ممکن است تا به حال برای شما هم اتفاق افتاده باشد که قبل یا بعد از یک واقعه هیجان‌انگیز یا استرس‌زا و حتی وقتی درحال حرف زدن، رانندگی یا خواب بودید، ناگهان ترس و وحشت عظیمی شما را فراگیرد؛ به شدت عرق کنید، سرگیجه و سردرد بگیرید و حتی فکر کنید که دنیای اطرافتان واقعی نیست یا از جسمتان جدا شده اید و درحال پرواز هستید. حتی به ذهنتان برسد که به‌زودی می‌میرید؛ همه این موارد می‌توانند نشانه‌های مشکلی باشند به‌نام حمله پانیک. این بیماری باعث مرگ افراد نمی‌شود، پس نترسید؛ اما اگر به‌موقع و درست درمان نشود، عوارض زیادی دربردارد. با ما همراه باشید تا درباره آن بیشتر بدانید.
اختلال پانیک چیست؟
حمله پانیک (Panic attack) که در فارسی به آن حمله وحشت‌زدگی هم می‌گویند، به بروز ترس و اضطراب شدید در فرد گفته می‌شود که نمود ظاهری داشته و به‌صورت علائمی مثل عرق کردن، لرزش بدن، بالا رفتن ضربان قلب و... خودش را نشان می‌دهد. این حمله، که یکی از انواع اختلالات اضطرابی به حساب می‌آید؛ شکل اغراق‌شده واکنش معمولی بدن به عواملی ازجمله خطر، استرس یا هیجان است. اکثر حملات بین 5 الی 20 دقیقه طول می‌کشند، اما سابقه داشته که برخی حملات نیز بیشتر از یک ساعت ادامه داشته باشند.
در بسیاری مواقع پانیک عصبی ممکن است فقط یک بار و به‌دلیل استرس و فشار بیش‌ازحد در زندگی افراد رخ دهد، اما اگر این حملات تکرار شوند و طول دوره آن‌ها هم طولانی باشد، احتمالا فرد به «اختلال پانیک» دچار است که حتما باید به پزشک متخصص مراجعه کند.
انواع حمله پانیک
حمله عصبی را می‌توان به‌طور کلی به دو دسته قابل پیش‌بینی و غیرقابل انتظار تقسیم کرد. همانطور که از نامشان مشخص است، دسته اول به آن‌دسته از حملات اشاره دارد که فرد ازقبل به‌خاطر روبه‌رو شدن با شرایط وحشت‌زا می‌داند که ممکن است دچار حمله شود. دسته دوم به حملاتی گفته می‌شود که شخص نمی‌تواند دلیل موجهی، حداقل در همان لحظه برای وحشت‌زده شدن و ایجاد حمله، پیدا کند. این نوع حمله ممکن است حین خواب نیز به‌سراغ فرد بیاید و بیشتر آن‌ها از دسته دوم هستند.
علائم پانیک چیست؟
حملات پانیک معمولا ناگهانی و بدون هشدار قبلی اتفاق می‌افتند، بنابراین تقریبا به‌محض بروز علائم، حمله نیز آغاز می‌شود و متاسفانه ممکن است در هرجایی رخ دهد؛ از پشت فرمان اتومبیل گرفته تا در خواب، مهمانی و... علائم حمله نیز بسته به نوع دلیل آن می‌توانند متفاوت باشند؛ اما به‌طور کلی شامل موارد زیر می‌شوند:
- عرق کردن
- لرز
- حالت تهوع
- گرفتگی و درد شکمی
- احساس پر شدن مثانه
- خشکی دهان
- درد قفسه سینه
- گر گرفتگی
- ضربان قلب بالا و تپش قلب شدید
- احساس کرختی در انگشتان
- مقطع شدن تنفس یا احساس گرفتگی گلو و حس خفگی
- سردرد
- سرگیجه، سبکی سر یا احساس غش
- مسخ واقعیت؛ یعنی احساس غیرواقعی بودن محیط اطراف مثل دیدن مه و گردوغبار
- مسخ شخصیت؛ یعنی احساسی غیرواقعی بودن خود شخص مثل حس روبات یا عروسک بودن
- ترس از فاجعه قریب‌الوقوع یا خطر
- ترس از مرگ یا ازدست دادن کنترل
علت بروز حمله پانیک چیست؟
دلیل قطعی بروز پانیک عصبی و سرمنشا آن به‌طور کامل مشخص نیست، اما متخصصان می‌گویند که موارد زیر نقش مهمی در بروز آن دارند:
- مسائل ژنتیکی
- استرس شدید
- تغییرات خاص در شیوه عملکرد بخش‌هایی از مغز، مثل عدم تعادل در پیام‌رسان‌های شیمیایی در مغز
- خلق‌وخوی افراد؛ مثلا برخی افراد نسبت به استرس یا افکار منفی حساس‌تر هستند.
