علل شب ادراری در کودکان و روش های درمان آن چیست؟

بعضی از صبح‌ها ممکن است بیدار و متوجه خیس‌بودن جای خواب فرزندتان شوید. اگر این اتفاق تنها چند بار در کل دوران کودکی فرزندتان باشد؛ با بی‌توجهی می‌توان از کنار آن گذشت؛ اما اگر متوجه شدید که این اتفاق مدام تکرار می‌شود، به آن به‌عنوان شب ادراری در کودکان نگاه کنید. اولین نکته‌ این است که نباید به کودک استرس دهید و کاری کنید که خجالت بکشد. بلکه برای درمان و درک این ماجرا توسط کودکان تلاش کنید.

در این مقاله از پزشک مغز قرار است در مورد شب ادراری کودکان و سایر نشانه‌های این عارضه صحبت کنیم. همچنین ا انواع آن را معرفی کرده و راه‌های درمان را نیز توضیح می‌دهیم. لطفا این مطلب را تا آخر آن بخوانید.

علائم شب ادراری در کودکان چیست؟

اولین نشانه شب ادراری در کودکان، خیس‌کردن لباس و رختخواب هنگام خواب است؛ اما نم زدن ادرار به لباس و خیس‌کردن آن در طول روز هم یکی از نشانه‌هاای از شب ادراری است. اگر هر کدام از این دو مورد رخ داد، حتما آن را جدی بگیرید و توجه بیشتری به کودک خود داشته باشید.

کودک شما به ‌تازگی جای خود را خیس می ‌کند

ممکن است کودک شما هیچ‌وقت سابقه خیس‌کردن جای خواب خود را نداشته باشد؛ اما اخیرا چند بار این اتفاق برای او رخ داده ‌است. شاید فکر کنید که این مشکل موقتی است؛ اما بهتر است نسبت به این موضوع بی‌تفاوت نباشید و حتما آن را به‌عنوان یکی از علائم شب ادراری کودکتان در نظر بگیرید.

کودک هنگام دفع ادرار درد دارد

زمانی‌که فرزندتان به سرویس بهداشتی می‌رود تا مثانه خود را تخلیه کند؛ سوزش یا درد ادرار دارد. حتما از کودک خود این مساله را بپرسید. ممکن است خودِ او این موضوع را عنوان نکند و از گفتن آن خجالت بکشد. محیط آرامی برای او فراهم کنید که به این سوال شما جواب دهد. ممکن است سوزش ادرار به همراه کف باشد یا رنگ آن تغییر کند. وجود خون هم در ادرار را می‌توان از علائم شب ادراری در نظر گرفت؛ بنابراین، حتما این مساله را جدی بگیرید.

کودک در شکم و پهلوی خود احساس درد می ‌کند

یکی از نشانه‌های شب ادراری درد در ناحیه شکم و پهلو است. ممکن است در ظاهر این مساله هیچ ربطی به مثانه و پر بودن آن نداشته باشد؛ اما این موضوع هم از نشانه‌های این عارضه به حساب می‌آید. اگر کودک شما دردی در قسمت شکم و پهلوها احساس می‌کند؛ برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید و از کنار این مساله به سادگی نگذرید.

سابقه شب ادراری در یکی از والدین یا هر دو وجود دارد

برای بررسی عارضه شب ادراری در کودکان به گذشته خود یا همسرتان نگاه کنید. اگر خودتان در دوران کودکی دچار این مساله نشده‌اید؛ حتما تجربه همسرتان را درباره این مساله جویا شوید. داشتن این عارضه در دوران کودکی والدین روی کودکی فرزند هم تاثیر می‌گذارد؛ یعنی اگر پدر و مادر دچار این موضوع شده‌ باشند؛ حتما کودک هم این تجربه را خواهد داشت.

کودکتان در خواب خروپف می ‌کند و چند بار از خواب می ‌پرد

به نوع خوابیدن کودکتان توجه داشته باشید. البته ممکن است هنگامی که کودک در اتاق جداگانه‌ای خوابیده باشد؛ بررسی این موضوع سخت شود؛ اما با چند بار سر زدن حتما متوجه می‌شوید که آیا کودک شما خر و پف می‌کند؟ اگر قبلا این مساله وجود ندارد و کودک به‌تازگی هنگام خواب خر و پف می‌کند یا از خواب می‌پرد؛ ممکن است شب ادراری روی این موضوع اثر گذاشته ‌باشد.

کودک سردرد زیادی دارد

یک بار سردرد داشتن مساله‌ای است که نمی‌توان از روی آن نتیجه‌ای گرفت؛ اما به رخ دادن مکرر این اتفاق باید بیشتر توجه کنید. شاید در سن کم برای کودکتان سخت باشد که دقیقا توضیح دهد که چه چیزی او را اذیت می‌کند. به همین خاطر، بهتر است شما این سوالات را از آن‌ها بپرسید. بپرسید که دچار سردرد می‌شود. اگر جواب مثبت است، کدام قسمت‌های سر او بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

مطالعه بیشتر:  دکتر فوق تخصص سردرد

رشد قدی کودک متوقف شده‌ است

در سنین اولیه زندگی، کودک رشد فراوانی دارد و یکی از آن‌ها رشد قدی است. اگر متوجه شدید که مدتی است از اضافه شدن به قد نوزاد خبری نیست و از طرفی دیگر، کودک شب ادراری هم دارد؛ حتما با پزشک درباره این مساله صحبت کنید. با بررسی دقیق‌تر و تخصصی به‌راحتی متوجه می‌شوید که چه اتفاقی در حال رخ دادن است و قبل از دیر شدن، راه معالجه آن را پیدا می‌کنید.  

انواع مختلف شب ادراری کدامند؟

معمولا درصد زیادی از کودکان تا سنین 5 یا 6 سالگی که سن رفتن به مدرسه به حساب می‌آیند؛ شب ادراری خود را کنترل می‌کند و از آن خلاص می‌شوند. گاهی اوقات هم این‌طور نیست و این مساله برای بعضی از کودکان تا سن 10 یا 12 سالگی ممکن است طول بکشد. سن تمام شدن این عارضه به کودک و شرایط آن بستگی دارد. شب ادراری دو مدل مختلف دارد که به آن‌ها شب ادراری اولیه و ثانویه گفته می‌شود. علائم و علت رخ دادن هر دو مشابه است؛ اما در یک نکته با هم تفاوت دارند.

شب ادراری اولیه

اولین مدل شب ادراری به شب ادراری اولیه معروف است. در این نوع سابقه خانوادگی نقش پررنگی دارد. اگر یکی از والدین یا هر دو در هنگام کودکی خود دچار این عارضه بودند؛ حتما این اتفاق برای کودک هم می‌افتد. او در این زمان، کنترلی روی ادرار خود در هنگام خواب ندارد و بدون هیچ اختیاری رختخواب خود را خیس می‌کند.

شب ادراری ثانویه

شب ادراری ثانویه به‌طور ناگهانی رخ می‌دهد؛ یعنی در ابتدا، کودک شما روی ادرار خود در هنگام خواب کنترل دارد و جای خواب خود را خیس نمی‌کند؛ اما بعد از گذشت مدتی مانند شش ماه، متوجه می‌شوید که شب ادراری او شروع شده ‌است. اتفاقی خاص مانند جدا شدن از والدین یا رفتن به مدرسه می‌تواند از علت‌های این مساله باشد. این اتفاقات برای او استرس‌آور هستند و او نمی‌تواند کنترل مناسبی از خود نشان دهد.

مطالعه بیشتر:  مشاوره کودک و نوجوان

علت شب ادراری اولیه و ثانویه چیست؟

علل شب ادراری کودکان می‌تواند به موضوعات مختلفی ربط داشته‌ باشد. اگر متوجه این مساله در کودک خود شدید، حتما با او صحبت کنید یا موضوع را با پزشک در میان بگذارید. درست است که این موضوع، مساله ساده‌ای به حساب می‌آید؛ اما گاهی اوقات نمی‌توان به‌راحتی متوجه علت این مساله شد و لازم است از متخصص درخواست کمک کنید.

