انواع بیماری های نخاعی، علائم و درمان آسیب نخاعی

دستگاه عصبی مرکزی که از مغز و نخاع تشکیل شده ‌است، یکی از مهم‌ترین سیستم‌های بدن انسان است و عملکرد سایر اندام‌های بدن نیز تحت کنترل آن است. نخاع که از مغز تا انتهای کمر امتداد دارد، برای انتقال پیام بین مغز و بقیه بدن طراحی شده است. این عضو بسیار مهم بدن با اینکه توسط سه لایه محافظت می‌شود، اما بازهم به دلایل مختلفی دچار آسیب می‌شود که متاسفانه تغییرات دائمی در برخی عملکردهای بدن را در پی دارد. در این مقاله از سایت پزشک مغز قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که آسیب نخاعی چیست؟ پس با ما همراه باشید.

نخاع چیست و چه عملکردی در بدن دارد؟

نخاع یا طناب عصبی، شبیه یک نوار یا ستونی است که از مغز تا قسمت پایین کمر امتداد دارد. این طناب عصبی از سلول‌های عصبی یا نورون تشکیل شده ‌است‌ و توسط استخوان‌های مهره محافظت می‌شود.

31 جفت عصب از ستون فقرات خارج می‌شود که به چهار بخش‌ِ اعصاب نخاعی گردنی، سینه‌ای، کمری و خاجی تقسیم می‌شوند. این اعصاب، مغز را از طریق نخاع به قسمت‌های مشخصی از بدن مرتبط می‌کند. دستگاه‌های حرکتی سیگنال‌هایی عصبی را از مغز برای کنترل حرکت ماهیچه‌ها ارسال می‌کنند و دستگاه‌های حسی سیگنال‌هایی را که مربوط به گرما، سرما، فشار، درد و موقعیت اندام‌ها است از قسمت‌های مختلف بدن به مغز منتقل می‌کنند.

آسیب نخاعی چیست؟

همانطور که در قسمت قبل اشاره کردیم، نخاع برای انتقال پیام بین مغز و سایر اندام‌ها مثل یک نوار یا ستون بین گردن تا قسمت انتهایی کمر کشیده‌ شده است. این طناب عصبی  به دلیل اهمیت بالا توسط سه لایه مختلف از جمله استخوان مهره‌ها محافظت می‌شود؛ ولی همچنان به دلایل مختلف ممکن است بخش‌های مختلف آن دچار آسیب‌ شوند که به آن آسیب نخاعی گفته می‌شود. عارضه‌ای که هم در اثر آسیب مستقیم به نخاع و هم آسیب به بافت و استخوان‌های محافظ مثل مهره‌ها که طناب نخاعی را احاطه کرده‌اند، ایجاد می‌شود.

واردشدن هرگونه آسیبی به نخاع باعث ایجاد اختلال در تبادل اطلاعات بین مغز و اندام‌ها می‌شود و به شدت عملکرد حسی_حرکتی اندام‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در واقع در اثر آسیب‌دیدن نخاع ارتباط مغز با اعصاب محیطی قطع می‌شود و در نتیجه برخی عملکردهای بدن برای همیشه یا برای مدتی متوقف می‌شوند. آسیب‌دیدن نخاع با توجه به محل وارد‌شدن آسیب عوارض متفاوتی به دنبال دارد، در ادامه با آسیب نخاعی کمر و گردن که از جمله بیماری های ستون فقرات هستند، بیشتر آشنا می‌شویم.

ضایعه نخاعی کمر چیست؟ 

ستون فقرات کمری بخش پایینی نخاع است که زیر قسمت سینه‌ای و بالای قسمت خاجی قرار دارد. نخاع کمری دارای پنج مهره است و بیشترین وزن را در ستون فقرات تحمل می‌کند، به همین دلیل دارای مهره‌های بزرگ‌تری نسبت به بخش‌های دیگر است. آسیب به نخاع در این قسمت روی لگن و پاها تاثیر می‌گذارد و منجر به از دست‌دادن عملکرد حسی و حرکتی در این اندام‌ها می‌شود؛ اما بر عملکرد اندام‌های فوقانی بدن تاثیری ندارد.

ضایعه نخاعی گردن چیست؟ 

بخش گردنی ستون فقرات شامل قسمت بالایی طناب نخاعی است که دارای هفت مهره است. ضایعه نخاعی گردن شدیدترین سطح آسیب نخاعی است؛ زیرا به مغز نزدیک‌تر است و بخش بزرگ‌تری از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر آسیبی در‌ این قسمت رخ دهد، عملکرد حسی_حرکتی از شانه به پایین با نقص شدید مواجه می‌شود، به طوریکه توانایی تکلم، تنفس، کنترل ادرار و مدفوع، حرکات دست و پا از دست می‌رود.

انواع بیماری های نخاعی

آسیب‌ها و بیماری های نخاعی انواع مختلفی دارند. در واقع باتوجه‌به اینکه کدام ساختارها در کدام قسمت ستون فقرات دچار آسیب شوند، نوع آسیب نخاعی و علائم آن متفاوت است. بااین‌حال، در ادامه مقاله با برخی از رایج‌ترین موارد آن آشنا می‌شویم:

تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی یکی از مهم‌ترین بیماری‌های نخاع است که در آن فضای سوراخ بین مهره‌ای که محل خروج اعصاب از نخاع است، کاهش می‌یابد. این اتفاق به دلیل ایجاد خارهای استخوانی یا التهاب رخ می‌دهد که ناشی از عواملی مثل افزایش سن، ژنتیک، فعالیت در شغل‌های سنگین و بیماری‌هایی مثل روماتیسم مفصلی است. درهرصورت، تنگی کانال نخاعی باعث فشرده‌شدن اعصاب نخاعی می‌شود و علائم مختلفی مثل سوزن‌سوزن‌شدن، گرفتگی، سوزش، درد و بی‌حسی در لگن و پاها بروز می‌یابد.

میلیت عرضی حاد

میلیت عرضی حاد یا MT نوعی آسیب نخاعی است که منجر به التهاب در قسمت‌های مختلف نخاع می‌شود. این بیماری بر تمام عملکردهای نخاع تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد اختلال در پیام‌رسانی نخاع به اندام‌های بدن می‌شود. علائم میلیت شامل ازدست‌دادن احساس در پاها و دست‌ها، فلج، احساس سوزش یا سردی در پاها، درد، ضعف عضلانی و بی‌اختیاری مدفوع یا ادرار است که معمولاً به شکل ناگهانی ایجاد می‌شوند.

 البته مکانیسم دقیق میلیت عرضی مشخص نیست و علل مختلفی برای این عارضه وجود دارد. یکی از این علل ممکن است حمله باکتری‌ها یا ویروس‌ها به نخاع باشد که باعث ایجاد عفونت و بروز التهاب می‌شوند. همچنین اختلالات دستگاه ایمنی و بروز بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید یا مولتیپل اسکلروزیس (MS) نیز می‌توانند منجر به التهاب و آسیب بافتی در نخاع شوند.

اسپوندیلوز گردنی

اسپوندیلوز یکی دیگر از بیماری های نخاعی شایع است که در هر قسمت از ستون فقرات ممکن است رخ دهد. این عارضه به دلیل تخریب آهسته دیسک‌ها و مفاصل در ستون فقرات ایجاد می‌شود. در واقع با تحلیل تدریجی دیسک‌ها مهره‌های ستون فقرات به یکدیگر ساییده می‌شوند و ممکن است اعصاب نخاعی دچار آسیب شوند.

فتق دیسک

بین مهره‌های ستون فقرات ساختارهایی غضروفی به نام دیسک وجود دارد. دیسک‌ها بالشتک‌هایی هستند که فشار و اصطکاک وارد بر مهره‌ها را کاهش می‌دهند و از ساییده شدن آن‌ها نیز جلوگیری می‌کنند. فتق یا پارگی دیسک نیز آسیبی است که در اثر خارج‌شدن دیسک از جای خود ایجاد می‌شود. در واقع دیسک‌ها از دو بخش درونی که نرم و ژلاتینی است و بخش بیرونی که مثل یک پوسته سخت قسمت ژلاتینی را احاطه می‌کند، تشکیل شده‌اند؛ فتق دیسک زمانی رخ می‌دهد که قسمت درونی از حلقه بیرونی خارج شود.

این اتفاق معمولاً در اثر واردشدن ضربه یا فشار شدید به ستون فقرات رخ می‌دهد، اما افزایش سن نیز می‌تواند باعث فتق دیسک شود. دیسکی که از جای خود خارج شده فشار زیادی به اعصاب نخاعی وارد می‌کند و به همین دلیل باعث ایجاد علائم مختلفی مثل درد شدید یا حتی بی‌حسی در پاها می‌شود.

آتروفی عضلانی نخاعی

آتروفی عضلانی نخاعی (SMA) نوعی اختلال عصبی عضلانی است که بر سیستم عصبی مرکزی، سیستم عصبی محیطی و عضلات اسکلتی تأثیر می‌گذارد. در این بیماری که نوعی اختلال ژنتیکی است، سلول‌های عصبی به نام نورون‌های حرکتی در نخاع از بین می‌روند؛ این نورون‌ها حرکت عضلات را کنترل می‌کنند. در واقع با تخریب این نورون‌ها ماهیچه‌ها سیگنال‌های عصبی که باعث حرکت آن‌ها می‌شوند را دریافت نمی‌کنند و فرد توانایی حرکت را از دست می‌دهد. درنهایت ماهیچه‌های اسکلتی وقتی توسط سلول‌های عصبی تحریک نشوند، به‌مرور ضعیف شده و تحلیل می‌روند.

شوک نخاعی

شوک نخاعی یک دوره موقت اختلال فیزیولوژیکی و عملکردی است که بلافاصله پس از آسیب نخاعی (SCI) رخ می‌دهد. این عارضه باعث ازدست‌دادن عملکردهای حسی، حرکتی و فعالیت‌های خودمختار مثل تنفس می‌شود. شوک نخاعی در نتیجه آسیب‌دیدگی شدید طناب نخاعی و اعصاب رخ می‌دهد و عملکرد نخاع در ارسال فرمان‌های مغز به اندام‌های بدن مختل می‌شود. اگر نخاع در قسمت گردن دچار آسیب شود ممکن است با قطع تنفس و دیگر فعالیت‌های غیرارادی حتی منجر به مرگ شود. اما اگر محل آسیب در نخاع کمری باشد، منجر به فلج در پاها و... می‌شود.

انواع بیماری های نخاع گردن

ستون فقرات گردنی از هفت مهره اول ستون فقرات تشکیل شده است و تأثیر بسیار مهمی بر عملکرد سایر قسمت‌های بدن دارد. بااین‌حال، آسیب‌ها و اختلالات مختلفی ممکن است نخاع گردنی را درگیر کنند که چند نمونه از آن‌ها شامل موارد زیر است:

فتق دیسک گردن

همان‌طور که گفتیم، فتق دیسک به عارضه‌ای گفته می‌شود که دیسک در ستون فقرات از جای خود خارج می‌شود و ممکن است به اعصاب نخاعی فشار وارد کند. اگر این اتفاق در قسمت ستون فقرات گردنی رخ دهد، به آن فتق دیسک گردن گفته می‌شود که از رایج‌ترین دلایل گردن درد مزمن است. سایر علائم این عارضه شامل سردرد، احساس سفتی در گردن، بی‌حسی یا ضعف در بازوها، احساس سوزش و... است. توجه و پیگیری این علائم برای جلوگیری از آسیب بیشتر و درمان فتق دیسک بسیار مهم است.

اسپوندیلوز گردن

اسپوندیلوز گردنی یا آرتروز گردن یکی از انواع بیماری های نخاعی شایع است که به دلیل تحلیل تدریجی دیسک‌ها و مهره‌های ستون فقرات گردنی در طول زمان ایجاد می‌شود. در واقع به‌مرورزمان قابلیت ارتجاعی و ارتفاع دیسک‌های ستون فقرات کاهش می‌یابد و این اتفاق منجر به ساییدگی مهره‌های گردن می‌شوند. از طرفی ساییدگی مهره‌های گردن باعث تشکیل خارهای استخوانی می‌شود که ممکن است به اعصاب نخاعی فشار وارد کنند. فشرده‌شدن عصب نیز باعث بروز طیف وسیعی از علائم مانند گردن درد، گرفتگی، سفتی، کاهش دامنه حرکتی و... می‌شود.

علت اصلی این بیماری افزایش سن است و روند طبیعی بدن را نشان می‌دهد؛ اما عواملی مثل انجام حرکات تکراری گردن، آسیب گردن، ژنتیک یا مصرف دخانیات احتمال بروز این عارضه را افزایش می‌دهند. البته افراد جوان هم ممکن است تحت‌تأثیر این عارضه قرار گیرند. این افراد معمولاً یا آسیب‌دیدگی گردن را تجربه کرده‌اند یا درگیر فعالیت‌هایی مانند کار با لپ‌تاپ هستند که فشار زیادی به گردن وارد می‌کنند.

بیماری دژنراتیو دیسک

بیماری دژنراتیو دیسک یک وضعیت بسیار دردناک و آزاردهنده است که باعث احساس درد و ناراحتی شدید در گردن می‌شود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که دیسک‌های ستون فقرات گردن فرسوده می‌شوند و شروع به شکستن می‌کنند؛ در نتیجه هنگام انجام حرکات مختلف درد شدیدی احساس می‌شود و دامنه حرکتی گردن نیز کاهش می‌یابد. دیسک‌های آسیب‌دیده همچنین فشار بیشتری بر روی اعصاب وارد می‌‎کنند که منجر به درد اضافی در سایر نقاط بدن مانند دست‌ها یا پاها می‌شود.

متأسفانه، این بیماری درمان قطعی ندارد و به‌مرورزمان پیشرفت هم می‌کند. البته با استفاده از ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی مانند افزایش فعالیت بدنی یا فیزیوتراپی می‌توان علائم بیماری را تا حد زیادی تسکین داد.

رادیکولوپاتی گردنی

رادیکولوپاتی گردنی زمانی ایجاد می‌شود که اعصاب نخاع گردنی در ستون فقرات تحت‌فشار، آسیب یا ضربه قرار می‌گیرند. این اتفاق به دلایل مختلفی رخ می‌دهد و باعث اختلال در عملکرد اعصاب نخاعی می‌شود؛ در نتیجه ممکن است علائمی مثل احساس سوزن‌سوزن‌شدن، بی‌حسی، ضعف و درد داشته باشید که از گردن به سمت سایر اندام‌ها مثل دست و بازوها گسترش می‌یابد.

میلوپاتی گردنی

میلوپاتی گردنی یک بیماری جدی است که بر نخاع تأثیر می‌گذارد و ادامه زندگی و توانایی‌های حرکتی بیمار را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در این بیماری خود طناب نخاعی در ناحیه گردنی ستون فقرات تحت‌فشار شدید قرار می‌گیرد. به همین دلیل باعث بروز علائم ناتوان‌کننده‌ای مانند ضعف، بی‌حسی و فلج کامل اندام‌ها یا حتی تنه می‌شود. در واقع حتی ممکن است توانایی انجام کارهای روزانه را نیز از بیمار بگیرد. یکی از شایع‌ترین دلایل این اتفاق ساییدگی استخوان‌های مهره ستون فقرات است که باعث تنگ شدن کانال نخاعی و فشرده‌شدن نخاع می‌شود.

بیماری های مایع نخاعی و انواع آن

مایع مغزی نخاعی (CSF) مایعی شفاف و بی‌رنگ است که مغز و نخاع را احاطه کرده است. این مایع نقش‌های مختلفی دارد؛ برای مثال از این ساختارها در برابر آسیب محافظت می‌کند. CSF توسط ساختارهایی داخل مغز تولید می‌شوند و پس از حرکت در بطن‌های مغز و نخاع دوباره جذب مویرگ‌ها می‌شود؛ اما ممکن است در این فرایند اختلالاتی ایجاد شود که منجر به بروز بیماری‌های مختلف شود. برخی از این بیماری‌ها عبارت‌اند از:

بیماری هیدروسفالی

بیماری هیدروسفالی ناشی از تجمع غیرطبیعی مایع مغزی نخاعی در جمجمه است که باعث تورم مغز و بزرگ‌شدن سر می‌شود. در واقع هنگامی که جریان حرکت یا جذب مجدد این مایع مسدود شود، در مغز جمع می‌شود. این اتفاق باعث بزرگ‌شدن بطن‌ها و افزایش فشار داخل جمجمه می‌شود؛ در نتیجه ممکن است عملکرد صحیح مغز را مختل کند و باعث بروز آسیب‌های دائمی شود.

ناهنجاری کیاری نخاع

ناهنجاری کیاری نخاع نوعی ناهنجاری ساختاری است که به دلیل بدشکلی یا کوچک بودن جمجمه رخ می‌دهد. در واقع مغز به دلیل نداشتن فضای کافی به سمت پایین رشد می‌کند و ممکن است وارد کانال نخاعی شود. این اتفاق باعث ایجاد فشار روی ساقه مغز و نخاع و مسدودشدن جریان مایع مغزی نخاعی می‌شود. این اختلال معمولاً از بدو تولد وجود دارد.

سایر انواع آسیب نخاعی

برخی دیگر از انواع ضایعه نخاعی عبارتند از:

• آسیب دم اسبی (Cauda Equina Syndrome): یک نوع اختلال عصبی نادر اما جدی است که در اثر فشار یا آسیب به مجموعه‌ای از عصب‌ها در انتهای نخاع، به‌ویژه در ناحیه کمری و خاجی، ایجاد می‌شود. این عصب‌ها که به شکل دم اسب از انتهای نخاع خارج می‌شوند، مسئول کنترل حرکات و احساسات در قسمت‌های پایینی بدن، از جمله پاها، مثانه و روده‌ها هستند. سندرم دم اسبی معمولاً به دلیل فتق دیسک، تومورها، یا آسیب‌های تروماتیک به وجود می‌آید و می‌تواند باعث علائمی چون ضعف و فلج در پاها، درد و بی‌حسی در ناحیه کشاله ران و پاها، مشکلات ادراری و مقعدی (مانند عدم کنترل ادرار یا مدفوع)، و در موارد شدید اختلالات جنسی شود.

• آسیب براون-سکوارد نخاعی (Brown-Séquard Syndrome): یک نوع آسیب نخاعی نادر است که در اثر آسیب به یک طرف نخاع ایجاد می‌شود. این آسیب معمولاً ناشی از ضربه یا تروما به نخاع، مانند تصادفات یا آسیب‌های ورزشی است. در این اختلال، آسیب به یک طرف نخاع موجب اختلالات عصبی متفاوت در هر دو سمت بدن می‌شود. ویژگی اصلی آسیب براون-سکوارد این است که علائم در هر طرف بدن به‌طور متفاوت ظاهر می‌شود. از آنجا که نخاع به دو بخش حسی و حرکتی تقسیم می‌شود، در این حالت معمولاً ضعف و فلج حرکتی در طرف آسیب‌دیده (سمت آسیب‌دیده نخاع) رخ می‌دهد، در حالی که اختلالات حسی مانند کاهش حس درد و دما در سمت مخالف بدن (سمت غیر آسیب‌دیده) بروز می‌کند. این وضعیت به این دلیل است که مسیرهای حسی درد و دما در نخاع در سمت مخالف بدن عبور می‌کنند و آسیب به یک سمت نخاع، فقط تاثیر بر مسیرهای حرکتی آن سمت را دارد.

سطوح مختلف آسیب طناب نخاعی کدامند؟ 

آسیب دیدگی نخاع به دلایل متعددی و در قسمت‌های مختلف آن بروز می‌کند،  به همین دلیل با طیفی از مشکلات و عوارض ناشی از این آسیب مواجه هستیم. در واقع سطح عملکرد اندام‌ها پس از آسیب طناب نخاعی به اینکه کدام قسمت آن آسیب‌دیده و شدت آسیب، بستگی دارد. بر این اساس اکثر آسیب‌دیدگی‌های نخاع را می‌توان به دو دسته زیر تقسیم کرد:

• آسیب کامل نخاع: آسیب کامل نخاع باعث ایجاد اختلال دائمی در عملکرد کل نخاع می‌شود، مثل پاراپلژی و تتراپلژی که نتیجه آسیب کامل نخاعی است. تتراپلژی، به این معنی است که بازوها، دست‌ها، تنه، پاها و اندام‌های لگن تحت تاثیر آسیب نخاعی قرار می‌گیرند و در پاراپلژی نیز تمام یا بخشی از تنه، پاها و اندام‌های لگنی درگیر می‌شوند.
• آسیب ناقص: بخشی از نخاع دچار عارضه می‌شود و سایر قسمت‌ها سالم هستند. در این حالت درجات مختلفی از آسیب وجود دارد و عملکرد حسی_حرکتی اندام‌ها بستگی به ناحیه آسیب‌دیده و شدت آسیب دارد.

علائم ضایعه نخاعی کدامند؟

هر کسی که ضربه شدیدی به سر یا گردنش وارد شود، مشکوک به آسیب دیدگی نخاع است و باید هر چه سریع‌تر توسط دکتر مغز و اعصاب در کلینیک مغز و اعصاب ارزیابی شود. زیرا زمان بین بروز آسیب و شروع درمان می‌تواند در تعیین شدت عوارض جانبی و بهبودی تاثیرگذار باشد. همچنین آسیب‌دیدگی ستون فقرات همیشه بلافاصله مشخص نمی‌شود و بی‌حسی یا فلج ممکن است به تدریج بروز یابد. علائم آسیب نخاعی شامل موارد زیر است و باید تحت هر شرایطی این علائم را جدی بگیرید:

• بیهوشی
• سردرد شدید
• اسپاسم و گرفتگی
• بروز علائم شوک
• مشکل در تعادل و راه‌رفت
• بروز اختلال در سیستم تنفس
• از دست‌دادن کنترل ادرار و مدفوع
• ضعف، ناهماهنگی یا فلج قسمتی از بدن
• احساس درد یا فشار در ناحیه کمر یا گردن
• وضعیت نامناسب یا پیچ‌خوردگی گردن و کمر
• از دست‌دادن حس‌هایی مثل گرما، سرما و لمس
• از دست‌دادن توانایی حرکت‌دادن پاها یا دست‌ها
• احساس گزگز یا بی‌حسی در اندام‌های مختلف مثل پاها

دلایل بروز ضایعه نخاعی کدامند؟

آسیب ستون فقرات می‌تواند ناشی از یک ضربه ناگهانی باشد که باعث شکستگی، دررفتگی یا فشرده‌شدن یک یا چند مهره و آسیب به رباط‌ها یا دیسک‌های ستون فقرات است. به همین ترتیب نخاع هم دچار آسیب می‌شود و عملکرد نورون‌ها مختل می‌شود. معمولا به دلایل زیر ستون فقرات دچار ضربه و آسیب می‌شود: 

• تصادفات خودرو و موتورسیکلت که عامل اصلی آسیب‌های نخاعی هستند.
• سقوط از ارتفاع
• درگیری‌های فیزیکی با شلیک گلوله یا چاقو
• فعالیت‌های ورزشی مانند شیرجه‌زدن در آب‌های کم عمق
• ابتلا به بیماری‌هایی مثل سرطان، روماتیسم مفصلی، پوکی استخوان و التهاب نخاع

درمان آسیب نخاعی چگونه است

یکی از سوالاتی که پیش می‌آید این است که آیا نخاع آسیب دیده ترمیم می شود؟ متاسفانه هنوز هیچ راهی برای درمان قطعی آسیب نخاعی وجود ندارد؛ ولی دانشمندان امیدوارند بتوانند از طریق بازسازی سلول‌های عصبی یا بهبود عملکرد اعصاب باقی‌مانده پس از آسیب، این عارضه را درمان کنند. همچنین پزشکان با روش‌های مختلفی بر پیشگیری از آسیب بیشتر و توانمندسازی افراد مبتلا به ضایعه نخاعی تمرکز می‌کنند.

پس از بروز این عارضه، پرسنل اورژانس ابتدا با استفاده از تجهیزات مخصوص وضعیت سر و گردن را ثابت و سپس مصدوم را به بیمارستان منتقل می‌کنند. پس از تثبیت وضعیت اولیه بیمار در بیمارستان سایر مداخلات درمانی آغاز می‌شوند که این روش‌ها را در ادامه توضیح می‌دهیم.

درمان ضایعه نخاعی با عمل جراحی 

معمولا پس از تثبیت شرایط اولیه بیمار برای برداشتن قطعات استخوان، اجسام خارجی، ترمیم پارگی دیسک یا مهره‌های شکسته‌شده که بر ستون فقرات فشار می‌آورند، عمل جراحی انجام می‌شود. جراحی همچنین برای تثبیت ستون فقرات هم انجام می‌شود. 

دارو درمانی آسیب نخاعی 

دارودرمانی تاثیری در ترمیم آسیب نخاعی ندارد؛ ولی برای کنترل شرایط زیر که ناشی از این آسیب هستند، استفاده می‌شود:

• کنترل درد و اسپاسم عضلانی
• کاهش تورم و التهاب
• پیشگیری از عفونت، لخته‌شدن خون و افزایش فشار خون

درمان ضایعه نخاعی با فیزیوتراپی

فیزیوتراپی و تمرینات توانبخشی زمانی شروع می‌شود که بیمار در مراحل اولیه بهبودی است. فیزیوتراپیست‌ها برای درمان بیماران مبتلا به ضایعه نخاعی تلاش می‌کنند که عملکرد ماهیچه‌ها حفظ و تقویت شود. سپس برای توانمندسازی و بهبود مهارت‌های حرکتی راه‌های سازگاری با شرایط جدید و نحوه انجام وظایف روزانه را به بیماران آموزش می‌دهند. 

علائم بهبودی ضایعه نخاعی

بهبودی ضایعات نخاعی می‌تواند به‌طور چشمگیری متفاوت باشد و به عوامل مختلفی مانند نوع و شدت آسیب، محل آسیب و درمان‌های دریافتی بستگی دارد. علائم بهبودی در ضایعات نخاعی می‌توانند به تدریج و در مراحل مختلف ظاهر شوند. برخی از علائم بهبودی معمول عبارتند از:

1. بازگشت حس و حرکت: یکی از اولین علائم بهبودی در بیماران با آسیب نخاعی، بهبود حس و توانایی حرکت در نواحی آسیب‌دیده است. این ممکن است به‌طور تدریجی و پس از ماه‌ها یا حتی سال‌ها رخ دهد. بازگشت حرکت در اندام‌هایی که به‌طور کامل فلج شده بودند، نشانه‌ای از بهبودی است.

2. کاهش درد و اسپاسم عضلانی: در بسیاری از افراد با آسیب نخاعی، درد و اسپاسم‌های عضلانی بهبود می‌یابند و کاهش پیدا می‌کنند. این امر به‌ویژه در اثر توانبخشی و درمان‌های فیزیوتراپی مشهود است.

3. افزایش توانایی‌های حرکتی و قدرت عضلات: به‌ویژه در ضایعات نخاعی جزئی یا نیمه‌محروم، بیماران ممکن است توانایی حرکتی در اندام‌های آسیب‌دیده خود را به‌طور تدریجی باز یابند. این می‌تواند شامل توانایی در حرکت‌های ساده مانند خم کردن یا کشیدن اندام‌ها باشد.

4. افزایش عملکرد روده و مثانه: در مواردی که آسیب نخاعی به ناحیه کنترل مثانه و روده آسیب زده باشد، بهبودی در این علائم، به‌ویژه در کنترل ادرار و مدفوع، ممکن است رخ دهد. این تغییرات می‌توانند از طریق فیزیوتراپی و درمان‌های دارویی صورت گیرند.

5. بازگشت احساس تعادل و هماهنگی: در برخی بیماران، بهبودی در توانایی تعادل و هماهنگی در حرکت‌های بدن نیز گزارش می‌شود. این امر می‌تواند در بهبود عملکرد روزمره فرد تاثیر زیادی داشته باشد.

این علائم بهبودی در بیماران مختلف می‌تواند متفاوت باشد و برخی افراد ممکن است پس از آسیب نخاعی دچار بهبودی قابل توجهی شوند، در حالی که برخی دیگر تنها به بهبودی جزئی دست یابند. برای ارزیابی بهبودی دقیق، مشورت با پزشک متخصص و پیگیری درمان‌های توانبخشی ضروری است.

چگونه از آسیب دیدگی نخاع جلوگیری کنیم؟

رعایت نکات زیر می‌تواند خطر بروز آسیب‌های ستون فقرات را کاهش دهد:

• در اتومبیل کمربند ایمنی خود را ببندید و مطمئن شوید که کودکان هم کمربند ایمنی ببندند یا از صندلی کودک استفاده کنید.
• برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از باز‌شدن کیسه هوا کودکان زیر 12 سال در صندلی عقب سوار شوند.
• قبل از غواصی عمق آب را بررسی کنید و داخل استخری با عمق کمتر از 3.7 متر شیرجه نزنید.
• هنگام انجام ورزش اقدامات محافظتی را انجام دهید و از وسایل ایمنی استفاده کنید. 
• پس از مصرف زیاد مشروبات الکلی یا موادمخدر از رانندگی‌کردن خودداری کنید.
• در صحنه تصادف و… احتمال دارد مصدوم دچار آسیب نخاع شده باشد، اگر تخصص کافی ندارید، بهتر است مداخله نکنید. زیرا در صورت مداخله اشتباه ممکن است آسیب شدیدتری رخ دهد. فقط کافی است مصدوم را ثابت نگه دارید و با 115 تماس بگیرید. 

سخن پایانی

یکی از شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب، آسیب نخاعی است که در این مقاله تلاش کردیم شما را با آن آشنا کنیم. آسیب به نخاع در اثر ضربه به ستون فقرات ایجاد می‌شود و منجر به آسیب‌دیدن نورون‌ها و قطع ارتباط مغز با اندام‌های بدن می‌شود. انواع مختلفی از آسیب‌های نخاعی وجود دارد و شایع‌ترین علل این عارضه تصادفات، سقوط، درگیری فیزیکی و آسیب‌های ورزشی است. درمان قطعی نخاع هنوز امکان‌پذیر نیست ولی درما‌ن‌های توانبخشی به بسیاری از افراد کمک می‌کند که برخی عملکردهای قبلی خود را مجددا به دست بیاورند.