اختلال خوردن چیست؟ چگونه آن را درمان کنیم؟

اختلالات خوردن در واقع نوعی بیماری روانی است که باعث ایجاد عادات غذایی ناسالم می‌شود. این اختلال که به‌تازگی تحت تأثیر عوامل محیطی و شبکه‌های اجتماعی تشدید شده است، باید زودتر درمان شود چراکه عدم توجه به این موضوع می‌تواند خطرات زیادی را برای افراد مبتلابه اختلال خوردن ایجاد کند. اگر فکر می‌کنید که ممکن است شما یا اطرافیانتان به عارضه مبتلا باشید، این مقاله از سایت پزشک اول را از دست ندهید.

اختلالات تغدیه ای یا اختلال خوردن چیست

اختلال تغذیه‌ ای یا اختلال خوردن، در واقع به شرایط روانی و رفتاری می‎گویند که بر عادات غذایی افراد تأثیر می‌گذارند و اغلب به مشکلات جسمی و روانی جدی منجر می‌‎شوند. این اختلالات اغلب شامل پرخوری مداوم، محدودیت شدید در مصرف غذا یا رفتارهای غیرمعمولی مرتبط با غذا هستند. عوامل متعددی مانند ژنتیک، محیط، فشارهای اجتماعی و روانی در بروز این اختلالات نقش دارند.

همچنین این شرایط معمولاً با احساس نارضایتی از بدن یا اضطراب‌های مرتبط با وزن و غذا همراه هستند. شناسایی و درمان زودهنگام این اختلالات برای جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت اهمیت ویژه‌ای دارد.

علل ابتلا به اختلال تغذیه ای

اختلال تغذیه‌ ای ترکیبی پیچیده از عوامل ژنتیکی، روان‌شناختی، اجتماعی و محیطی است. سابقه خانوادگی فرد، نقش مهمی در افزایش خطر این اختلال دارد و بیانگر تأثیرات ژنتیکی است. از نظر روان‌شناختی، عواملی مانند اضطراب، افسردگی، استرس و مشکلات مربوط به عزت نفس، در شکل‌گیری این شرایط تأثیرگذار هستند. همچنین، فشارهای اجتماعی و فرهنگی، از جمله تأکید بر داشتن اندامی ایده‌آل و نفوذ رسانه‌ها، سهم بسزایی در بروز این اختلالات دارند. بر اساس تحقیقات به عمل آمده، تجربه‌های ناخوشایند در دوران کودکی، نظیر آزار یا سوءاستفاده نیز به‌عنوان عواملی تأثیرگذار در شکل‌گیری این مشکلات ظاهر می‌‎شوند.

انواع مختلف اختلال خوردن کدامند؟

متأسفانه اختلال خوردن پدیده رایج در بین جوامع کنونی است که باید برای رفع آن چاره‌ای اندیشید، اما قبل از شناخت راه‌های درمان بهتر است، با انواع اختلالات تغذیه‌ای آشنا شوید تا بتوانیم این بیماری را بهتر بشناسیم و برای درمان آن اقدام کنیم.

اختلال پرخوری عصبی

پرخوری عصبی چیست؟ پرخوری عصبی یکی معروف‌ترین از اختلالات خوردن است. معمولاً این بیماری در دوران نوجوانی و اوایل بزرگ‌سالی نمایان می‌شود و زنان، بیشتر از مردان به این اختلال مبتلا می‌شوند. در پرخوری عصبی یا بولیمیا فرد براثر یک مشکل یا اتفاق بیش‌ازاندازه غذا می‌خورد تا جایی که نمی‌تواند از غذاخوردن در هنگام عصبانیت دست بکشد. این دسته از افرادی معمولاً علائم زیر را تجربه می‌کنند.

• خوردن غذا به‌سرعت و مخفیانه
• احساس عدم کنترل و دست کشیدن از غذا قبل از سیرشدن
• احساس ناراحتی، شرم، انزجار یا گناه

این دسته از افراد در هنگام پرخوری عصبی غذاهایی مصرف می‌کنند که فاقد ارزش غذایی است و تداوم این فرآیند می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌هایی نظیر دیابت نوع 2، سکته مغزی یا بیماری‌های قلبی باشد.

اختلال بی اشتهایی عصبی

بی ‌اشتهایی عصبی یا آناروکسیا نوعی اختلال خوردن محسوب می‌شود که معمولاً در دوران کودکی و نوزادی مشاهده می‌شود. افراد مبتلابه این عارضه معمولاً علاقه‌ای به خوردن غذا ندارند و از بوها، طعم‌ها، رنگ‌ها، بافت‌ها یا در برخی موارد از گرمای غذا احساس تنفر دارند. این دسته از افراد با پیروی از این سبک زندگی ممکن است با بیماری‌هایی نظیر کاهش قد، سوءتغذیه و ... مواجه شوند.

اختلال هرزه خواری

اختلال هرزه‌ خواری یا پیکا درواقع بیماری با منشأ روانی است که در آن بیمار موادی که فاقد ارزش غذایی هستند را مصرف می‌کند. این بیماری که معمولاً در کودکان بیشتر مشاهده می‌شود، شاید بی‌ضرر باشد؛ اما تداوم این اختلال می‌تواند مشکلات زیادی را برای شخص پدید آورد. خاک، مو، یخ، نشاسته ذرت، کائوچو و ... موادی هستند که افراد مبتلابه اختلال هرزه‌خواری از آن‌ها مصرف می‌کنند. بانوان باردار و کودکان مبتلابه اوتیسم، ناتوانی‌های ذهنی یا اسکیزوفرنی بیشتر در معرض خطر اختلال هرزه‌خواری هستند.

اختلال ارتورکسیا

متأسفانه اختلال ارتورکسیا با تمایل مردم به استفاده از فضای مجازی به اوج خود رسیده است. در این اختلال بیمار تمرکز زیادی بر مصرف تغذیه سالم دارد. در نگاه اول شاید این موضوع چندان بد نباشد؛ اما زمانی که شخص با وسواس برچسب‌های غذایی را مشاهده می‌کند و بسیاری از مواد غذایی را از ترس ناسالم بودن حذف می‌کند، موضوع کمی خطرناک می‌شود. شاید عجیب به نظر برسد اما افراد مبتلابه اختلال ارتورکسیا باوجود وسواس در انتخاب مواد غذایی بیشتر مستعد چاقی هستند، زیرا این دسته از افراد با وسواس بیش‌ازحد در انتخاب مواد غذایی و مصرف کم‌ غذا بدن را وادار به استپ وزنی می‌کنند.

اختلال نشخوار

اختلال نشخوار نوعی اختلال خوردن است که به بازگشت مکرر غذا از معده به دهان اطلاق می‌شود و  معمولاً به‌صورت غیرارادی اتفاق می‌افتد. این غذا گاهی دوباره جویده و بلعیده می‎شود.

 اختلال نشخوار بیشتر در کودکان خردسال دیده می‌شود، اما در بزرگسالان نیز رخ خواهد داد. علل احتمالی آن شامل مشکلات فیزیولوژیکی، استرس یا عوامل روانی است. همچنین این اختلال با احساس شرم یا ناراحتی اجتماعی در افراد همراه است. نکته مهم این است که در صورت تداوم، باعث سوءتغذیه، کاهش وزن و عوارض گوارشی جدی در فرد می‎ شود و درمان آن معمولاً شامل ترکیبی از مداخلات پزشکی و روان‌شناختی است.

سندرم خوردن شبانه

سندرم خوردن شبانه وضعیتی است که فرد بیشترین میزان کالری روزانه خود را در ساعات شب مصرف می‌کند. این رفتار معمولاً با بی‌خوابی و کاهش اشتها در صبح همراه است. افراد مبتلا به این سندرم ممکن است شب‌ها به‌طور مکرر از خواب بیدار شوند و غذا بخورند. عوامل موثر در این اختلال استرس، افسردگی و اختلالات هورمونی به‌شمار می‌روند.

در برخی مواقع این وضعیت حتی با احساس گناه یا خجالت از رفتار غذایی همراه است و تأثیرات منفی بر وزن و سلامت جسمانی فرد می‌‎گذارد. درمان این سندرم اغلب نیازمند مشاوره روانشناسی، مدیریت استرس و تنظیم برنامه غذایی متعادل است.

اختلال پرخوری

اختلال پرخوری یکی از انواع اختلالات خوردن است که به‌عنوان یک بیماری جدی و خطرناک شناخته می‌شود. این وضعیت با مصرف مقادیر زیادی غذا در مدت‌زمان کوتاه و تا حد تجربه ناراحتی شدید مشخص می‌گردد. افراد مبتلا معمولاً توانایی کنترل رفتار پرخوری خود را ندارند و پس از آن احساساتی مانند شرم، ناراحتی یا گناه را تجربه می‌کنند. اختلال پرخوری به‌عنوان رایج‌ترین نوع اختلال تغذیه‌ ای شناخته شده و تأثیرات مخربی بر سلامت جسمی و روانی فرد بر جای می‌گذارد.

 اختلال اجتناب یا محدودیت غذا

اختلال اجتناب یا محدودیت غذا با امتناع از خوردن غذاهای خاص یا مصرف بسیار محدود غذا مشخص می‌شود. این اختلال معمولاً با نگرانی‌های مرتبط با وزن یا شکل بدن همراه نیست، بلکه عموما ناشی از ترس از خفگی، بیزاری از مزه یا بافت غذا است. این وضعیت مشکلاتی نظیر سوءتغذیه، کاهش وزن یا کمبودهای تغذیه‌ای برای فرد بوجود  می‌‎آورد. افراد مبتلا به این اختلال گاهی اوقات از غذا خوردن در محیط‌های اجتماعی اجتناب می‎کنند، که این امر بر روابط اجتماعی آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد. برای درمان اغلب مشاوره روان‌شناختی و همکاری با متخصص تغذیه ضروری است.

علائم ابتلا به اختلال خوردن کدامند؟

اگرچه روانپزشک باید اختلال غذا خوردن را تشخیص دهد، اما گاهی بروز برخی علائم می‌تواند زنگ خطری برای شناخت عارضه اختلال خوردن باشد. ازجمله مهم‌ترین علائم این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• کاهش یا افزایش چشمگیر وزن در اثر وسواس فکری
• احساس نگرانی در حین سرو غذا در یک میهمانی
• یبوست 
• عدم تحمل سرما
• شکم‌درد و بی‌حالی 
• اجتناب از غذاخوردن 
• ترس شدید از افزایش وزن 
• عدم رضایت از اندام 
• انکار احساس گرسنگی 
• بیش‌ازحد ورزش کردن 
• پختن غذا برای دیگران بدون غذاخوردن 
• وزن زدن مکرر
• نامنظم شدن دوره قاعدگی
• اختلالات تمرکزی
• نتایج آزمایش غیرمعمول آزمایشگاهی مانند کم‌خونی، سطوح پایین تیروئید، سطوح پایین هورمون، پتاسیم پایین، تعداد کم گلبول‌های سفید خون، ضربان قلب آهسته
• سرگیجه 
• غش کردن 
• پوست خشک 
• نازک شدن مو
• ضعف عضلانی
• بهبود ضعیف زخم 
• عملکرد ضعیف سیستم ایمنی

اختلال غذا خوردن چه عوارضی دارد؟

شاید عجیب به نظر برسد؛ اما اختلال تغذیه یا اختلال خوردن می‌تواند پیامدهای تهدیدآمیزی را برای افراد مبتلا به این بیماری در پی داشته باشد؛ زیرا این بیماری می‌تواند علاوه بر اختلال در سلامت جسمی موجب اختلال روحی و عاطفی شود. در ادامه این بخش بیشتر در مورد اختلالات تغذیه خواهیم نوشت.

ضعف سیستم قلبی عروقی

با مصرف کالری کمتر شخص به بدن خود فرمان می‌دهد که باید بافت بدن را به‌عنوان سوخت بسوزاند. در چنین مواقعی ماهیچه‌ها از اولین اندام‌هایی هستند که شکسته می‌شوند، با تداوم این موضوع نبض و فشارخون روند کاهشی را در پیش می‌گیرند که درنهایت این موضوع سبب می‌شود تا قلب سوخت کمتری برای پمپاژ خون داشته باشد. این عارضه در درازمدت می‌تواند منجر به ضربان قلب نامنظم و نارسایی قلبی و حتی مرگ شود.

اختلال در دستگاه گوارش

هم‌زمان با شروع محدودیت غذایی ممکن است عارضه‌های زیادی مانند موارد زیر در شخص بروز کند.

• استفراغ مکرر
• معده درد
• نفخ
• نوسانات قند خون
• بروز عفونت‌های باکتریایی
• یبوست
• پرخوری
• پارگی معده
• انسداد فیزیکی روده
• بروز عفونت‌هایی مانند توکسوپلاسموز و توکسوکاریازیس
• مسمومیت غذایی

ایجاد اختلالات نورولوژیکی

اگرچه مغز وزن چندانی ندارد، اما معمولاً تا یک‌پنجم کالری روزانه مصرف می‌کند. رژیم غذایی نامناسب، روزه گرفتن و اختلال خوردن منجر می‌شود تا مغز انرژی لازم برای انجام فعالیت خود نداشته باشد. این اختلال ممکن است با علائمی نظیر بی‌حسی و سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها نمایان شود.

در پایان باید متذکر شویم که اگرچه علائم مختلفی، می‌تواند بسترساز اختلال خوردن شود، اما این عارضه در صورت مراجعه زودهنگام به پزشک کاملاً درمان خواهد شد. ولی عدم توجه به این موضوع می‌تواند مشکلات زیادی را برای شما و اطرافیانتان پدید آورد که ازجمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به بروز سرطان اشاره کرد.

چه افرادی در معرض ابتلا به اختلال تغذیه قرار دارند؟

طبق نظر روانپزشک اختلال تغذیه بیشتر در افرادی دیده می‌شود که تحت تأثیر عوامل مختلفی سعی بر چاقی یا لاغری دارند. طبق یک تحقیق کلی افراد با عارضه و اختلالات زیر بیشتر در معرض خطر اختلال خوردن هستند.

• افرادی باسابقه وراثتی
• بیماران مبتلابه اضطراب، افسردگی و اعتیاد
• کسانی که از رژیم‌های غذایی خودسرانه پیروی می‌کنند.
• بیماران مبتلابه دیابت نوع 1
• افرادی که ازنظر علم روانشناسی کمال‌گرا هستند.
• کسانی که تحت تأثیر دیگران، گمان می‌کنند که لاغری بهتر از تناسب‌اندام است.
• افرادی که مداوم در معرض تمسخر دیگران هستند.
• اشخاصی که بیشتر ساعات شبانه‌روز خود را در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند.

 اختلالات تغذیه چگونه درمان می شوند؟

خوشبختانه امروزه راه‌های مؤثر و نسبتاً خوبی برای درمان اختلالات خوردن وجود دارد. اکنون‌که به‌طور کامل با انواع این اختلال، علائم و عوارض آن آشنا شدید، بهتر است با راه‌های درمان آن نیز آشنا شوید.

 درمان اختلال خوردن با برنامه تغذیه ای مناسب

درمان با برنامه تغذیه‌ای مناسب یکی روش‌های درمانی کارآمد و مؤثر شناخته می‌شود که در این روش بیمار تحت نظر درمانگر با جایگزینی غذاهای سالم و ترک عادات بد سعی می‌کند تا این بیماری را درمان کند. معمولاً از این روش درمانی برای درمان پرخوری عصبی استفاده می‌شود.

روان درمانی اختلالات تغذیه

ازآنجایی‌که این اختلال منشأ روانی دارد، پس می‌توان با مراجعه به روان‌پزشک تا حد قابل‌توجهی این بیماری را درمان کرد. در این روش درمانی پزشک پس از بررسی شرح‌حال و شرایط شخص سعی بر کنترل و مهار این بیماری دارد. معمولاً روان‌درمانی اختلالات تغذیه بسیار مناسب افراد مبتلابه اختلال ارتورکسیا است.

دارو درمانی اختلالات خوردن

در برخی مواقع نیز استفاده از دارو تنها راهکار برای درمان این اختلال است. این شیوه درمانی معمولاً زمانی پیشنهاد می‌شود که شخص در مدت‌زمان طولانی با این اختلال مواجه است و روش‌های دیگر درمانی بر روند درمان تأثیری چندانی نداشته است. در چنین شرایطی روانپزشک ممکن است برای درمان پرخوری عصبی از دارودرمانی استفاده کند.

درمان اختلال خوردن از طریق بستری

گاهی نیز برای درمان اختلال خوردن، افسردگی و مهار اضطراب، پزشک دستور مراقبت در فضای بیمارستان را می‌دهد. این روش درمانی معمولاً کمتر از سایر روش‌های درمانی رخ می‌دهد و در این سبک درمانی پزشک با اصلاح رژیم غذایی و درمان روان شخص، سعی بر درمان او دارد.

سخن پایانی

در این مقاله توضیح دادیم که اختلال خوردن چیست و آن را نوعی بیماری با منشأ روانی معرفی کردیم. در این بیماری شخص تحت تأثیر عوامل مختلفی سعی بر عدم مصرف غذا، وسواس انتخاب غذا یا پرخوری می‌شود. متأسفانه این عارضه نوعی بیماری جدی است که در نسل کنونی بیشتر مشاهده می‌شود.

ژنتیک، عوامل محیطی، اختلالاتی روان‌شناختی و ... تنها بخشی از دلایلی است که سبب می‌شود اغلب مردم بدون اینکه بدانند به این بیماری مبتلا شوند. با توجه به همه‌گیری این بیماری، توصیه ما این است که برای درمان، هر چه سریع‌تر اقدام کنید. چراکه عدم توجه به این بیماری می‌تواند زمینه‌ساز بروز بسیاری از بیماری‌های عصبی، گوارشی، عروقی و ... باشد. بنابراین پیشنهاد ما این است که در یک کلینیک تخصصی اعصاب و روان یا کلینیک روانشناسی امن درمان خود را شروع کنید.