ازطرفی عواملی نیز وجود دارند که باعث می‌شوند ریسک بروز حملات افزایش یابد که عبارتند از:
- سابقه پانیک اتک یا اختلال پانیک در یکی از اعضای خانواده
- استرس‌های شدیدی مثل مرگ یا بیماری شدید یکی از عزیزان
- رویدادهای تکان‌دهنده‌ای مثل تجاوز جنسی یا تصادف‌های وحشتناک
- تغییرات بسیار بزرگ در زندگی مثل طلاق یا اضافه شدن یک فرزند جدید به خانواده (به‌خصوص برای کودکان)
- سیگار کشیدن یا مصرف بیش‌ازحد کافئین
- سابقه تعرض فیزیکی یا جنسی در کودکی
پانیک در خواب
پانیک اتک معمولاً در مرحله خواب عمیق رخ داده و فرد را با وحشت از خواب بیدار می‌کند. به علاوه، برخی افراد پس از بیدار شدن دچار گیجی شده و علت ترس خود را توضیح نمیدهند. این وضعیت اغلب باعث بی‌خوابی، خستگی روزانه و کاهش کیفیت زندگی می‌شود.
عوامل متعددی مانند استرس شدید، تجربه رویدادهای آسیب‌زا، مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی و حتی تغییرات هورمونی در بروز این حملات نقش دارند. همچنین، مصرف بیش‌ازحد کافئین، الکل یا برخی داروهای تحریک‌کننده سیستم عصبی معمولا احتمال وقوع این حملات را افزایش می‌دهد. همچنین در برخی موارد، اختلالات خواب مانند آپنه خواب نیز زمینه‌ساز حملات پانیک است. مدیریت اضطراب، رعایت بهداشت خواب، تمرینات تنفسی و در موارد شدیدتر، مشاوره روانشناسی یا دارودرمانی در کنترل این حمله موثر خواهد بود.
چه افرادی در معرض حملات عصبی هستند
حملات عصبی خصوصا بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که با اضطراب مزمن و شدید یا اختلالات روانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. همچنین، کسانی که دچار اختلالات اضطرابی مانند پانیک، اضطراب فراگیر یا وسواس فکری-عملی هستند، به دلیل واکنش‌های شدیدتر به استرس، بیشتر مستعد این حملات هستند.
علاوه بر این، نقش سابقه خانوادگی را نباید نادیده گرفت؛ افرادی که در خانواده خود سابقه حملات پانیک، اختلال اضطراب یا افسردگی دارند، بیشتر مستعد این مشکل هستند. افرادی که مواد محرک یا مخدر مانند الکل، نیکوتین، کافئین زیاد و مواد مخدر مصرف می‌کنند، به دلیل تأثیرات منفی این مواد بر سیستم عصبی، بیشتر در معرض حمله پانیک قرار دارند. علاوه بر این، افرادی که مشکلات جسمی خاصی مانند بیماری‌های قلبی یا اختلالات تیروئیدی دارند، به دلیل افزایش حساسیت سیستم عصبی، احتمال بروز این حملات در آن‌ها بیشتر است.
در نهایت، هر فردی که در معرض استرس‌های طولانی‌مدت قرار دارد یا سبک زندگی نامتعادلی دارد، ممکن است دچار حملات عصبی شود. مدیریت استرس و شناخت عوامل محرک، از جمله گام‌های مهم برای پیشگیری از این حملات عصبی است.
چگونه حمله پانیک را تشخیص دهیم؟
تشخیص قطعی بیماری پانیک برعهده پزشک متخصص است و شما نباید سرخود اقدام به تشخیص یا درمان برای خودتان یا اطرافیانتان کنید. درواقع هرموقع دچار حالتی شدید که نشانه‌هایی را که پیشتر ذکر کردیم، در خود یا اطرافیان دیدید، بنا را بر حمله پانیک بگذارید، اما سریعا به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از حمله پانیک
موارد زیر می تواند به کاهش تعداد حملات پانیک یا کاهش شدتشان کمک کنند:
- مصرف به‌موقع داروهای تجویزشده توسط پزشک متخصص
- اجرای کامل برنامه درمانی توصیه‌شده توسط پزشک متخصص
- داشتن فعالیت فیزیکی منظم
- دور شدن از منابع استرس (تاحد ممکن)
- مطالعه هرچه بیشتر درباره این بیماری و دانستن راهکارهای مدیریت خود درطول این حملات
عوارض حمله پانیک چیست؟
اختلال پانیک یک بیماری کشنده نیست و قابل‌درمان است، اما اگر هرچه زودتر اقدام به درمان نکنید، ممکن است شدتش افزایش یافته و غلبه بر آن دشوار شود. دراین‌صورت حتی ممکن است ریسک بروز اختلالات و مشکلات روحی و روانی افزایش یابد؛ مثلا آگروفوبیا یا همان ترس از حضور در فضاهای شلوغ یا سایر فوبیاها در افراد ایجاد شود؛ یا حتی برخی افراد ممکن است به‌خاطرغلبه بر ترس‌هایشان به مشروبات الکلی یا موادمخدر روی بیاورند.
از آنجا که حملات در هر مکانی ممکن است اتفاق بیفتند، یکی از عواض آن‌ها عدم توانایی در رانندگی است. یکی دیگر از عوارض این بیماری، اختلال خواب است که درصورت ادامه‌دار بودن حملات و بروز در خواب، فرد را دچار می‌کند. اختلال خواب، مشکلی خطرناک است که ممکن است باعث اتفاق‌های ناگوار شود.
