راه رفتن در خواب یا خوابگردی چیست و چگونه درمان میشود؟

راه رفتن در خواب که به آن اختلال خوابگردی هم گفته می‌شود؛ نوعی عارضه رفتاری است که در حین خواب عمیق رخ می‌دهد. این نوع اختلال خواب پدیده ترکیبی از حالت خواب و بیداری بوده و سبب بروز رفتارهای هوشیارانه در حین خواب، توسط خوابگردان می‌شود. اگر شما عزیزان یا اطرافیانتان در خواب راه می‌روید، پیشنهاد می‌کنیم که تا پایان همراه ما باشید و اطلاعات ارزشمندی در این باره کسب کنید.

خوابگردی چیست ؟

حتما برای شما سوال شده که راه رفتن در خواب نشانه چیست؟ خوابگردی، که نام علمی آن somnambulism است، یک اختلال خواب است که در آن فرد در حالتی بین خواب و بیداری به طور ناخودآگاه حرکت می‌کند و فعالیت‌هایی مانند راه رفتن، حرف زدن و حتی انجام کارهای پیچیده را انجام می‌دهد. در این هنگام بدن بیمار و ذهن در حالت خواب قرار دارد و بیشتر در مراحل عمیق خواب رخ می‌دهد و فرد معمولا بعد از بیدار شدن هیچ خاطره‌ای از اتفاقات ندارد.

راه رفتن در خواب در کودکان شایع‌تر از بزرگسالان است و افرادی که سابقه خانوادگی، خواب‌های پرتنش و کم خوابی دارند، بیشتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند. افرادی که به این بیماری درگیر هستند برای درمان حتما باید به متخصص اختلالات خواب مراجعه نمایند.

علائم و نشانه های راه رفتن در خواب

راه رفتن در خواب علائم و نشانه‌های مختلفی دارد و ممکن است هر فرد بسته به شرایط، رفتار متفاوتی از خود بروز دهد. به طور مثال برخی از افراد مبتلا به خوابگردی، هنگام بروز این عارضه، روی تخت خود نشسته و برای مدتی اطراف را مشاهده می‌کنند و کمی گیج و مبهوت به نظر می‌رسند.

عده‌ای ممکن است از جای خود بلند شوند و بدون اینکه واکنشی به اطراف خود نشان دهند، برای مدتی راه بروند. حتی دیده شده که برخی افراد کارهای مختلف و جالبی انجام می‌دهند، مثلا درب کمد را باز می‌کنند و لباس می‌پوشند، به سراغ آشپزخانه رفته و شروع به غذا خوردن می‌کنند، یا در موارد جدی و خطرناک، برای فرار از خانه اقدام کرده و سعی دارند کارهایی نظیر رانندگی انجام دهند.

یکی از شایع‌ترین نشانه‌های مشترکِ این شاخه از پاراسومنیا، بازبودن چشم افراد در حین خوابگردی است. در چنین وضعیتی با اینکه فرد به پیرامون خود خیره شده و در حال تماشای اطراف است؛ اما قدرت تجزیه و تحلیل داده‌های دریافتی را ندارد و همه چیز برای او مبهم است.

حال شاید برایتان سوال باشد که اگر با چنین شخصی صحبت کنیم، چه واکنشی نشان می‌دهد؟! فرد ممکن است تا حدی قادر به صحبت با شما باشد، اما انتظار پاسخ صحیح و منطقی از او نداشته باشید.

اشخاص مبتلا به اختلال خواب، معمولا صبح که بیدار شوند، هیچ خاطره‌ای از اتفاقاتی که افتاد به یاد نمی‌آورند و چنانچه در حین خوابگردی بیدار شوند، معمولا احساس سردرگمی دارند و حتی نمی‌دانند چه اتفاقی برایشان افتاده است.

مراحل مختلف خواب

اختلال خوابگردی معمولاً در مرحله‌ای از خواب به نام "خواب عمیق" یا "خواب موج آهسته" (slow-wave sleep) اتفاق می‌افتد که به آن مرحله N3 نیز می‌گویند. این مرحله بخشی از خواب غیر REM (Non-Rapid Eye Movement) است.

خواب به دو دسته کلی تقسیم می‌شود: خواب REM و خواب غیر REM. خواب غیر REM شامل سه مرحله است:

1. مرحله N1: شروع خواب که یک گذر کوتاه از بیداری به خواب است.

2. مرحله N2: مرحله‌ای از خواب سبک که در آن حرکات چشم متوقف و فعالیت امواج مغزی کند می‌شود.

3. مرحله N3: مرحله خواب عمیق یا خواب موج آهسته که در آن خوابگردی و برخی دیگر از اختلالات خواب مانند وحشت شبانه روی می‌دهند.

در مرحله N3، فعالیت مغزی به شدت کاهش می‌یابد و بدن در حالت استراحت کامل قرار می‌گیرد. در این مرحله، بیدار کردن فرد بسیار دشوار است و اگر بیدار شود، معمولاً دچار گیجی و سردرگمی می‌شود. این مرحله از خواب برای بازسازی بدن و ترمیم بافت‌ها ضروری است و نقش مهمی در حفظ سلامتی دارد.

چرا خوابگردی در مرحله N3 رخ می‌دهد؟

مرحله N3 خواب شامل فعالیت‌های مغزی خاصی است که می‌توانند باعث خوابگردی شوند. در این مرحله، مغز به طور کامل از فعالیت‌های بیداری خاموش نشده و این امر می‌تواند باعث بروز حرکات غیر ارادی مانند راه رفتن یا انجام کارهای ساده در خواب شود. به طور کلی، خوابگردی معمولاً در اوایل شب، هنگامی که مرحله N3 خواب غالب است، بیشتر رخ می‌دهد.

دلیل راه رفتن در خواب چیست؟

متاسفانه تا به امروز علت راه رفتن در خواب شناخته نشده است ، اما آنچه به نظر می‌رسد احتمال دارد اختلال خوابگردی ریشه وراثتی هم داشته باشد و اگر در خانواده شما شخصی به این عارضه مبتلا است، شاید روزی شما هم به آن دچار شوید. از این‌رو بهتر است اطلاعات خود را در این باره افزایش دهید تا علاوه بر کمک به خانواده خود هنگام ابتلا به این عارضه، راه‌های پیشگیری از آن را هم بدانید و بکوشید که از ابتلا به آن در امان بمانید. برخی از علل تشدید کننده خوابگردی عبارت‌اند از:

• استرس، خستگی مفرط و عدم رعایت بهداشت خواب
• مصرف مواد مخدر و زیاده‌روی در نوشیدن الکل
• افراط در مصرف داروهایی نظیر آرام‌بخش‌ها
• احساس ترس و پریدن ناگهانی از خواب؛ لطفا توجه کنید که سایر اختلالات نظیر آپنه خواب، تشنج، سندروم پای بی قرار و میگرن هم سبب بیدار شدن مکرر از خواب در طول شب شده و باعث ابتلای فرد به خوابگردی می‌شود.
• عفونت و تب شدید (به خصوص در کودکان زیر ۱۲ سال)

خطرات خوابگردی و راه رفتن در خواب

به طور معمول هر خوابگردی نهایت ۱۰ دقیقه زمان می‌برد؛ اما ممکن است بسته به شرایط و میزان عمیق بودن خواب آن فرد، طولانی‌تر هم شود. در پایان هر قسمت از خوابگردی، شخص ممکن است از خواب بیدار شود یا به رختخواب خود بازگشته و به استراحت ادامه دهد. با این حال، آنچه در این میان حائز اهمیت است، پیامد و خطرات احتمالی ناشی از آن خواهد بود. پس دانستن اینکه چه پیشامدهایی ممکن است رخ دهد، به شما و حتی خود آن فرد کمک می‌کند تا از برخی اتفاقات ناگوار در امان بمانید. برخی از خطرات خوابگردی عبارت‌اند از:

• آسیب رساندن به خود و دیگری: شخصی که در خواب راه می‌رود، ممکن است از راه پله بیفتد، از خانه خارج شود و در خیابان تصادف کند، شی نامناسبی ببلعد یا حتی در استخر بیفتد و... حتی ممکن است به ندرت سبب آسیب رساندن به اطرافیان شود.
• خواب آلودگی در طول روز: خوابگردان در طول شب برای راه رفتن یا انجام فعالیت‌های دیگر، انرژی بدنشان را مصرف کرده و در طول روز دچار خواب آلودگی و افت انرژی خواهند شد. در همین راستا ممکن است نتوانند تکالیف و وظایف درسی و کاری خود را به درستی انجام دهند و با مشکل مواجه خواهند شد.
• اختلال خواب اطرافیان: طبیعتا اگر شخصی در خانواده شما مبتلا به اختلال خوابگردی شود، حین خواب نگران او خواهید بود و شاید نتوانید راحت بخوابید.
• کاهش اعتماد به نفس: معمولا برخی اختلالاتی نظیر راه رفتن در خواب، افراد مبتلا در جوامع بشری مورد تمسخر قرار می‌گیرند و او دچار سرخوردگی می‌شود. به دنبال این اتفاق، ممکن است آن شخص در روابط خود با دوستان و اطرافیان با مشکل مواجه شود.

موارد موثر در پیشگیری از خوابگردی

موثرترین راه حل برای پیشگیری از وقوع اختلال راه رفتن در خواب، بیداریِ پیش از آن است. معمولا افرادی که خوابگردی می‌کنند، حدودا ساعت خاصی از شب این عارضه به سراغشان می‌آید؛ زیرا این اتفاق در مرحله معینی از خواب رخ می‌دهد و اگر فرد هر شب سر ساعت مشخصی بخوابد، آغاز آن مرحله هم در ساعت مشخصی اتفاق می‌افتد. با در نظر گرفتن رفتارهای این اشخاص و پی بردن به ساعاتِ رویداد خوابگردی، می‌توان اندکی پیش از وقوع، آن‌ها را از خواب بیدار کرد. این کار سبب می‌شود تا از تحریک مغز این اشخاص برای راه رفتن در خواب جلوگیری شود. همچنین این ترفند در کمک به پیشگیری از خوابگردی در کودکان نیز بسیار موثر است.

روش های درمان راه رفتن در خواب کدامند؟

روش درمان راه رفتن در خواب برای هر فرد بسته به سن، جنسیت، تعداد دفعات وقوع و شدت دوره متفاوت است. گاهی این عارضه برای برخی افراد چندان هم خطرناک و مخرب نیست و نیازی به درمان فعال ندارد. همچنین با افزایش سن معمولا تعداد دوره‌های این اختلال کاهش می‌یابد و به خودی خود از بین می‌رود. با این حال اگر قصد درمان آن را دارید، در ادامه چند روش را شرح می‌دهیم که برای درمان عوامل زمینه‌ای موثر است و شما می‌توانید از این ترفندها کمک بگیرید.

رعایت اصول بهداشت خواب

بهداشت خواب موضوعی است که به ویژگی‌های محیط و عادت‌های مربوط به خواب اشاره دارد. نداشتن برنامه برای استراحت، مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار یا الکلی پیش از خوابیدن و تخت خواب غیراستاندارد و... همه از جمله مواردی هستند که با اصول بهداشت خواب در تضاد است و سبب تشدید خوابگردی می‌شود. پس باید تمام اقداماتی را که سبب بهبود کیفیت خوابتان می‌شود، در دستور کار خود قرار دهید.

درمان شناختی رفتاری

همانطور که پیش از این هم به آن اشاره کردیم، استرس و فشار روحی نیز می‌تواند باعث خوابگردی شود. پس باید با ترفندی این حس را از خود دور کنید و بهترین روش هم مراجعه به دکتر روانپزشک است. این افراد با استفاده از روش درمانی (CBT)  یا همان درمان شناختی رفتاری، سبب کاهش بار منفی و افکار مخرب از ذهن شما خواهند شد. همچنین این روند درمانی، تاثیر بسزایی بر کیفیت خواب شما می‌گذارد و به مرور علاوه بر کاهش میزان استرس و اضطراب، تعداد دفعات اختلال خوابگردی نیز به حداقل می‌رسد.

کنترل داروهای مصرفی

اگر این روش‌های درمانی موثر نبودند، می‌توانید به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید تا از شیوه دارو درمانی برای کنترل این اختلال بهره‌مند شوید. گاهی پزشکان، داروهایی نظیر ضد افسردگی را برای کنترل این عارضه تجویز می‌کنند. البته این را هم در نظر داشته باشید که تمام داروها عوارض خاص خود را دارند و از مصرف آن بدون نسخه پزشک باید خودداری کرد. همچنین برای درمان خوابگردی، شرایط هر فرد تاثیر مستقیمی بر نوع داروهای تجویزی او خواهد داشت، به همین دلیل نمی‌توان برای تمام افراد داروی یکسانی تجویز کرد و حتما این امر نیازمند بررسی توسط پزشک است.

توصیه های مهم در ارتباط با راه رفتن کودکان در خواب

اختلال راه رفتن در خواب بین کودکان نسبت به افراد بزرگسال شایع‌تر است؛ اما اغلب مواقع، نیازی به نگرانی خاصی نیست، زیرا به مرور با افزایش سن، تعداد دفعات این رخداد کاهش می‌یابد و مشکلی هم برای او پیش نمی‌آید. با این حال بهتر است جوانب احتیاط را رعایت کنید و تا حد ممکن محیط را برای فرزند خود امن سازید تا در صورت خوابگردی، دچار آسیب دیدگی نشود. اقدامات زیر می‌تواند موثر باشد:

• به طور مثال می‌توانید در و پنجره‌ها را قفل کنید تا کودک بدون اطلاع شما، حین خوابگردی از منزل خارج نشود.
• اقلامی که احتمال زمین خوردن یا آسیب رساندن را افزایش ‌دهد، از سر راه بردارید.
• به هیچ وجه فرزند خود را در تخت دو طبقه نخوابانید.
• به او کمک کنید تا عادات صحیح خواب را بیاموزد و تکنیک‌های حفظ آرامش را یاد بگیرد.
• همچنین شرایط یک خواب آرام و بی‌دردسر را برای او فراهم کنید.
• به طور مثال دمای اتاق را روی دمای استاندارد تنظیم کنید تا هنگام خواب اذیت نشود.
• اتاق تاریک و دنج باشد تا حس آرامش به کودک دست دهد.
• پیش از خواب، مصرف مایعات را محدودتر کنید تا مثانه خالی باشد.
• فرزند خود را هر شب در ساعات معینی به رختخواب ببرید.
• فرد را از خواب بیدار نکنید و سعی کنید آن را به رختخواب هدایت کنید. بیدار کردن شخص باعث ترس او می‌شود.

جمع‌بندی

در این مطلب به بررسی علل و نشانه‌های اختلال راه رفتن در خواب پرداختیم و توضیح دادیم که روش‌های مختلفی برای کنترل این عارضه وجود دارد و با تمرین، می‌توان شدت عوارض آن را کاهش داد.  شما عزیران می‌توانید در اسرع وقت به کلینیک روانپزشکی پزشک اول مراجعه کنید و شرایط خود را به طور کامل شرح دهید. امیدواریم از مطالعه این مقاله نهایت لذت را برده و پاسخ پرسش‌های موجود در ذهن خود را یافته باشید. با این حال اگر همچنان سوال یا نقطه نظری راجع به موضوع مطرح شده دارید، حتما در بخش نظرات با ما و سایر دوستان به اشتراک بگذارید. از اینکه تا پایان همراه ما بودید، صمیمانه سپاسگزاریم.

کلینیک پزشک اول

سوالات متداول

1. خوابگردی چیست؟

 خوابگردی، یا somnambulism، اختلالی است که در آن فرد در حالی که در خواب عمیق است، به طور ناخودآگاه حرکت کرده و فعالیت‌هایی مانند راه رفتن و صحبت کردن انجام می‌دهد.

2. علائم خوابگردی کدام‌اند؟

علائم شامل نشستن روی تخت، راه رفتن بدون واکنش به اطراف، انجام کارهای روزمره مانند لباس پوشیدن و غذا خوردن، و باز بودن چشم‌ها در حین خواب است.

3. چه عواملی باعث خوابگردی می‌شوند؟

 استرس، کم خوابی، مصرف مواد مخدر، مصرف داروهای آرام‌بخش، آپنه خواب، و عوامل ژنتیکی از علل مهم خوابگردی هستند.

4. خطرات خوابگردی چیست؟

خطرات شامل آسیب به خود یا دیگران، خواب آلودگی در طول روز، اختلال خواب اطرافیان، و کاهش اعتماد به نفس به دلیل تمسخر دیگران است.

5. چگونه می‌توان خوابگردی را درمان کرد؟

 درمان شامل رعایت اصول بهداشت خواب، کاهش استرس، تنظیم الگوی خواب، و در صورت نیاز مشاوره با متخصص اختلالات خواب است.