به احتمال زیاد شما نیز با انواع درد در ناحیه سر مواجه شده‌اید و حداقل یکی از انواع سردرد، از سردرد میگرنی تا سردرد تنشی را یک‌بار هم که شده در زندگی تجربه کرده‌اید. هرکدام از این نوع سردردها، دارای علل و علائم متفاوتی هستند. لازم است بدانید که طبق بررسی‌های انجمن بین المللی سردرد، بیش از 150 نوع سردرد شناسایی شده است که هر کدام دلایل و درمان خود را دارند. در این مقاله، با انواع درد در نواحی مختلف سر، نحوه تشخیص، پیشگیری و درمان آنها آشنا شده و درباره علت بروز سردرد بر اساس ناحیه درد و راه‌های درمان در خانه و طب سنتی نیز اطلاعات مفیدی کسب خواهید کرد.
علت احساس درد در سر
جالب است بدانید که بافت مغز فاقد حسگر است؛ بنابراین وقتی سردرد می‌گیرید، به دلیل احساس درد در بافت مغزی نیست بلکه به دلیل گرفتگی و درد عضلات فک و جمجمه، گرفتگی عروق خونی در اطراف سر، چشم، سینوس‌ها، صورت و ... رخ می‌دهد.
همانطور که قبلا اشاره کردیم، بیش از 150 نوع سردرد شناسایی شده است، که هر کدام علائم و دلایل متفاوتی دارند. سردردها را میتوان به دو دسته اصلی سردرد اولیه و سردرد ثانویه تقسیم بندی کرد. در ادامه به صورت کامل درباره آنها صحبت خواهیم کرد تا بتوانید با علائم، دلایل و درمان آنها آشنا شوید. البته برای درمان قطعی و درست بیماری خود باید به پزشک سردرد مراجعه کنید.
انواع سردرد اولیه
سردردهای اولیه، معمولا خطری ندارند و نشان دهنده بیماری زمینه‌ای نیستند. رایج ترین انواع سردرد اولیه عبارتند از سردرد خوشه‌ای، سردرد تنشی، سردرد میگرنی، سردرد هورمونی و ...
سردرد میگرنی
میگرن چیست؟ سردرد میگرنی یک نوعی درد است که ممکن است به شدت در ناحیه سر احساس شود و با عوارضی مانند حساسیت شدید به نور، بو و صدا، تهوع، بی‌اشتهایی، زردی و رنگ پریدگی، احساس خستگی، سرگیجه و تار بینی همراه باشد. عوامل متعددی از جمله موارد زیر می‌توانند به ایجاد این نوع سردرد کمک کنند.
- یکی از عوامل مهم، ژنتیک است. ژنتیک می‌تواند نقش مهمی در ایجاد میگرن داشته باشد.
- همچنین، استرس و اضطراب نیز به بروز آن کمک می‌کنند.
- تغییر برنامه خواب و تغییرات دمای هوا نیز ممکن است باعث ایجاد میگرن شوند.
- گرسنگی طولانی مدت و تغییرات هورمونی نیز از عواملی هستند که به ایجاد سردرد میگرنی می‌انجامند.
- همچنین صداهای بلند، بوهای تند و نور زیاد، مصرف الکل و سیگار، و مصرف غذاهای فاسد و چرب هم ممکن است باعث ایجاد این نوع سردرد شوند.
سردرد تنشی
سردرد تنشی یکی از انواع سردردهاست که معمولا ناشی از انقباضات عضلانی در ناحیه سر و گردن است. این نوع درد می‌تواند به دلیل خوراکی ها، فعالیت‌ها، عوامل استرس‌زا، اضطراب و استرس عاطفی و فشار روحی، سیگار و الکل، خستگی و خستگی چشم سرماخوردگی یا آنفولانزا، عفونت سینوسی، کم آبی، کمبود خواب و گرسنگی شدید ایجاد شود.
علائم سردرد تنشی شامل سر درد مبهم، فشار و درد در اطراف پیشانی و پوست سر است. بهترین راه برای جلوگیری از درد تنشی، کاهش عوامل استرس‌زا و افزایش سطح راحتی و آرامش در زندگی است. همچنین، مراقبت از سلامتی عمومی ِ خود، به موقع درمان عفونت‌ها و حفظ یک رژیم غذایی مناسب و سالم نیز می‌تواند به کاهش سردرد تنشی کمک کند.
