آیا اخیرا متوجه تغییر رفتار فرزندتان شده‌اید؟ آیا احساس می‌کنید بی‌قرار یا حواس‌پرت شده یا دیگر تکالیف مدرسه‌اش را مانند قبل انجام نمی‌دهد؟ اگر هر یک از این رفتارها را مشاهده کردید، این احتمال وجود دارد که فرزندتان دچار عدم تمرکز شده باشد. دلایل زیادی وجود دارد که باعث میشود اختلال عدم تمرکز در کودکان رخ دهد، اما راه‌هایی نیز برای بهبود این مشکل هست. در این مقاله از پزشک مغز توضیح خواهیم داد که اختلال تمرکز در کودکان چیست و علائم، راه‌های تشخیص و روش‌های درمان را نیز معرفی خواهیم کرد. با ما همراه شوید.
عدم تمرکز در کودکان چیست؟
عدم تمرکز در کودکان به معنای درست فکر نکردن، تمرکز نکردن روی کارها یا توجه نکردن به آن‌هاست. مشکلات تمرکز می‌تواند تا حد زیادی روی توانایی کودک در مدرسه یا هنگام تکالیفش تاثیرات منفی بگذارد.
علائم عدم تمرکز در کودکان کدامند؟
از مهم‌ترین علائم اختلال عدم تمرکز کودکان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- پاره شدن رشته کلام: وقتی کودک حادثه‌ای را روایت یا داستانی را تعریف می‌کند، اغلب بدون اینکه متوجه شود رشته کلام از دستش پاره شده و به سراغ بحث غیر مرتبط دیگری می‌رود. اگر کسی حرف او را قطع کند، به سختی به یاد می‌آورد درباره چه چیزی صحبت می‌کرده است.
- خیره شدن به آسمان: کودک هنگام انجام فعالیت مانند تکالیف مدرسه یا کارهای خانه، از پنجره به بیرون یا به آسمان نگاه می‌کند.
- نیاز به یادآوری مکرر: هنگام انجام یک کار، اگر کودک حواسش پرت شود، باید بارها و بارها به او یادآوری کنید که باید چکار کند.
- گوش ندادن به صحبت‌های دیگران: هنگام صحبت کردن، به نظر می‌رسد کودک به چیزهای دیگری نگاه می‌کند و به آنچه شما می‌گویید واکنش نشان نمی‌دهد.
- صرف زمان زیاد برای تمام کردن کارها: کودک به سه برابر معمول زمان بیشتر برای انجام یک کار نیاز دارد.
- قادر نبودن به تمرکز روی یک کار در یک زمان: زمانی که فرزند شما سعی دارد چندین کار را در یک زمان انجام دهد، اما قادر به انجام یک کار هم نیست.
- بی‌قراری: هنگام انجام تکالیف یا مطالعه، کودک یک جا نمی‌نشیند و بی‌قرار است.
علت عدم تمرکز در کودکان چیست؟
اگر فرزندتان در تمرکز کردن مشکل دارد، قبل از شروع نگرانی بهتر است ابتدا علت این مشکل را متوجه شوید. برخی از علل احتمالی کمبود تمرکز در کودکان عبارت‌اند از:
نداشتن خواب کافی
میزان خواب مورد نیاز روزانه کودکان با توجه به سن آنها متفاوت است، اما تا سن 12 سالگی معمولا بین 10 تا 14 ساعت متغیر است و بعد از آن می‌تواند به 9 ساعت برسد. اگر کودک شما به اندازه کافی نمی‌خوابد، ممکن است دچار عدم تمرکز شود.
مشکلات یادگیری
اگر در مورد رفتار فرزندتان نگران هستید و فکر می‌کنید که او علائم مشکلات یادگیری مانند اختلال ADHD یا اضطراب را نشان می‌دهد، توصیه می‌کنیم با یک روانپزشک کودک و نوجوان مشورت کنید.
رژیم غذایی نامتعادل
آنچه وارد بدنمان می‌کنیم روی خیلی موارد ازجمله تمرکز تاثیر می‌گذارد. اگر کودک شما وعده‌های غذایی خود را حذف می‌کند یا رژیم غذایی سرشار از قند و چربی دارد، این می‌تواند منجر به مشکلات تمرکز شود.
وظایف بیش‌ازحد دشوار
چه در خانه یا مدرسه، اگر چیزی برای فرزند شما سخت باشد، می‌تواند باعث شکل‌گیری اختلال عدم تمرکز در کودکان شود.
حواسپرتی بیش‌ازحد
بازی‌های ویدیویی، تلویزیون‌ها، گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها هر چقدر هم که سرگرم‌کننده و لذت‌بخش باشند، پایه مشکلات تمرکزی کودکان محسوب می‌شوند.
مشکلات و نگرانی‌ها
دوران بزرگسالی با انبوهی از نگرانی‌ها، مشکلات و دویدن‌های مداوم برای رسیدن به خواسته‌ها همراه است و می‌تواند منجر به عدم تمرکز در محل کار یا تمرکز روی کارهای مهم شود. کودکان هم می‌توانند همین مشکل را تجربه کنند. اگر کودک شما چیزهایی در ذهنش داشته باشد، این می‌تواند منجر به حواسپرتی شود.
ورزش نکردن به اندازه کافی
ورزش نکردن به اندازه کافی می‌تواند منجر به عدم تمرکز در کودکان شود.
نبود توجه کافی از سمت والدین
رفتارهای منفی روشی رایج بین کودکان است تا بتوانند توجه والدینشان را جلب کنند. انجام ندادن درست کارها و عدم تمرکز آنها اغلب راهی برای جلب توجه والدین است.
مشکلات شخصی
داشتن مشکلاتی که کودک را آزار می‌دهد به طور طبیعی بر توانایی او در تمرکز تاثیر می‌گذارد. اگر در خانه مشکلی وجود داشته باشد، کودک تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و تمرکز او بر فعالیت‌های روزانه‌اش به چالش کشیده میشود.
نداشتن انگیزه یا علاقه
وقتی کودکان به چیزی علاقه‌مند نباشند، در تمرکز روی آن مشکل خواهند داشت. نداشتن انگیزه یکی دیگر از دلایلی است که باعث میشود تمرکز برای آنها سخت باشد. اغلب، عدم علاقه یا انگیزه روی کودکان باهوش بیشتر تاثیر می‌گذارد.
غم و اندوه
اگر اتفاق ناخوشایندی مانند مرگ یکی از عزیزان در خانواده رخ داده باشد، می‌تواند باعث افسردگی شده و بر تمرکز فرزند تاثیر منفی بگذارد.
راه‌های تشخیص کمبود تمرکز در کودکان
آزمایش مشخصی برای تشخیص عدم تمرکز در کودکان وجود ندارد، اما تنها مشاوره کودک و نوجوان می‌تواند از طریق ارزیابی و مصاحبه‌های مختلف، این اختلال را تشخیص دهد. بیشتر مصاحبه‌ها شامل یک یا چند مورد از «مقیاس‌های درجه‌بندی اختلال عدم تمرکز»، «مقیاس‌های طیف وسیع» و تست‌ها می‌شوند.
تست‌های اختلال عدم تمرکز برای تعیین مبتلا بودن یا نبودن کودک به این اختلال و تائید عدم ابتلا به مشکلات دیگری همچون اوتیسم، اختلال های وسواسی، ناتوانی‌های یادگیری و... مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از رایج‌ترین تست‌های تشخیص این اختلال شامل موارد زیر می‌شوند:
- تست‌های کامپیوتری: تست‌های کامپیوتری، تست‌های لذت‌بخشی هستند که به منظور تشخیص مشکلات بی‌توجهی در کودکان مبتلا به اختلال عدم تمرکز مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این تست‌ها، مجموعه‌ای از اهداف شنیداری روی صفحه نمایشگر ظاهر می‌شوند و با واکنش‌های کاربر، کامپیوتر میزان توانایی بیمار را برای تمرکز روی تکالیف می‌سنجد. از رایج‌ترین تست‌های کامپیوتری برای تشخیص عدم تمرکز در کودکان میتوان به تست TOVA و تست کانرز اشاره کرد.
- تست‌های هوش: تست هوش علاوه بر اینکه می‌تواند IQ را اندازه‌گیری کند، ناتوانی‌های یادگیری در کودکان مبتلا به اختلال عدم تمرکز را هم نشان می‌دهد.
- تست‌های توانایی‌های خاص: رشد زبان، دایره واژگان، یادآوری خاطرات و مهارت‌های حرکتی مواردی هستند که در این تست به منظور غربالگری ناتوانی‌های یادگیری یا دیگر مشکلات پردازشی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
درمان اختلال تمرکز در کودکان
بهترین و موثرترین روش‌های درمان عدم تمرکز در کودکان شامل موارد زیر می‌شوند:
درمان دارویی عدم توجه و تمرکز در کودکان
از رایج‌ترین داروهایی که برای درمان این عارضه تجویز می‌شوند میتوان به دگزامفتامین و متیل فنیدات اشاره کرد. این داروهای محرک که دوام و ماندگاری آنها تقریبا سه ساعت است، روی انتقال دهنده‌های عصبی که دوپامین آزاد میکنند، تاثیر می‌گذارند. هر چه میزان دوپامینی که آزاد میشود بیشتر باشد، بهتر میتوان رفتارهای تکانشی و بیش فعالی کودک مبتلا به این عارضه را درمان کرد.
از دیگر داروهایی که اثرات طولانی مدت بین 6 تا 12 ساعت بر جای می‌گذارند، میتوان به ریتالین LA، کنسرتا و ویوانز اشاره کرد. نیم ساعت بعد از مصرف دارو، اثر آن احساس خواهد شد داروها به هیچ عنوان نباید خودسرانه خریداری شده یا مورد استفاده قرا بگیرند. تنها روانپزشک کودک می‌تواند میزان یا روش مصرف داروها را مشخص کند.
بالا بردن مهارت‌های اجتماعی و افزایش تمرکز در کودکان
کودک مبتلا به این اختلال معمولا پرخاشگر بوده و مهارت‌های اجتماعی لازم را برای برقراری ارتباط با هم سن و سالانش ندارد. نادیده گرفته شدن و مسخره شدن توسط هم سن و سالانش، اعتماد به نفس و عزت نفس او را به شدت پایین می‌آورد. اگر مهارت‌های اجتماعی به او یاد داده شوند، می‌تواند به شیوه درستی با بقیه تعامل داشته باشد. یکی از بهترین روش‌های آموزش مهارت‌های اجتماعی، شرکت در بازی‌های نقش آفرینی است.
تکنیک‌های مدیریت خشم و درمان کمبود تمرکز در کودکان
اگر کودک تحت نظر پزشک باشد، به راحتی نوسانات خلقی‌اش تنظیم خواهد شد. علاوه بر این، کودک می‌تواند یاد بگیرد که چگونه نشانه‌های کلافگی و ناامیدی را در خودش شناسایی کند و مهارت‌های کنترل و مدیریت خشم را بیاموزد. تکنیک‌های دیگری از قبیل تکنیک آرام بخشی، مهارت مدیریت استرس و غیره نیز به کودک یاد داده خواهد شد.
بهبود تمرکز در کودکان با جلسات مشاوره خانواده
جلسات منظم با مشاور خانواده به اعضای خانواده می‌فهماند که رفتار کودکشان را بهتر درک کنند. مهم‌ترین عامل موفقیت در چنین جلساتی این است که تمامی اعضای خانواده قبول کنند پاسخ‌ها و واکنش‌های درست آنها می‌تواند اثر این اختلال را خنثی کند. علاوه بر این، مطالعه برخی از کتاب‌ها نیز به والدین کمک می‌کند تا تکنیک‌های مدیریتی مختلف را یاد بگیرند.
ورزش منظم؛ راهی موثر در درمان عدم تمرکز کودکان
یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای درمان یا کاهش عدم تمرکز در کودکان، ورزش کردن منظم است. ورزش انرژی اضافه‌ای را که باعث تکانشگری میشود، می‌سوزاند و با بالا بردن دوپامین، نور اپی نفرین و سروتونین مغز، باعث افزایش تمرکز و توجه میشود. برای ورزش کردن به تجویز پزشک نیاز نیست و برخلاف مصرف دارو، هیچ گونه عارضه‌ای هم به دنبال ندارد.
روش‌های رفع کمبود تمرکز کودکان در درس خواندن
مشکلات عدم تمرکز در سنین مدرسه شایع‌تر است. کودکان در این سنین بیشتر رویاپردازی کرده یا از پنجره به بیرون خیره می‌شوند. به منظور رفع کمبود تمرکز کودکان در درس خواندن می‌توانید با معلمش صحبت کنید تا از طریق موارد زیر در کلاس درس به او کمک کند:
- نشستن در میزهای جلویی کلاس
- نشستن در کنار دانش آموزان ساکتی که حواس او را پرت نمی‌کنند.
- برقراری تماس چشمی موثر با کودک
- تقویت عزت نفس کودک به روش‌های مختلف ازجمله درخواست از او برای نشان دادن مهارتی که به خوبی انجام می‌دهد.
- قرار دادن فرصت بیشتر در اختیار او برای اتمام کارهایش یا دادن تکالیف کمتر به او
- تشویق کودک در مواقعی که عملکرد خوبی دارد.
عوارض عدم تمرکز در کودکان
اگر فرزند شما نیز نمی‌تواند به راحتی تمرکز کند، باید برای درمان آن به فکر باشید و بدانید که این موضوع از جانب فرزند شما عمدی نیست و با گفتن اینکه باید تمرکز کنی، مشکلی حل نمی‌شود. عدم توجه به این اختلال در کودکان و نوجوانان می‌تواند طبعاتی برای آنان داشته باشد.چرا که دوران کودکی، زمانی طلایی برای یادگیری و کسب مهارت است. و فردی که نمی‌تواند به درستی تمرکز کند، کارهای خود را نصفه رها کرده یا از این شاخه به شاخه دیگری می‌پرد. در ضمن باید بررسی شود که علت عدم تمرکز چیست. شاید این مشکل به دلیل بیماری‌های دیگر یا حتی مصرف برخی داروها اتفاق افتاده باشد. بنابراین از این موضوع ساده گذر نکنید.
کلام آخر
در این مقاله از کلینیک پزشک اول در مورد عدم تمرکز در کودکان صحبت کردیم. همچنین توضیح دادیم که این اختلال چه علائمی دارد و با چه روش‌هایی میتوان آن را تشخیص داد و درمان کرد. بهترین راه جهت شروع درمان فرزندتان دریافت نوبت و مراجعه به یک کلینیک روانشناسی و مشاوره یا کلینیک روانپزشکی زیر نظر پزشکان متخصص است. اگر سوالاتی در مورد این بیماری دارید، خوشحال میشویم در بخش نظرات مطرح کنید.
کلینیک پزشک اول
سوالات متداول
- نشانه‌های عدم تمرکز در کودکان چیست؟
عدم توجه و تمرکز در کودکان با علائمی همراه است که بهتر است هرچه زودتر شناسایی شده و برای درمان اقدام شود. این علائم عبارتند از: حواس پرتی زیاد و آرام و قرار نداشتن، مشکل در یادگیری و به خاطر سپردن، پرخاشگری در بغضی اوقات، عدم تمرکز در انجام کارها، خیره شدن به آسمان و رویاپردازی‌های زیاد، عدم توجه به صحبت دیگران و صرف زمان زیاد برای انجام دادن کارها و ...
- چه درمانی برای نقض توجه و تمرکز در کودکان وجود دارد؟
روش‌های مختلفی برای درمان عدم توجه و تمرکز در کودکان عبارتند از: درمان دارویی عدم تمرکز در کودکان، بالا بردن مهارت‌های اجتماعی، بهره‌گیری از تکنیک‌های کنترل خشم، مراجعه به مشاوره خانواده، ورزش منظم و ...
- دلیل عدم تمرکز و توجه در کودکان چیست؟
کمبود تمرکز در کودکان می‌تواند دلایل مختلفی همچون، خواب ناکافی، رژیم غذایی نامناسب، مشکلات و نگرانی‌ها، مشکلات یادگیری، غم و اندوه، نداشتن علاقه، وظایف بیش از حد و ...داشته باشد.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید
بعضی از بچه ها پیش فعالی دارند. والدین به کمک دکتر باید این مورد رو زودتر متوجه شوند اینطوری ناراحتی ها و مشکلاتی که با بچه ها دارند هم کمتر میشود و از مشکلات آینده هم پیشگیری میکنند