مثانه کوچک

مثانه کودک کوچک است و توانایی نگهداری ادرار را در خود ندارد. این یکی از اولین علل شب ادراری است. به مرور زمان این مثانه بزرگ بزرگ می‌شود و می‌تواند ظرفیت بیشتری را در خود نگه دارد. همین باعث می‌شود که مدت طولانی‌تری طول بکشد که کودک نیاز به خالی کردن مثانه خود را احساس کند. در نهایت، شب‌ادراری کاهش پیدا می‌کند.

عدم شناسایی مثانه پر

ممکن است کودک شما هیچ مشکل جدی نداشته باشد و تنها عدم شناسایی پر بودن مثانه باعث این عارضه شود. قبل از 5 سالگی کورتکس مغز به‌خوبی شکل نگرفته ‌است. به خاطر همین، کنترل کمی روی مثانه وجود دارد و تشخیص پر یا خالی بودن آن برای کودک سخت است. هر چقدر این قسمت مغز سریع‌تر به سمت تکامل قدم بردارد؛ کودک بهتر می‌تواند روی کنترل شب ادراری خود تسلط پیدا کند.

عدم تعادل هورمون‌ها

یکی از هورمون‌هایی که در بدن تولید می‌شود، هورمون کنترل ادرار است. این هورمون برای بعضی از کودکان کمتر از بقیه ترشح می‌شود. وجود این هورمون‌ها کمک می‌کند که در شب، مثانه دیرتر و کمتر از سایر اوقات روز پر شود. با توجه به این کم بودن، کودک تسلطی روی کنترل ادرار خود ندارد و مثانه در شب مانند روز پر می‌شود.

عفونت مجاری ادراری

یکی از شایع‌ترین اتفاقاتی که برای کودکان می‌افتد، عفونت ادراری است. در این مساله باکتری، ویروس و قارچ قسمت‌هایی از دستگاه مجاری ادراری را درگیر می‌کنند. تفاوتی ندارد که کدام قسمت از مجاری ادراری درگیر شود. اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است کودک شما تکرر ادرار داشته ‌باشد یا هنگام ادرار سوزش بدی را در خود احساس کند. همین‌طور، این مساله باعث شب ادراری در کودکان هم می‌شود.

دیابت

بعضی از کودکان از همان سنین پایین دچار دیابت می‌شوند. در این زمان، سطح قند خون بیشتر از حالت معمولی بالا می‌رود. این مساله باعث می‌شود که نیاز به دفع ادرار بیشتر باشد؛ بنابراین، مثانه زود پر می‌شود و نیاز به رفتن به سرویس بهداشتی بیشتر حس می‌شود. در شب که کودک متوجه این مساله نیست؛ شب ادراری رخ می‌دهد و کودک رختخواب خود را خیس می‌کند.

یبوست مزمن

بیماری یبوست مشکلات زیادی برای بدن به وجود می‌آورد. کودکی که دچار یبوست مزمن می‌شود، ممکن است شب ادراری را هم تجربه کند. بین روده و مثانه فاصله زیادی وجود ندارد. زمانی‌که کودک نمی‌تواند دفع کامل انجام دهد و روده او پر است؛ این پر بودن به مثانه او فشار وارد می‌کند و باعث می‌شود که دچار شب ادراری شود؛ بنابراین، اول باید یبوست او را درمان کنید.

عفونت انگل پین وُرم

یکی از مسائل دیگری که روی شب ادراری در کودکان اثر می‌گذارد، عفونت انگلی است. اگر کودک شما دچار این مساله شود، خارش زیادی را در قسمت ناحیه نتاسلی و مقعد خود احساس می‌کند. این اتفاق ممکن است روی شب اداری اثر بگذارد و باعث بیشتر شدن این عارضه در کودک شود؛ چون کنترل کمتری روی مثانه خود دارد.

آپنه

گفتیم که خرناس کشیدن از علائم شب ادراری به حساب می‌آید. این مساله از کم‌عمق شدن تنفس‌ها به وجود می‌آید که به آن آپنه یا Obstructive Sleep Opnea می‌گویند. در این حالت، قفسه سینه به سختی حرکت می‌کند تا بتواند هوای کافی را به بدن وارد کند.

بیش فعالی

طبق تحقیقاتی که انجام شده است، به نظر می‌رسد کودکانی که به بیش فعالی مبتلا هستند یا مورد کم‌توجهی والدین و اطرافیان خود قرار می‌گیرند، مواد شیمیایی که در مغز آن‌ها وجود دارد متفاوت از سایرین است و این مسئله احتمال بروز شب ادراری را افزایش می‌دهد.

تشخیص مشکلات کنترل مثانه در کودکان

اولین و مهم‌ترین راه تشخیص، مشاهده شب ادراری در کودکان برای مدت طولانی است. اگر متوجه شدید که تعداد دفعات این اتفاق زیادتر از چند بار محدود است و علت خاصی پشت آن نیست، آن را از علائم شب ادراری کودکاتان در نظر بگیرید؛ چون گاهی اوقات کودکان دچار مریضی می‌شوند یا ناراحتی و اضطراب به آن‌ها فشار وارد می‌کند و روی کنترل ادرار آن‌ها اثر می‌گذارد. اگر متوجه شدید که علت به این خاطر نیست؛ حتما آن را جدی بگیرید؛ اگر استرس و اضطراب را دلیل شب ادراری کودکتان دیدید، در اسرع وقت به روانپزشک کودک مراجعه کنید تا در زمان مناسب و زودتر درمان شود.

راه های پیشگیری از شب ادراری در کودکان

اولین قدمی که می‌توانید برای پیشگیری عارضه شب اداری در کودکان بردارید، صحبت کردن با کودک است. برای او درباره این مساله بیشتر توضیح دهید و اجازه ندهید از این اتفاق خجالت بکشد. به او بگویید که این مساله عادی است و ممکن است برای دیگران هم پیش بیاید. همین‌طور، بهتر است جلوی کسی در مورد این مساله صحبت نکنید تا از مسخره شدن کودکتان جلوی دیگران جلوگیری کنید.

یکی از بهترین کارهایی که می‌توانید انجام دهید، بیدار کردن کودکتان در هنگام خواب است. همیشه برای او زنگی برای بیدار شدن در وسط خواب در نظر بگیرید. با این ساعت به او آموزش دهید که لازم است بیدار شود و مثانه خود را تخلیه کند. بهتر است تمام تلاش خود را به کار ببرید که این مساله را جدی به او یاد بدهید. یک بار بیدار شدن و انجام دادن این کار در خواب کافی است و بیشتر انجام دادن این کار باعث می‌شود که کودکان دچار اختلال در خواب خود شود. این کار به کودکتان آموزش می‌دهد که زمان پر شدن مثانه باید آن را خالی کند.

روش های درمان شب ادراری در کودکان

اگر با روش‌های پیشگیری، تغییری در شب ادراری کودتان اتفاق نیفتاد؛ با دکتر در ارتباط باشید. دکتر بررسی خود را با پرسیدن سوالات شروع می‌کند. این سوالات به پزشک کمک می‌کند بتواند بهتر تصمیم بگیرد و درمان مناسب کودکتان را برای او در نظر بگیرد. سوالات زیر از جمله پرسش‌هایی است که ممکن پزشک از شما و کودکتان بپرسد.

• شب‌ها قبل از خواب، کودکتان نوشیدنی میل می‌کند؟
• آیا پدر و مادر در دوران کودکی خود دچار عارضه شب ادراری بودند؟
• مصرف غذا یا نوشیدنی خاصی باعث می‌شود که این اتفاق بیشتر رخ دهد؟
• شرایط خاصی وجود دارد که در آن هنگام، شب ادراری بیشتر از زمان‌های دیگر باشد؟
• غیر از ادرار در جای خواب، نشانه‌ دیگری هم مشاهده کرده‌اید که فکر کنید غیرعادی است؟

بعد از پرسیدن این سوالات، دکتر تجویز خود را برای کودک در نظر می‌گیرد. گاهی اوقات ممکن است هیچ مشکل خاصی وجود نداشته باشد و تنها اصلاح سبک زندگی از این اتفاق جلوگیری می‌کند. اولین کاری که به درمان این عارضه کمک می‌کند، آب نخوردن در ساعات آخر قبل از خواب است. کافی است چند ساعت قبل از این‌که کودکتان به خواب برود؛ اجازه ندهید که نوشیدنی زیاد را مصرف کنید.

علاوه بر محدود کردن مصرف مایعات، حتما قبل از خواب به کودکتان بگویید که به سرویس بهداشتی برود و مثانه خود را تخلیه کند. شاید در ابتدا این کار برای او سخت باشد و چندین بار این کار را پشت گوش بندازد؛ اما حوصله داشته باشید، به مرور متوجه می‌شوید که این رفتار برای او به یک عادت آسان تبدیل شده ‌است و بدون ناراحتی آن را انجام می‌دهد.

یکی از مسائلی که در هنگام درمان به آن توجه می‌کنند، تغییر رژیم غذایی است. گاهی اوقات مصرف تعدادی از غذاها مانند لبنیات یا شیرینی در شب شب ادراری در کودکان را افزایش می‌دهد. به همین خاطر، لازم است استفاده از آن‌ها را برای کودکتان محدود کنید یا اجازه دهید زمان دیگری از شبانه‌روز آن‌ها را بخورند.

امتحان کردن بعضی از مسیرها هم می‌توانند کمک کنند کودکتان در زمان سریع‌تری از شب ادراری خلاص شود. زمانی‌که کودکتان می‌خواهد بخوابد، به او بگویید که با پارچه یا پتو قسمت شکم خود را گرم نگه دارد. ماساژ دادن شکم هم می‌تواند کمک‌کننده باشد. این کار از یبوست جلوگیری می‌کند و اجازه می‌دهد که دفع راحت‌تری داشته ‌باشد.

انجام آزمایش

اگر مشکل کمی جدی‌تر بود، پزشک به سراغ انجام آزمایش می‌رود. گاهی اوقات تنها ادرار صبحگاهی توضیحات کاملی راجع ‌به این مساله را نشان می‌دهد. گاهی هم این‌طور نیست و لازم است آزمایشات بیشتری انجام شود. بعضی از این آزمایش‌ها شامل سونوگرافی، اسکن از کلیه، نوار از مثانه و عکس رنگی از مثانه هستند. پزشک با تشخیص خودش به شما می‌گوید کدام یک از این موارد برای تشخیص بهتر لازم است.

تجویز دارو

بعد از مشخص شدن نتیجه آزمایشات، ممکن است پزشک دارو تجویز کند. لطفا توجه کنید که برای درمان شب ادراری بدون تجویز پزشک دارو تهیه نکنید؛ چون معمولا این کار به‌صورت ساده و با روش‌های عملی درمان می‌شوند و تنها زمانی پزشک دارو تجویز می‌کند که مطمئن باشد مشکل از کدام قسمت بدن است؛ چون عوامل زیادی مانند مثانه، کلیه و مغز باعث می‌شوند که کودک دچار بی اختیاری ادرار شود. بعضی از داروها برای افزایش حجم مثانه است تا کودک بتواند زمان بیشتری در مثانه خود ادرار را نگه دارد.

فیزیوتراپی

اگر در نتایج آزمایش اشاره‌ای به عضلات لگن کودک شود، امکان تجویز جلسات فیزیوتراپی برای کودک وجود دارد. تعداد آن به نظر پزشک بستگی دارد. در این جلسات با کودک تمریناتی انجام می‌شود که کمک کند بتواند عضلات کف لگن خود را تقویت کند. به‌مرور که در انجام تمرینات به‌درستی عمل می‌کند، عارضه شب ادراری در کودک بهتر می‌شود و به‌راحتی می‌تواند مثانه خود را در هنگام خواب کنترل کند.

کلام آخر

در این مطلب پزشک مغز برایتان از شب ادراری در کودکان صحبت کردیم. از نشانه‌های آن گفتیم که اگر در کودکتان، این علائم را مشاهده کردید، در زمان مناسب برای درمان آن به کلینیک روان پزشکی اقدام کنید. همین‌طور، راه‌های درمان را توضیح دادیم که به‌راحتی و بدون استرس و نگرانی پیگیری‌های لازم را برای این مساله انجام دهید. اگر کودک شما هم دچار عارضه شب ادراری شده‌ است؛ لطفا برای ما و دوستان دیگر بنویسید که این مساله تا چه سنی ادامه داشت و کدام مسیر را برای درمان آن دنبال کردید.