سردرد خوشه ای
سردرد خوشه ای یا کلاستر یکی از انواع سردرد مزمن است که علائم و عوامل مختلفی دارد. عوامل موثر در بروز این نوع سردرد شامل ژنتیک، جنسیت (که در مردان بیشتر اتفاق می‌افتد) و سن (بیشتر در افرادی با سن بین 20 تا 50 سال رخ می‌دهد) است. همچنین، مصرف الکل و سیگار نیز می‌تواند در بروز و شدت سردرد خوشه‌ای تاثیرگذار باشد.
علائم سردرد خوشه‌ای شامل درد شدید در پشت یا اطراف یک چشم است که ممکن است به سایر قسمت‌های سر هم انتشار یابد. همچنین، افراد مبتلا به سردرد خوشه‌ای ممکن است درد شدید در یک قسمت از سر، بی‌قراری، اشک و قرمزی چشم، آبریزش بینی یا گرفتگی بینی، عرق کردن صورت در ناحیه دردناک سر، رنگ پریدگی یا برافروختگی، افتادگی پلک و ورم کردن دور چشم در ناحیه دردناک سر را تجربه کنند. معمولا هر حمله سردرد خوشه‌ای بین 15 دقیقه تا 3 ساعت طول می‌کشد و عموما در ساعات مشخصی از شبانه‌روز اتفاق می‌افتد.
سردرد جنسی
سردرد جنسی یک مشکل بسیار نادر است و تنها کمتر از 6٪ افراد را درگیر می‌کند. این نوع سردرد ممکن است قبل یا بعد از فعالیت جنسی که ارگاسم را در پی دارند، رخ دهد. عوامل مختلفی از جمله خونریزی، باریک شدن یا لخته شدن رگ‌های خونی در مغز، التهاب ناشی از عفونت و عوارض برخی داروها یا تومورها ممکن است این نوع سردرد را ایجاد کنند.
علائم سردرد جنسی شامل عدم هوشیاری، ضعف، درد گردن، تهوع و درد در ناحیه پشت چشم یا اطراف آن می‌شود. این درد معمولا با حرکت سر شدیدتر می‌شود و به صورت ناگهانی و شدید رخ می‌دهد، اما در کمتر از 15 دقیقه تسکین می‌یابد.
سردرد قاعدگی
سردرد قاعدگی یکی دیگر از انواع سردرد است که بیشتر در دوره سندروم پیش از قاعدگی رخ می‌دهد. علت این نوع درد، تغییرات هورمونی است که بر سروتونین و سایر انتقال دهنده‌های عصبی مغز تاثیر گذاشته و منجر به ایجاد سردرد می‌شود. این مسئله بیشتر در گروه‌هایی مانند سنین بین 18 تا 29 و افراد در آستانه یائسگی شایع است. علائم سردرد قاعدگی شامل تهوع، استفراغ و حساس شدن به نور و صدا است. همچنین برخی از علائم فرعی این نوع سردرد شامل آکنه، خستگی، عدم تعادل، درد مفاصل، یبوست، افزایش اشتها و گرایش به شوری و شیرینی است.
سردرد در دوران بارداری
سردرد در دوران بارداری یکی از مشکلات متداول است که می‌تواند بر سلامت و راحتی زنان تاثیر بگذارد. این نوع سردرد به عنوان یک شکل از سردرد تنشی در زمان بارداری تشدید می‌شود، به ویژه در سه ماهه اول و سوم بارداری شدت آن افزایش می‌یابد. چندین عامل می‌تواند این سردرد را تحریک کند، از جمله خستگی، تنش، گرسنگی زیاد، استرس و اضطراب یا افسردگی، آلرژی، کمبود خواب، افت قند خون و کم آبی بدن.
علائم سردرد در دوران بارداری به‌صورت دردی ممتد و مبهم در دو طرف سر به همراه گرفتگی عضلات پشت گردن است. برای کنترل و کاهش سردردهای بارداری، میتوان روش‌های طبیعی مانند استراحت کافی، آب‌نوشیدن به میزان مناسب، تمرینات آرامش‌بخش، و مصرف غذاهای سالم را توصیه کرد.
سردرد همراه با حالت تهوع
گاهی ممکن است سردرد و حالت تهوع همزمان با هم بروز کنند. میگرن، یکی از شایع‌ترین دلایل تهوع و سردرد است؛ اما عوامل بسیار زیاد دیگری نیز وجود دارند که سبب ایجاد این دو عارضه با هم می‌شوند. بارداری، کم‌آبی بدن، سرماخوردگی، آلرژی و مصرف بیش از حد مشروبات الکلی و قهوه نیز باعث تهوع و سردرد به صورت همزمان می‌شوند.
شایع ترین انواع سردرد ثانویه
سردردهای ثانویه که جزیی از سردردهای خطرناک هستند، نشان دهنده وجود یک بیماری زمینه‌ای در افراد می‌باشند. این سردردها در صورت تداوم تکرار می‌توانند مزمن شوند. برخی از آنها را به راحتی میتوان کنترل کرد اما برخی دیگر می‌توانند خطرناک باشند.
سردرد سینوسی
سردرد سینوسی یک نوع سردرد است که به علت التهاب و تورم بافت و سلول‌های سینوس ایجاد می‌شود. سینوس‌ها حفره‌هایی هستند که پشت پیشانی و استخوان گونه واقع شده‌اند. آنها از طریق مسیر کوچکی به بینی وصل می‌شوند و ترشحات را به داخل بینی تخلیه می‌کنند. در صورتی که بافت و سلول‌های سینوس‌ها دچار التهاب شوند و نتوانند ترشحات را به طور طبیعی تخلیه کنند، فشار داخلی سینوس‌ها افزایش یافته و سردرد به وجود می‌آید.
عوامل مختلفی می‌توانند منجر به بروز این نوع درد شوند. برخی از این عوامل شامل عفونت‌های ویروسی و قارچی هستند. همچنین، افرادی که سابقه آلرژی یا آسم دارند نیز بیشتر در معرض ابتلا به سردرد سینوسی قرار دارند. این نوع سردرد ممکن است در برخی مواقع تشدید شود. این شرایط شامل تغییرات دمایی و حرکت شدید سر می‌شوند. همچنین، علائم سردرد سینوسی شامل گرفتگی بینی، خستگی، ترشح زرد یا سبز رنگ از بینی و احساس فشار در پیشانی است. این درد که معمولا در سر و پیشانی حس می‌شود و گاهی به نقاط دیگر صورت نیز انتشار پیدا می‌کند، معمولا صبح‌ها شدیدتر است.
سردرد برگشتی
سردرد برگشتی یکی از انواع سردرد است که بر اثر مصرف مداوم مسکن‌ها بدون تجویز پزشک رخ می‌دهد. به این نوع بیماری، سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو نیز گفته می‌شود. معمولا اگر بیش از 15 روز در ماه از مسکن‌ها بدون آنکه پزشک تجویز کرده باشد، استفاده کنید، در معرض ابتلا به سردرد برگشتی قرار خواهید گرفت. همچنین داروهای کافئین دار نیز به این نوع سردرد مرتبط هستند. برای درمان این سردرد بهتر است با پزشک خود مشورت کرده و با تجویز او داروهای مسکن خود را کنار بگذارید و از داروهای جایگزین که پزشک می‌گویند استفاده کنید.
سردرد پس از سانحه
این سردرد، علائمی مانند میگرن و سردرد تنشی دارد و بر اثر هر گونه آسیب دیدگی و ضربه به سر به وجود می‌آیند. حتی ممکن است تا 12 ماه طول کشیده و مزمن شوند. در صورت هرگونه آسیب به سر و احساس درد به همراه حالت تهوع فورا به پزشک مراجعه کنید.
تومور مغزی
برخی از سردردها نیز ممکن است براثر تومور مغزی یا آنوریسم مغز(اتساع عروق خونی) رخ دهد. تومور مغزی می‌تواند باعث جمع شدن خون و اشغال فضای جمجمه شود؛ بنابراین فشار ناشی از آن باعث احساس درد در سر می‌شود.