بهترین دکتر متخصص اختلالات خواب
راه های درمان پانیک
هدف از درمان این اختلال، کاهش تعداد حملات و کم کردن شدت نشانه‌ها و درواقع شدت بروز حملات است. با مراجعه به روانشناس و روانپزشک متخصص که در کلینیک پزشک اول نیز متبحرترین آن‌ها حضور دارند، می‌توانید با صلاح‌دید پزشک با یکی از این روش‌های زیر یا ترکیبی از آن‌ها وارد رویه درمان شوید:
تراپی
گاهی صرفا صحبت با یک روانشناس و استفاده از روش‌هایی مثل CBT یا همان درمان رفتاری شناختی، باعث می‌شود که از شدت مشکل کاسته شده یا حتی بیماری ازبین برود. روانشناس درمورد واکنش‌های مناسب در هنگام بروز حملات صحبت می‌کند و به شما یاد می‌دهد که چگونه عادات رفتاری خودتان را تغییر دهید تا درطول حملات آرام بمانید، اوضاع را مدیریت کنید و نهایتا از تعداد حملات بکاهید.
دارودرمانی
اگر پزشک تشخیص دهد که دارودرمانی برای شما موثرتر است، ممکن است داروهایی برایتان تجویز کند که آن‌ها را فقط و فقط باید با دستور پزشک و طبق نسخه مصرف کنید.
مراجعه به متخصص مغز و اعصاب
در برخی موارد که دلیل بروز حملات، وجود مشکلی در ساختار مغز است، فرد را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع می‌دهند تا با روش‌های درمانی مناسب بهبود یابد.
چه زمانی برای حمله پانیک باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر متوجه نشانه‌های پانیک عصبی شدید، حتما در اولین فرصت ممکن به پزشک مراجعه کنید. یادتان باشد که حملات، باوجود ترسناک و عذاب‌آور بودن، باعث مرگ نمی‌شوند، اما کنترل آن‌ها دشوار است و اگر درمان نشوند، اوضاع بدتری پیدا می‌کنند. ازطرفی ممکن است شما نشانه‌های یک بیماری خطرناک را با نشانه‌های پانیک اتک اشتباه بگیرید، بنابراین مراجعه به پزشک و سپردن کار به‌دست کاردان، بسیار مهم است. این امر مهم را می‌توانید با کلینیک پزشک اول درمیان بگذارید تا در اسرع وقت قرار ملاقاتی با بهترین پزشکان این زمینه برای شما تدارک ببینند.
درمان پانیک در کلینیک پزشک اول
برای درمان حملات پانیک باید به یک دکتر روانشناس خوب و همچنین دکتر مغز و اعصاب که در زمینه درمان این بیماری تخصص دارد، مراجعه کنید؛ هرچند از آنجا که ممکن است، منشا مشکل شما جسمی نیز باشد، نیاز به متخصصان دیگری هم هست. در کلینیک مغز و اعصاب و کلینیک روانشناسی پزشک اول تمامی این متخصصان دورهم جمع شده‌اند تا شما بتوانید با خیالی آسوده مراجعه کرده و روند تشخیص و درمان خود را طی کنید.
سخن پایانی
در نهایت یادتان باشد که درصورت بروز حمله، انجام کارهای زیر می‌تواند به شما کمک کند:
- با حملات مبارزه نکرده و تقلا نکنید.
- هرجا که هستید، بمانید؛ البته اگر امکانش وجود دارد و خطرناک نیست.
- تنفستان را کنترل کنید و به‌طور آرام، عمیق و شمرده نفس بکشید.
- مدام به خودتان یادآوری کنید که پانیک عصبی تمام می‌شود و هیچکس از حملات آن نمی‌میرد.
- روی افکار و تصاویر مثبت و آرامش‌بخش تمرکز کنید و سعی کنید افکار منفی را ازخود دور کنید.
امیدواریم این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بتواند شما را در هنگام مواجهه با این حمله عصبی، تشخیص و در درمان آن یاری کند.
پست قبلی
پست بعدی
حمله پانیک در خواب معمولاً خطرناک نیستند اما اغلب کیفیت خواب را کاهش می‌دهند و بر سلامت روانی تأثیر میگذارند. در صورت تکرار این حملات، بهتر است به روانشناس یا پزشک مراجعه کنید.
استفاده از تکنیک‌های تنفس عمیق، تمرینات مدیتیشن، کاهش استرس، ورزش منظم و در موارد شدید، مشاوره روانشناسی و دارودرمانی حملات عصبی کنترل می‌شوند.
حملات عصبی معمولاً ناشی از استرس مزمن و به صورت تدریجی بروز می‌کنند، در حالی که حملات پانیک ناگهانی و شدیدتر بوده و علائمی مانند تنگی نفس و درد قفسه سینه را ایجاد می‌کنند. به علاوه، حملات پانیک معمولاً ترس بیشتری به همراه دارند و اثرات آن‌ها بیشتر طول می‌کشد.
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید