وحشت شبانه در کودکان چیست؟ چگونه کنترل و درمان می شود؟

وحشت شبانه یکی از مشکلات رایج در کودکان است که ممکن است زندگی شخصی و خانوادگی آنها را تحت‌تأثیر قرار دهد. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که کودک در طول شب به شدت ترسیده و اضطراب دارد و ممکن است به طور مکرر بیدار شود. این مشکل معمولاً در کودکان بین سه تا هشت سال رخ می‌دهد و می‌تواند برای آنها و والدینشان خستگی و اضطراب زیادی ایجاد کند. در این مقاله از پزشک مغز، به بررسی علل وحشت شبانه در کودکان، نشانه‌ها و علائم آن، و روش‌های کنترل و درمان آن خواهیم پرداخت.

با آگاهی از علائم وحشت شبانه در کودکان و روش‌های مختلف درمان آن، والدین و مراقبان می‌توانند بهترین تصمیمات را در خصوص سلامت روانی کودک خود بگیرند و با مراجعه به مشاوره کودک و نوجوان به کاهش تأثیرات منفی آن بر زندگی خانوادگی و کودک کمک کنند. در ادامه سعی خواهیم کرد تا اطلاعات جامعی را درباره این معضل ارائه دهیم و به والدین و مراقبان کمک کنیم تا با این مشکل مواجه شده و راه‌های کنترل آن را فرا بگیرند. پس با ما همراه باشید.

علت ایجاد وحشت شبانه در کودکان

وحشت شبانه یکی از مشکلات شایع در کودکان است که می‌تواند خانواده را نگران کند. برخی از علل بروز این مشکل در کودکان عبارت‌اند از:

• صداهای ناگهانی: صداهای ناگهانی در شب می‌تواند به وحشت شبانه منجر شود. این صداها شامل، صداهای ماشین، گربه‌ها و سگ‌ها، صدای بلند درب‌ها و پنجره‌ها، صدای رعد و برق و غیره است و ممکن است باعث بیدار شدن کودکان در شب و ترس آ‌ها شوند.
• مصرف دارو: مصرف برخی داروها نیز می‌تواند در بعضی از کودکان عامل وحشت شبانه باشد. برخی از داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، آنتی‌استامین‌ها و داروهایی که برای درمان اختلالات خواب استفاده می‌شوند، ممکن است عوارض جانبی مانند ترس شبانه داشته باشند.
• سندرم پای بی‌قرار: سندرم پای بی‌قراری یک اختلال ناشی از ناتوانی در آرامش پاهاست که ممکن است باعث بیدار شدن کودکان در شب شود و در نتیجه وحشت شبانه را ایجاد کند.
• آپنه: آپنه خواب یک اختلال خواب است که باعث می‌شود تنفس کودک در حین خواب متوقف شود و ممکن است باعث بیدار شدن و ترس کودک شود.
• اختلال استرس پس از سانحه: اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) نیز ممکن است به دلیل تجربه کودک از یک وقوع ترسناک، مانند تصادف، تجربه جنگ و یا تجربه خشونت، در کودکان رخ دهد و باعث وحشت شبانه و کابوس‌های شبانه در آن‌ها شود.
• استرس: استرس به عنوان یکی از مهم‌ترین علل وحشت شبانه در کودکان شناخته شده است. ممکن است کودک در مدرسه با مشکلات روبرو شود، از دست دوستان یا خانواده جدا شود، یا به دلایل دیگر استرس داشته باشد.
• عوامل محیطی: برخی از عوامل محیطی مانند نورهای شدید و صداهای بلند می‌توانند به وحشت شبانه کودکان دامن زند. همچنین، تغییرات در محیط خواب مانند جابه‌جایی به یک مکان جدید، تغییر در ترتیب خوابیدن و بیدار شدن یا تغییر در روتین خواب می‌تواند به وحشت شبانه منجر شود.
• مشکلات خواب: مشکلات خواب مانند آپنه خواب، بیماری‌های خواب، سردرد خواب و رفلاکس معده می‌توانند باعث وحشت شبانه در کودکان شوند.
• عوامل ژنتیکی: برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که وراثت ممکن است نقشی در وحشت شبانه کودکان داشته باشد. به‌عنوان‌مثال، اگر یکی از والدین کودک دچار وحشت شبانه بوده باشد، احتمال ابتلا به این مشکل در کودک بیشتر است.
• نارضایتی‌های روابطی: کودکانی که با مشکلات روابطی مانند جدایی والدین، جدایی از دوستان، یا بروز تغییرات در خانواده روبرو شده‌اند، ممکن است به وحشت شبانه دچار شوند.
• مشکلات تغذیه‌ای: نوع تغذیه کودکان می‌تواند نقشی در ایجاد وحشت شبانه داشته باشد. مصرف مواد محرک مانند قهوه و شکلات، مصرف غذاهای سنگین در ساعات نزدیک به خواب، و مصرف موادی که حساسیت به آنها وجود دارد، می‌تواند باعث ترس شبانه کودک شود.
• بیماری‌ها: برخی بیماری‌ها مانند تب، سرماخوردگی، گلودرد و عفونت‌های گوش و گلو نیز می‌توانند باعث بروز وحشت شبانه شود.

مطالعه بیشتر: علل شب ادراری در کودکان

آیا وحشت شبانه کودک همان کابوس است؟

وحشت شبانه و کابوس دو تجربه مختلف در خواب هستند. وحشت شبانه زمانی اتفاق می‌افتد که کودک در مرحله عمیقی از خواب باشد و درحالی‌که بدنش بیدار است، ذهنش هنوز خواب است. در این حالت، کودک ممکن است جیغ بزند و ترسیده به نظر برسد، اما افراد اطرافش را نمی‌شناسد. وحشت شبانه معمولاً در دو تا سه ساعت اول پس از شروع خواب شروع می‌شود و ممکن است هر شب رخ دهد.

اما کابوس‌ها در هنگام خواب REM و ممکن است در هر زمانی اتفاق بیافتند. در کابوس، کودک ممکن است رؤیاهای ترسناکی ببیند و بیدار شود؛ اما بعداً به آنها فکر کند و آن‌ها را به خاطر بیاورد.
اگر کودک شما وحشت شبانه دارد، بهتر است او را نزدیک خود نگه دارید و سعی نکنید او را بیدار کنید. همچنین درصورتی‌که مشکل به شدت اذیت‌کننده باشد، بهتر است با پزشک مشورت کنید. وحشت شبانه معمولاً برای کودکان کوچک‌تر رخ می‌دهد و عمدتا بدون بروز دیگر مشکلات روانی طولانی‌مدت، بهبود می‌یابد.

 توصیه های مهم در رابطه با کنترل هراس شبانه در کودکان

برای مقابله با هراس شبانه در کودکان در زیر نکاتی را آوردیم که چگونه با وحشت شبانه فرزندتان برخورد کنید و چه‌کارهایی را انجام ندهید:

• هنگامی که فرزندتان دچار وحشت شبانه می‌شود، بهتر است او را بیدار نکنید. بعضی از والدین فکر می‌کنند که باید کودک را بیدار کنند، اما این کار ممکن است مشکل را برای فرزندتان بیشتر کند و باعث شود که این مشکل ادامه پیدا کند.
• صبر کنید تا فرزندتان آرام شود. فرزندتان را به تخت برگردانید (اگر از تخت بلند شده باشد)  او را در تخت قرار دهید. اغلب کودکان در این مرحله سریعاً به خواب می‌روند. اگر می‌ترسید که کودکتان آسیب ببیند، نزدیک او بمانید و از برخورد با موانع اطراف تخت جلوگیری کنید.
• یک روال منظم قبل از خواب (شامل حمام کردن، خواندن داستان و رفتن به رختخواب) را امتحان کنید. این می‌تواند به کودکان کمک کند تا برای خواب آماده شوند و به خواب بیشتری دست یابند. کمبود خواب می‌تواند در برخی از کودکان وحشت شبانه را ایجاد کند.
• اگر فرزندتان در زمان مشخصی (مثلاً در نیمه‌شب) دچار وحشت شبانه منظم می‌شود، سعی کنید نیم ساعت قبل از زمان معمول وحشت شبانه، فرزندتان را به آرامی بیدار کنید و او را به حالت اولیه برگردانید. این روش برای برخی از کودکان مؤثر است.
• مطمئن شوید که اتاق خواب کودک شما و هر قسمت دیگری از خانه که ممکن است کودک به آن برود، برای او ایمن است. اگر فرزندتان در حین وحشت شبانه بلند می‌شود و حرکت می‌کند، از برخورد او با اشیا جلوگیری کنید.

علاوه بر این بهتر است به این نکات مهم هم توجه کنید.

• ترس شبانه در بیشتر موارد به صورت خود به خود از بین می‌رود و نیازی به درمان خاصی نیست.
• اگر ترس شبانه فرزندتان شدید و مکرر است و به طور مداوم خواب کودکان و خانواده شما را مختل می‌کند، بهتر است با پزشک کودک خود مشورت کنید.
• در برخی موارد، داروها به عنوان درمان توصیه می‌شوند؛ اما در مواردی که راهکارهای دیگر نتیجه نمی‌دهند و ترس شبانه زندگی کودک را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، ممکن است به دارو پناه برده شود.
• به فرزندتان اطمینان دهید همیشه در کنارش هستید.

برای درمان وحشت شبانه کودک چه باید کرد؟ 

وحشت شبانه یکی از مشکلات شایع در کودکان است که می‌تواند خانواده را نگران کند. درمان این مشکل به دو صورت دارویی و روان‌درمانی انجام می‌شود. در اینجا به برخی از موارد درمانی که می‌تواند کمک کند، اشاره می‌شود:

• ایجاد محیط خواب مناسب: ایجاد یک شبکه خواب سالم، مانند بیدار شدن و خوابیدن در ساعت‌های ثابت، می‌تواند به کاهش وحشت شبانه کودک کمک کند.
• استفاده از داروها: درصورتی‌که وحشت شبانه به شدت اذیت کننده شد، پزشک می‌تواند داروهایی را تجویز کند که به کاهش آن کمک می‌کنند. این داروها می‌توانند شامل آنتی‌دپرسانت‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی باشند.
• روان‌درمانی: مراجعه به روانپزشک کودک و نوجوان و روان شناس کودک و شروع روان‌درمانی می‌تواند به کودک کمک کند تا با وحشت شبانه خود بهتر کنار بیاید. این روش‌ها شامل روش‌های مثل شناختی - رفتاری، روان‌درمانی فراشناختی و روان‌درمانی گروهی است.
• تغییر در سبک زندگی: برخی تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به کاهش وحشت شبانه کودک کمک کند. به‌عنوان‌مثال، افزایش فعالیت‌های روزانه و ورزش، کاهش مصرف قند و شیرینی‌ها، و جلوگیری از مصرف مواد محرک مانند قهوه و شکلات می‌تواند مفید باشد.
• حمایت از کودک: حمایت از کودک در ایجاد یک محیط خواب مناسب و ایجاد امنیت در اطرافش، می‌تواند به کاهش وحشت شبانه کمک کند. همچنین، با کودک صحبت کنید و سعی کنید او را از ترسش آگاه کنید.

سخن پایانی

وحشت شبانه در کودکان یکی از مشکلات شایع در دوران کودکی است که می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله خستگی و استرس، صداهای ناگهانی در شب، مصرف برخی داروها، سندرم پای بی‌قرار، آپنه خواب و اختلال استرس پس از سانحه  (PTSD)  رخ دهد. این مشکل می‌تواند باعث ایجاد وحشت، ناراحتی و کابوس‌های شبانه در کودکان شود و مشکلات روانی و حتی فیزیکی را درپی داشته باشد. برای کنترل و درمان وحشت شبانه در کودکان، ابتدا باید علت آن را شناسایی کرد. به کودک خود اطمینان دهید؛ با او صحبت کنید و نگرانی‌هایش را بشنوید و به نیازهایش توجه کنید. همچنین، می‌توانید با پزشکان کلینیک روان پزشکی و کلینیک روانشناسی و مشاوره مشورت کرده و به دنبال راه‌حل‌های مؤثرتر برای درمان وحشت شبانه کودک خود باشید.

کلینیک پزشک اول