انواع سردرد بر اساس ناحیه درد
سردرد یک عارضه شایع است که می‌تواند در نواحی مختلف سر ایجاد شود. با توجه به ناحیه‌ای از سر که درد در آنجا احساس می‌شود، میتوان آن را به انواع مختلفی تقسیم کرد. در ادامه به بررسی علت سردرد در نواحی مختلف می‌پردازیم.
سردرد بالای سر
سر درد بالای سر یکی از انواع سردردهایی است که ممکن است به علت خستگی، گرسنگی طولانی، عدم استراحت کافی و افسردگی، کمبود آهن یا کم‌خوابی رخ دهد. این نوع سردرد اغلب از نوع تنشی و میگرنی است و می‌تواند ناشی از درد عضله‌های کوچکی در قسمت بالای جمجمه باشد. این مشکل بیشتر در بانوان نسبت به مردان دیده می‌شود و معمولا تا 2 تا 3 ماه طول می‌کشد.
سردرد سمت راست سر
سردرد سمت راست سر، یک عارضه شایع است که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. ممکن است ناشی از میگرن، سردرد تنشی یا سردرد خوشه ای باشد. علت این سردرد می‌تواند شامل مشکلات عصبی از جمله اکسیپیتال نورالژی، آرتریت تمپورال، نورالژی سه قلو یا عوارض دارویی باشد. عوامل دیگری نظیر خستگی، عفونت، گرفتگی عضلات گردن و افت قند خون نیز می‌توانند درد در این ناحیه را تحریک کنند.
سردرد سمت چپ سر
سردرد سمت چپ می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. الکل، گرسنگی شدید، استرس، تغییرات هورمونی و ضربه به سر کودک یا بزرگسال از جمله دلایل احتمالی هستند. در صورتی که این سردرد همراه با تاری دید، حالت تهوع و علائم اورژانسی دیگری همراه باشد، توصیه می‌شود به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. این سردرد می‌تواند از انوع میگرن یا سردرد خوشه‌ای باشد.
سردرد وسط سر
سردرد وسط سر ممکن است ناشی از عوامل مختلفی از جمله سندرم انقباض عروق برگشت‌پذیر یا آسیب‌دیدن اعصاب متصل به ستون فقرات باشد. سردرد پس از خواب یا تحت تاثیر محرک‌های سرد نیز رخ می‌دهد. همچنین، بالارفتن فشار خون می‌تواند عاملی در ایجاد سردرد وسط سر باشد. اغلب این نوع سردرد، انواع تنشی و میگرنی است.
سردرد پشت سر
درد پشت سر می‌تواند ناشی از اختلالات عضلانی اسکلتی، مشکلات در ستون فقرات، مشکلات عصبی و حتی فشار روانی باشد. اغلب این سردردها از نوع تنشی، خوشه‌ای و میگرنی هستند و در موارد کمی ممکن است از نوع سردرد سینوسی باشند؛ اما عموما سردرد پشت سر نگران‌کننده نیست و به سرعت کاهش می‌یابد؛ اما اگر سردردهای ناگهانی با علائمی نظیر تهوع، استفراغ، ضعف در بازوها و پاها و گیجی همراه باشند، می‌تواند نشانه یک بیماری جدی باشد.
سردرد پیشانی
سردرد پیشانی یکی از انواع سردرد است که اغلب به صورت نامنظم رخ می‌دهد و ممکن است مزمن شود. عوامل مختلفی می‌توانند علت این سردرد باشند، از جمله استرس، کم آبی بدن، درد شدید گردن یا فک، عفونت سینوسی، خستگی چشم، مصرف بیش از حد الکل، اختلال در خواب و افسردگی. سردرد پیشانی می‌تواند از نوع تنشی، میگرنی و سینوسی باشد.
توصیه می‌شود برای درمان سردرد خود به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کنید.
