همه چیز در رابطه با اختلال شخصیت مرزی (اختلال BPD)

آیا تا به حال با خودتان فکر کرده‌اید که اختلال شخصیت مرزی چیست؟ شاید ابتدا فکر کنید این اختلال همان اختلال دو قطبی است که فرد، دوره‌های متناوبی از افسردگی یا سرخوشی را تجربه می‌کند؛ ولی اشتباه می‌کنید، این بیماری که یکی از انواع اختلالات شخصیتی به حساب می‌آید؛ کاملا متفاوت است. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، انگار روی یک مرز زندگی می‌کنند. هر لحظه ممکن است به یک سمت این مرز سقوط کنند و رفتارهای متفاوتی بروز دهند. اگر می‌خواهید با این اختلال شخصیتی بیشتر آشنا شوید، مطالعه این مقاله از سایت پزشک مغز را از دست ندهید. 

اختلال شخصیت مرزی چیست؟

ابتدا بیایید بررسی کنیم که اختلال BPD چیست؟ در اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین فرد مبتلا، دچار نوسانات شدید خلق‌وخو، بی‌ثباتی در روابط بین فردی و تکانشگری می‌شود.

بسیاری از افراد تفاوت بین اختلال دوقطبی و اختلال بوردرلاین را متوجه نمی‌شوند و به اشتباه فکر می‌کنند که این دو، یکی هستند. در حالی که کاملا متفاوت هستند؛ اختلال دو قطبی در واقع نوعی اختلال خلقی است که فرد نوسانات متناوبی در خلق‌وخوی خود تجربه می‌کند؛ ولی همانطور که گفتیم اختلال بوردرلاین نوعی اختلال شخصیت است. افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی، به صورت مزمن از الگوهای رفتاری ناکارآمد و انعطاف‌ناپذیری استفاده می‌کنند که درنهایت منجر به بروز مشکل در روابط بین فردی و... می‌شود. 

انواع اختلال شخصیت مرزی کدامند؟

اختلال شخصیت مرزی انواع مختلفی دارد که در ادامه هر کدام را توضیح داده‌ایم.

شخصیت مرزی تکانشی

افراد مبتلا به این اختلال، شبیه افرادی هستند که شخصیت نمایشی دارند. این افراد به دلایل مختلف مثلا برای جلب توجه دیگران، رفتارهای پرخطر و تکانشی انجام می‌دهند و معمولا عواقب رفتارها و کارهای خود را نادیده می‌گیرند. همچنین با اطرافیان خود روابط سطحی برقرار کرده و از روابط صمیمانه استقبال نمی‌کنند.

شخصیت مرزی خاموش

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی خاموش، برعکس تکانشی‌ها، روابط عمیق و صمیمانه‌ای را با دیگران برقرار می‌کنند. آنها در همه روابط خود کاملا وابسته، زودرنج و آسیب‌پذیر هستند. همچنین معمولا دوره‌های طولانی‌مدت افسردگی را تجربه می‌کنند. 

علائم اختلال شخصیت مرزی چیست؟

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت بوردلاین معمولا در اواخر سال‌های نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ظاهر می‌شوند. معمولا علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است و در طیفی از خفیف تا بسیار شدید متغیر است؛ ولی در هر صورت افراد مبتلا به BPD حداقل پنج مورد از علائم زیر را به مدت 6 ماه تجربه خواهند کرد:

• ترس از رهاشدن: معمولا افراد مبتلا، از تنهایی و طرد‌شدن می‌ترسند. اگر این افراد احساس کنند که رها شده‌اند یا مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند، ترس یا خشم شدیدی را تجربه می‌کنند. همچنین آن‌ها برای جلوگیری از طرد‌شدن نسبت به دیگران محبت بی‌اندازه ابراز می‌کنند یا برعکس از صمیمی‌شدن با دیگران خودداری می‌کنند. 
• روابط ناپایدار: در افراد مبتلا به این اختلال اکثر روابط بین فردی آشفته و بی‌ثبات است. زیرا آن‌ها دقیقا روی یک مرز قرار دارند و دیدگاه خود را نسبت به دیگران به طور ناگهانی و چشمگیری تغییر می‌دهند. یعنی ممکن است یک روز عاشق و شیفته شما باشند؛ ولی روز بعد تنفر شدیدی نسبت به شما احساس کنند‌.
• خودانگاره ناپایدار: افراد مبتلا به اختلال BPD تصوری مخدوش یا نامشخص از خود دارند. در واقع دیدگاه آن‌ها نسبت به خودشان هم ثبات ندارد و به طور ناگهانی تغییر می‌کند. در نتیجه معمولا افکار، اهداف یا نظرات مشخصی ندارند و دائم شغل‌ یا حرفه خود را تغییر می‌دهند. 
• تغییرات سریع خلق‌وخو: خلق و خوی افراد مبتلا به BPD در طی چند ساعت یا چند روز به شدت تغییر می‌کند.
• رفتارهای تکانشی: در میان افراد مبتلا به BPD انجام رفتارهای تکانشی مانند سوءمصرف مواد یا الکل، پرخوری، رابطه جنسی خطرناک، رانندگی ناایمن، دعوا و قمار رایج است.
• خودآزاری یا خودکشی: افراد مبتلا به اختلال بوردرلاین ممکن است با انجام رفتارهایی مثل کشیدن موها، کندن پوست، سوزاندن قسمتی از بدن و… به خودشان آسیب وارد کنند. همچنین ممکن است افکار خودکشی داشته باشند و برای انجام آن اقدام کنند. 
• مدیریت خشم: یکی از علائم رایج این اختلال مشکل در کنترل خشم است. آن‌ها اغلب به شدت عصبانی و خشمگین می‌شوند؛ سپس خشم خود را با پرخاشگری ابراز می‌کنند و پس از آن دچار احساس شرم و گناه می‌شوند.
• احساس پوچی: ‌بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال احساس پوچی، بی‌هدفی، بی‌ارزشی، نفرت از خود یا خالی‌بودن می‌کنند.
• افکار پارانوئید: ممکن است افراد دارای شخصیت مرزی در اثر استرس شدید به طور موقت دچار افکار پارانوئید و گاهی اوقات توهم توطئه شوند.

مطالعه بیشتر: اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟

علل ابتلا به اختلال شخصیت BPD کدامند؟

متخصصان بهداشت روان، دقیقا نمی‌دانند چه چیزی باعث بروز و شروع علائم اختلال شخصیت بوردرلاین می‌شود؛ اما برخی مطالعات نشان داده‌اند که این اختلال به صورت ژنتیکی منتقل می‌شود. ولی همچنان ممکن است برخی افراد در اثر عوامل محیطی به آن مبتلا شوند، به همین دلیل روانشناسان معتقدند که این اختلال در نتیجه ترکیب دو عامل زیر بروز می‌کند:

• محیط زندگی: زندگی در محیطی که در آن روابط ناپایدار عاطفی وجود دارد، می‌تواند خطر ابتلا به اختلال شخصیت مرزی را افزایش دهد‌؛ زیرا معمولا در این محیط‌ها کودکان مورد بی‌توجهی، طردشدن یا سوء‌استفاده قرار می‌گیرند. طبق تحقیقات انجام شده 70 درصد از افراد مبتلا به اختلال BPD در کودکی توسط والدین خود طرد شده‌اند یا آزار جنسی و… را تجربه کرده‌اند.
• ژنتیک: مطالعات نشان می‌دهد که این اختلال می‌تواند به صورت ژنتیکی منتقل شود. برای مثال به دلیل عوامل ژنتیکی در افراد مبتلا به این اختلال، بخش‌هایی از مغز که احساسات و رفتار را کنترل می‌کنند به طور موثر با سایر قسمت‌های مغز ارتباط برقرار نمی‌کنند. در نتیجه افرادی که سایر اعضای خانوادشان مبتلا به این اختلال هستند، در معرض خطر ببشتری قرار دارند.

عوامل تشدید کننده نشانه های اختلال شخصیت مرزی

وجود برخی عوامل محیطی می‌تواند نشانه‌های اختلال بوردرلاین را تشدید کند، این عوامل عبارت‌اند از:

• رژیم غذایی نامناسب
• روتین خواب نامنظم
• مشکلات مالی و فقر
• عدم مراجعه زودهنگام به روانشناس یا روانپزشک
• سوء‌مصرف مواد مخدر

اختلالاتی که ممکن است همزمان با اختلال BPD رخ دهند

برخی از اختلالاتی که ممکن است همزمان با اختلال شخصیت مرزی تجربه شوند، عبارت‌اند از: 

• افسردگی
• اختلالات اضطرابی
• اختلال مصرف مواد
• اختلالات خوردن
• اختلال ADHD
• اختلال دوقطبی

عوارض اختلال شخصیت مرزی کدامند؟ 

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در جامعه و در ارتباط با سایرین مشکلات متعددی را تجربه می‌کنند؛ برخی از این مشکلات شامل موارد زیر است: 

• تاثیر منفی بر توانایی فرد برای مقابله و حل مشکلات مختلف مثل مشکلاتی که در روابط بین فردی بروز می‌یابد.
• تاثیر منفی بر عملکرد فرد در محیط شغلی یا تحصیلی
• آسیب‌زدن به خود یا دیگران
• ابتلا به اختلالات خلقی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی
• تجربه اضطراب یا استرس‌ شدید
• بستری‌شدن در بیمارستان به دلیل خودآزاری یا اقدام به خودکشی

اختلال BPD چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص اختلالات شخصیتی دشوار است، زیرا اکثر افراد مبتلا به آن نسبت به رفتار مخرب و الگوهای رفتاری ناکارآمد خود آگاه نیستند. این افراد معمولا به دلایل دیگری مثل احساس اضطراب یا افسردگی به روانشناس مراجعه می‌کنند.

یک متخصص بهداشت روان مانند پزشک اعصاب و روان یا روانشناس می‌تواند این اختلال را به درستی تشخیص دهد. متخصصان برای تشخیص دقیق، با بیمار یک مصاحبه کامل انجام می‌دهند. همچنین ممکن است با اعضای خانواده وی نیز صحبت کنند تا اطلاعات بیشتری بدست بیاورند. در این مصاحبه‌ها معمولا سوالاتی درباره موارد زیر مطرح می‌شود:

• علائم بیمار، شدت و مدت بروز آن‌ها
• سابقه بیماری‌های روانی شخصی و خانوادگی
• محیط و شرایط زندگی بیمار در زمان گذشته و حال

چگونگی رفتار با شخص مبتلا به bpd

اختلال شخصیت مرزی (BPD) یکی از چالش‌برانگیزترین اختلالات روانی است که با نوسانات شدید احساسی، ترس از رها شدن، رفتارهای تکانشی و مشکلات در حفظ روابط بین‌فردی همراه است. تعامل با فرد مبتلا به این اختلال نیاز به آگاهی، صبوری و درک عمیق از شرایط روانی او دارد. مهم‌ترین اصل در این زمینه حفظ آرامش و ثبات در برخوردها است، زیرا واکنش‌های هیجانی شدید وضعیت فرد را بدتر می‎‌کنند. حفظ خونسردی به مدیریت بحران کمک می‌کند و مانع از تشدید رفتارهای تکانشی او می‌شود.

به علاوه پذیرش احساسات فرد بدون قضاوت یا سرزنش نیز نقش مهمی در کاهش استرس و افزایش اعتماد متقابل دارد. فرد مبتلا به BPD اغلب احساس ناامنی کرده و از طرد شدن هراس دارد، بنابراین حمایت عاطفی و گوش دادن فعال به صحبت‌های او ضروری است. همچنین، ایجاد مرزهای سالم در رابطه به هر دو طرف کمک می‌کند تا تعادلی منطقی میان نیازهای خود برقرار کنند. تعیین حد و مرزهای روشن و پایبندی به آن‌ها مانع از سوءتفاهم‌ها و درگیری‌های مداوم خواهد شد.

از سوی دیگر، باید از تحریک ناپایداری هیجانی فرد اجتناب کرد. بحث‌های بی‌نتیجه، تهدید، یا رفتارهایی که احساس طردشدگی ایجاد می‌کنند، معمولا شدت واکنش‌های او را افزایش می‎‌دهند. به همین دلیل، استفاده از جملات حمایتی و اجتناب از اتهام‌زنی اهمیت فراوانی دارد.

تفاوت اختلال دوقطبی با bpd چیست

اختلال bpd و اختلال دوقطبی هر دو با تغییرات خلقی همراه هستند، اما تفاوت‌های اساسی میان آن‌ها وجود دارد. اختلال دوقطبی یک اختلال خلقی است و شامل دوره‌های شیدایی (مانیا) و افسردگی است. افراد مبتلا در دوره‌های شیدایی احساس سرخوشی شدید، افزایش انرژی، کاهش نیاز به خواب و رفتارهای تکانشی دارند، در حالی که در دوره‌های افسردگی، احساس غم، ناامیدی و بی‌انگیزگی بر آن‌ها غلبه می‌کند. این نوسانات خلقی معمولاً چند روز تا چند هفته طول می‌کشند و یک الگوی مشخص دارند.

در مقابل، BPD نوعی اختلال شخصیت محسوب می‌شود که با بی‌ثباتی شدید در احساسات، روابط و تصویر فرد از خود همراه است. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً واکنش‌های احساسی سریع و شدیدی نسبت به محرک‌های بیرونی نشان می‌دهند. یکی از ویژگی‌های برجسته آن‌ها ترس عمیق از ترک شدن است که منجر به رفتارهای تکانشی مانند خودآزاری یا اقدام به خودکشی می‌‎شود. برخلاف اختلال دوقطبی که نوسانات خلقی آن معمولاً طی روزها یا هفته‌ها رخ می‌دهد، تغییرات هیجانی در BPD بسیار سریع بوده و در طول روز چندین بار اتفاق می‌افتند. این نوسانات عمدتاً تحت تأثیر روابط بین‌فردی قرار دارند و باعث بروز رفتارهای غیرمنتظره و واکنش‌های شدید نسبت به موقعیت‌های احساسی می‌‎شوند.

از نظر درمان، اختلال دوقطبی عمدتاً با داروهایی مانند تثبیت‌کننده‌های خلقی (مانند لیتیوم) و داروهای ضدافسردگی کنترل می‌شود، درحالی‌که درمان اصلی اختلال bpd مبتنی بر روان‌درمانی، به‌ویژه رفتاردرمانی است.

اختلال شخصیت مرزی و ازدواج

ازدواج با فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی (BPD) پیچیدگی‌های خاصی دارد، اما با آگاهی، صبوری و حمایت مناسب، امکان برقراری یک رابطه سالم‌تر وجود دارد. افراد مبتلا به BPD معمولاً حساسیت زیادی نسبت به طرد شدن دارند و این مسئله باعث نوسانات هیجانی شدید در روابط آن‌ها می‌شود. از این رو، شریک زندگی آن‌ها باید درک بالایی از این حساسیت داشته باشد و حمایت عاطفی مناسبی ارائه دهد تا از احساس ناامنی و ترس از رها شدن در فرد مبتلا جلوگیری کند.

یکی دیگر از چالش‌های این نوع رابطه، رفتارهای تکانشی و تغییرات احساسی شدید است که استرس زیادی را برای همسر ایجاد می‎‌کند. در چنین شرایطی، داشتن مهارت‌های تنظیم هیجانی و حفظ آرامش در مواجهه با این تغییرات اهمیت زیادی دارد. همچنین ایجاد تعادل میان حمایت عاطفی و حفظ مرزهای شخصی جزو مهم‌ترین اصولی است که باید در این نوع ازدواج رعایت شود.

 اگر یکی از طرفین بیش از حد درگیر مشکلات هیجانی همسر خود شود، ممکن است رابطه به سمت وابستگی ناسالم پیش برود. بنابراین، حفظ استقلال شخصی در کنار حمایت از شریک زندگی اهمیت فراوانی دارد.

یکی دیگر از راه‌های مهم برای بهبود این نوع ازدواج، استفاده از مشاوره و درمان تخصصی است. حضور در جلسات فردی و زوج‌درمانی به هر دو نفر کمک می‌کند تا مهارت‌های لازم برای مدیریت مشکلات رابطه را یاد بگیرند. مخصوصا رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)، که مخصوص افراد مبتلا به  BPD  است، باعث می‌‎شود تا احساسات خود را بهتر کنترل کرده و رفتارهای تکانشی را کاهش دهند.

در نهایت، داشتن یک رابطه موفق در چنین شرایطی نیازمند آگاهی، تعهد، ارتباط خوب و همکاری هر دو طرف برای پیشرفت و درمان است.

روش های درمان اختلال شخصیت مرزی کدامند؟ 

پس از تشخیص اختلال bps باید درمان را شروع کنید. تشخیص و درمان درست باید توسط فرد متخصص یا مشاوره اختلال شخصیت انجام گیرد. درمان اختلال شخصیت مرزی معمولا شامل روان درمانی، دارودرمانی یا هر دو است. بسیاری از افراد مبتلا به خوبی به درمان پاسخ می‌دهند و بهبود علائم، عملکرد و کیفیت زندگی را تجربه می‌کنند. در ادامه با هر یک از روش‌های درمان این اختلال بیشتر آشنا می‌شویم.

روان درمانی اختلال شخصیت مرزی 

رایج‌ترین درمان برای اختلال BPD روان‌درمانی است. هدف این روش این است که به شما کمک کند افکار، انگیزه‌ها و ترس‌های مرتبط با رفتارهای ناکارآمد خود را کشف کنید. سپس بفهمید چگونه ارتباط موثر‌تری با دیگران برقرار کنید. روش‌های روان‌درمانی که می‌تواند به درمان اختلال شخصیت بردرلاین کمک کند، عبارت‌اند از:

رفتار درمانی دیالکتیکی

رفتار درمانی دیالکتیکی (dbt) یکی از روش‌های درمان اختلال شخصیت بوردلاین (bpd) و مبتنی بر درمان شناختی رفتاری (cbt) است. این نوع گفتگو درمانی برای افرادی مناسب است که احساسات شدیدی را تجربه می‌کنند. انواع رفتار درمانی دیالکتیکی عبارت‌اند از: درمان فردی با کمک یک درمانگر آموزش‌دیده، درمان گروهی با شرکت در سخنرانی‌ها، بحث‌ها و اجرای تکنیک‌های آموزشی در جلسات و مشاوره تلفنی‌ با درمانگر برای کاهش رفتارهای منفی و تعمیم مهارت‌های فردی.

از فواید این روش درمانی سرپایی می‌توان به مواردی مانند بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به اختلال بوردلاین، کاهش علائم افسردگی، اضطراب، تروما و استرس، کاهش افکار خودکشی و رفتارهای خودآزاری و افزایش عزت‌ نفس اشاره کرد.

درمان شناختی رفتاری یا cbt

یکی دیگر از روش‌های درمانی مؤثر در درمان اختلال bpd، درمان شناختی رفتاری یا cbt است. در این روش که به‌عنوان دستاوردهای بزرگ علم روان‌شناسی از تکنیک‌هایی استفاده می‌شود که به کاهش علائمی مانند افسردگی، اضطراب، انواع بیماری‌ های روانی شدید، اختلال خوردن، علائم ناشی از مصرف الکل و مواد مخدر کمک زیادی می‌کنند. از مهم‌ترین مزایای این روش می‌توان مواردی مانند رهایی از چرخه رفتاری معیوب، تغییر باورها، درمانگر خود بودن، تغییر رفتارهای ناکارآمد و آسیب‌رسان، تغییر سبک تفکر و غیره را نام برد.

گروه درمانی

گروه درمانی نیز به‌عنوان یکی دیگر از روش‌های درمان اختلال bpd و نوع اثربخشی از روان‌درمانی محسوب می‌شود. در این روش گروهی از افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در یک محیط امن و حمایتی کنار هم جمع‌ می‌شوند تا با کمک یک یا دو روان‌شناس از چالش‌ها و مشکلات ناشی از این اختلال عبور کنند. مهم‌ترین مزایای گروه درمانی عبارت‌اند از: هزینه کمتر نسبت به درمان‌های فردی، توسعه خودآگاهی، توسعه مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی‌شدن و غیره.

روان درمانی متمرکز بر انتقال tfp

یکی دیگر از روش‌هایی که برای درمان اختلال شخصیت مرزی کاربرد دارد، روان‌درمانی متمرکز بر انتقال tfp است. این نوع روان‌‌درمانی که با حضور درمانگر انجام می‌شود، در کاهش علائم اضطراب و افسردگی، بهبود تنظیم هیجانی، بهبود تعاملات و روابط اجتماعی، کاهش عصبانیت، تحریک‌پذیری و تکانشگری تأثیر زیادی دارد. درمانگر برای درمان بیماران از تکنیک‌هایی مانند ایجاد اعتماد بین خود و فرد مبتلا به اختلال و بررسی الگوهای رفتاری و تأثیر آن‌ها بر توانایی فردی، تسکین علائم با تغییر حالات عاطفی و ایجاد آگاهی از رفتارهای ناکارآمد و مخرب استفاده می‌کند. کمک به شناسایی افکار درونی، درک بهتر از تأثیر افکار بر بخش‌های مختلف زندگی، ایجاد حس منسجم‌تر از خود با ادغام بخش‌های مختلف افکار و باورها از مهم‌ترین مزایای روان درمانی متمرکز بر انتقال tfp به‌ شمار می‌رود.

دارو درمانی اختلال شخصیت مرزی 

دارودرمانی هم می‌تواند به بهبود برخی از افراد مبتلا به این اختلال کمک کند. برای مثال داروهای ضد‌روانپریشی می‌توانند به برخی از افراد مبتلا در مدیریت برخی علائم مثل رفتارهای تکانشی یا نوسانات خلقی، کمک کنند. همچنین گاهی پزشک، داروهای ضد‌افسردگی و ضد‌اضطراب برای درمان اختلالات خلقی که ممکن است همزمان با این اختلال رخ دهد، تجویز می‌کند.

درمان اختلال BPD از طریق بستری شدن در بیمارستان

اگر رفتارهای تکانشی شدید یا قصد آسیب‌زدن به خودتان را داشته‌ باشید، ممکن است درمانگر ترجیح دهد در بیمارستان بستری شوید. دوره‌های بستری کوتاه‌مدت هستند و تاثیر زیادی در بهبود علائم دارند. 

سخن پایانی

در این مقاله از پزشک مغز در مورد اختلال شخصیت مرزی که یکی از انواع اختلالات شخصیت است و باعث می‌شود فرد احساس بی‌ثباتی، تکانشگری و… داشته‌ باشد، صحبت کردیم. توضیح دادیم که این اختلال می‌تواند ناشی از زندگی در یک محیط مخرب با روابط عاطفی‌ ناپایدار باشد یا به صورت ژنتیکی بروز یابد. همچنین گفتیم که برای درمان این اختلال از روان درمانی، دارودرمانی یا ترکیب این دو روش استفاده می‌شود.  از این‌روی می‌توان با تغییر سبک زندگی، مراجعه به کلینیک روانپزشکی و کلینیک مشاوره و... تا حد متوسطی این بیماری را مهار کرد.