تشخیص انواع سردرد چگونه صورت می گیرد؟
در بررسی سردردها، متخصصین مغز و اعصاب به منظور تشخیص نوع سردرد از توصیف بیمار و بررسی ناحیه درد استفاده می‌کنند. همچنین، انجمن بین‌المللی سردرد (IHS) در سال 1988 کرایتریای تشخیصی برای انواع سردرد شایع را منتشر کرد. این کرایتریا شامل مجموعه‌ای از علائم است که اگر بیمار یک یا چند مورد از آنها را داشته باشد، پزشک مطمئن می‌شود که این سردرد از نوع خاص است. انواع سردرد شامل میگرنی، خوشه‌ای، سینوسی، تنشی، بارداری، جنسی و قاعدگی هستند. هر نوع سردرد خصوصیات و علائم خاص خود را دارد که بر اساس طبقه‌بندی IHS تعریف شده‌اند.
در بعضی موارد، برای تشخیص دقیق‌تر، سی تی اسکن یا MRI نیز پیشنهاد می‌شود. مثلا در صورت وجود علایم نامعمول، علائم خطر یا شرایط پزشکی دیگری که باعث سردرد شده‌اند، این آزمون‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. در صورتی که سردرد با درمان، پیوسته بدتر شود یا الگوی سردردها به طور ناگهانی تغییر کند نیز مراجعه به متخصص مغز و اعصاب توصیه می‌شود.
روش های پیشگیری از انواع سردرد
سردردها می‌توانند بسیار آزاردهنده و محدودکننده باشند. با این حال، از طریق پیگیری روش‌هایی ساده، می‌توانید این دردها را کاهش دهید و از آنها پیشگیری کنید. در ادامه، روش‌هایی را برای پیشگیری از انواع سردرد معرفی می‌کنیم:
- ورزش: ورزش منظم به کاهش استرس، افزایش تدریجی فشار خون و تقویت عضلات کمک می‌کند. انجام فعالیت‌های ورزشی مانند پیاده‌روی یا شنا می‌تواند در کاهش سردردهای میگرنی و سردردهای تنشی مؤثر باشد.
- مصرف سبزیجات و آجیل: سبزیجات حاوی ویتامین‌ها و مواد مغذی است که به بهبود سلامتی عمومی کمک می‌کنند. آجیل‌ها نیز شامل مواد مفیدی هستند که می‌توانند به بهبود عملکرد مغز و کاهش سردردها کمک کنند.
- کاهش مصرف کافئین، الکل و سیگار: مصرف بیش از حد کافئین، الکل و سیگار می‌تواند عوارض سردردی را تشدید کند. تلاش کنید مصرف این مواد را کاهش داده و جایگزینی سالم‌تری مانند آب میوه، چای سبز یا ترشی را درنظر بگیرید.
- خواب و استراحت کافی: کمبود خواب و استراحت می‌تواند باعث افزایش سردردها شود. اطمینان حاصل کنید که به میزان کافی می‌خوابید و استراحت می‌کنید.
- تقویت عضلات گردن: تمریناتی که برای تقویت عضلات گردن طراحی شده‌اند، می‌توانند به کاهش سردردهای مربوط به ناحیه گردن کمک کنند. این تمرینات شامل گردش گردن، خم شدن به جلو و به عقب و کشیدن شانه‌ها به طرف گوش‌ها می‌شوند.
- مصرف آب کافی: کمبود آب می‌تواند عامل ایجاد سردردها باشد. بنابراین، اطمینان حاصل کنید که همیشه به میزان کافی آب می‌نوشید.
- مدیتیشن و کاهش استرس: استرس و اضطراب می‌توانند سردردها را تشدید کنند. با مدیتیشن، تمرکز ذهنی و کاهش استرس را تجربه کنید. تکنیک‌های تنفس عمیق و تمرینات آرامش بخصوص می‌توانند به شما کمک کنند.
با اتخاذ این روش‌ها و تغییرات ساده در زندگی روزمره خود، می‌توانید بهبود قابل توجهی در کاهش سردردها و افزایش کیفیت زندگی خود داشته باشید.
عوارض سردرد؛ سردرد های خطرناک کدامند؟
سردردها از اختلالات شایعی هستند که می‌توانند به صورت موقت یا مزمن، در نواحی مختلف سر ایجاد شوند. اما انواع سردرد های خطرناک عبارت‌اند از آن دسته از سردردها که با علائم هشداردهنده دیگری همراه هستند. این علائم ممکن است شامل تب، سرگیجه شدید، تاری دید، سختی در گفتار و مشکلات حافظه باشد.
با شناخت علل خطرناک سردردها میتوان به موقع اقدامات لازم را انجام داد. در این راستا، علت‌های سردردهای خطرناک عبارت‌اند از سکته مغزی همراه با خونریزی، آنوریسم، مننژیت و تومور مغزی.
اگر شما یا عزیزانتان با این علائم همراه شوید، باید بلافاصله به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. برخی از علائمی که نیاز به مراجعه سریع دارند، شامل موارد زیر است:
- سن بالای 50 سال
- سردرد شدید و ناگهانی پس از انجام فعالیت بدنی سنگین
- سردرد شدید همراه با علائمی نظیر سرگیجه، تاری دید، ضعف، تشنج، بی تعادلی و گیجی
- تب و تهوع
- سردرد همراه با گرفتگی گردن یا قرمزی چشم
- سردردی که به تدریج در طی ۲۴ ساعت بدتر می‌شود.
- سردردی که خواب شما را مختل می‌کند.
- سردردی که بیش از 48 ساعت ادامه داشته باشد.
اگر با هر یک از این علائم مواجه شدید، تاخیر در مراجعه به پزشک ممکن است عواقب جدی را به دنبال داشته باشد. همچنین، به‌خاطر داشته باشید که اضطراب، استرس، افسردگی و برخی از اختلالات روانپزشکی نیز می‌توانند علائم سردرد را تشدید کنند. بنابراین، در صورت بروز سردرد مزمن و نگران‌کننده به کلینیک مغز و اعصاب و متخصص مراجعه کنید. در نهایت، همیشه در نظر داشته باشید که تشخیص نهایی و درمان مربوط به یک بیماری، باید توسط پزشک متخصص آن حوزه صورت گیرد و این متن صرفا به عنوان راهنما و معرفی اولیه عمل کند.
مطالعه بیشتر: دکتر متخصص تشنج
راه های درمان انواع سردرد چیست ؟
انواع سردرد، مشکلی شایع و ناراحت‌کننده است که بسیاری از افراد روزانه با آن مواجه می‌شوند. این مشکل می‌تواند به طور موقت زندگی را مختل کرده و عملکرد روزمره ما را تحت تاثیر قرار دهد. برای درمان سردردهای خفیف، میتوان از روش‌های مختلفی مانند درمان خانگی یا درمان با طب سنتی استفاده کرد؛ اما توجه داشته باشید در صورت شدت یافتن یا طولانی شدن سردردها و بروز علائم دیگر، لازم است فورا به پزشک متخصص مراجعه کنید.
درمان سردرد در خانه
یکی از راه‌های درمان سردرد در خانه، استفاده از روش‌های غیردارویی است. بهترین راه برای کاهش درد، استراحت کافی، خواب به موقع، تمرینات یوگا، و روش‌های تنفس عمیق است. همچنین میتوان از کمپرس سرد یا گرم، ماساژ، و مصرف آب به میزان کافی استفاده کرد.
درمان سردرد با طب سنتی
درمان سردرد با طب سنتی نیز گزینه دیگری است که ممکن است در رفع این عارضه، کمک کند. مواد گیاهی مانند نعناع، آویشن، زنجبیل و زعفران به عنوان درمان‌های طب سنتی برای سردردها مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین تکنیک‌های ماساژ در ناحیه مورد درد نیز از معمول‌ترین روش‌های طب سنتی برای درمان هستند.
جمع‌بندی
سردرد یک عارضه شایع است که می‌تواند به چندین نوع تقسیم شود. انواع سردرد شامل میگرنی، تنشی، خوشه‌ای، سینوسی، جنسی، قاعدگی و دوران بارداری است. این سردردها می‌توانند در نواحی مختلف سر مانند سمت راست، سمت چپ، بالای سر، وسط سر، پشت سر و پیشانی رخ دهند. تشخیص سردرد به وسیله روش‌های مختلف انجام می‌شود و پیشگیری از آن تا حدی با روش‌های ساده و خانگی امکان‌پذیر است. درمان نیز ممکن است با روش‌های خانگی یا طب سنتی انجام شود؛ اما در صورت تداوم و شدت یافتن درد، حتما باید به پزشک متخصص مراجعه شود.
کلینیک پزشک اول
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید