بیماری آلزایمر چیست و چه علائمی دارد

بیماری آلزایمر یک اختلال مغزی است که به‌آرامی حافظه و مهارت‌های تفکر و در نهایت توانایی انجام ساده‌ترین کارها را از بین می‌برد. در اکثر افراد مبتلا به آلزایمر، علائم ابتدا در اواخر زندگی آنها ظاهر می‌شوند. تخمین‌ها در مورد این بیماری متفاوت است، اما تحقیقات نشان می‌دهند که بیش از ۶ میلیون آمریکایی که اکثر آنها ۶۵ سال یا بیشتر سن دارند، ممکن است به زوال عقل ناشی از این اختلال مبتلا باشند. به طور کل این بیماری در حال حاضر به‌عنوان هفتمین علت مرگ‌ومیر در بین افراد مسن است. ما در این مطلب در مورد نشانه‌ها، علت و درمان این بیماری مغز و اعصاب برای شما خواهیم گفت. پس با ما همراه باشید.

بیماری آلزایمر چیست؟

مغز حاوی میلیون‌ها سلول مغزی (نورون) است که نحوه ذخیره‌سازی خاطرات، یادگیری عادات و شکل‌دهی شخصیت را در مغز سازماندهی می‌کنند. علاوه بر این، سیگنال‌هایی در مغز وجود دارد که در امتداد اتصالات بین سلول‌ها به شکل مواد شیمیایی به نام انتقال‌دهنده‌های عصبی منتقل می‌شوند. بیماری آلزایمر بر این سلول‌ها و مواد شیمیایی تأثیر می‌گذارد، حافظه و تفکر را مختل می‌کند و باعث تغییرات رفتاری در طول زمان می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال در نهایت نیاز به مراقبت و حمایت طولانی‌مدت دارند.

نشانه ‌ها و علائم بیماری آلزایمر چیست

در اوایل، تشخیص بیماری آلزایمر ممکن است سخت باشد. اولین علائم معمولاً از دست‌دادن حافظه و مشکل در یافتن کلمات مناسب برای اتفاقات روزمره است. بااین‌حال، بسیاری از مردم با حافظه مشکل دارند؛ اما آلزایمر ندارند؛ بنابراین لازم است که به متخصص آلزایمر مراجعه کنید تا علت دقیق مشکلات حافظه را مشخص کند.

 به طور کل علائم رایج این اختلال عبارت‌اند از:

• در مکالمه روزانه با دیگران دچار ابهام و گیجی می‌شوند.
• برای فعالیت‌هایی که زمانی از آنها لذت می‌بردند اشتیاقی نشان نمی‌دهند.
• این افراد زمان بیشتری برای انجام کارهای معمولی نیاز دارند.
• افراد یا مکان‌های شناخته شده را فراموش می‌کنند.
• در پردازش سؤالات و دستورالعمل‌ها مشکل دارند.
• مهارت‌های اجتماعی در آنها کاهش پیدا می‌کند.
• احساسات این بیماران غیرقابل‌پیش‌بینی است.

علاوه بر این، گاهی اوقات این اختلال مغزی بر اساس شدت علائم به ۳ مرحله طبقه‌بندی می‌شود:

1. خفیف: در این مرحله فرد علائم اولیه زوال عقل را دارد و معمولاً نیازی به حمایت اضافی ندارد.
2. متوسط: در این مرحله کنارآمدن با علائم آلزایمر برای بیمار دشوار است و احتمالاً نیاز به حمایت دارد.
3. پیشرفته: در این مرحله از بیماری، فرد به مراقبت مداوم در تمام فعالیت‌های روزانه نیاز دارد.

ناگفته نماند که بسته به اینکه چه نواحی از مغز تحت‌تأثیر قرار گرفته است، علائم بین افراد متفاوت است. علائم فرد نیز ممکن است روزبه‌روز تغییر کند و با استرس، بیماری یا خستگی بدتر شود.

علت آلزایمر چیست؟

علت آلزایمر هنوز به طور دقیق مشخص نشده است. اما تحقیقات نشان داده‌اند که عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارند. طبق تحقیقات مشخص شده که، در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر، پروتئین‌های غیرطبیعی به نام آمیلوئید بتا تجمع می‌کنند و پلاک‌هایی را بین سلول‌های عصبی ایجاد می‌کنند. همچنین پروتئین دیگری به نام تاو در داخل سلول‌های عصبی تجمع کرده و باعث ایجاد گره‌های نوروفیبریلار می‌شود. این تجمعات باعث اختلال در ارتباط بین سلول‌های مغزی و در نهایت مرگ آنها می‌شود.

چند دلیل دیگر نیز وجود دارد که ممکن است افراد را بیشتر در معرض ابتلا به آلزایمر قرار دهد که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم.

• سن: خطر ابتلا، با افزایش سن افزایش می‌یابد و برای اکثر افراد، بعد از ۶۵ سالگی احتمال ابتلا افزایش پیدا می‌کند.
• جنسیت: زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند.
• سابقه خانوادگی: افرادی که والدین یا خواهر و برادری مبتلا دارند، بیشتر احتمال دارد که خودشان به آن مبتلا شوند.
• سندرم داون: مشخص نیست چرا، اما افراد مبتلا به سندرم داون، اغلب در دهه ۳۰ و ۴۰ سالگی به این بیماری مبتلا می‌شوند.
• آسیب سر: برخی از مطالعات ارتباط بین بیماری آلزایمر و آسیب بزرگ سر را نشان داده‌اند.
• عوامل دیگر: سطح کلسترول بالا و فشارخون بالا نیز ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.

تشخیص بیماری آلزایمر

برای تشخیص آلزایمر، پزشکان ممکن است از تاریخچه پزشکی، تست‌های وضعیت ذهنی، معاینات فیزیکی و عصبی، تست‌های تشخیصی و تصویربرداری مغزی استفاده کنند. با این حال هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص این اختلال مغزی وجود ندارد. اما به طور کل معاینه و ارزیابی برای تعیین اینکه آیا زوال عقل نتیجه یک بیماری قابل‌درمان است یا خیر، ضروری است؛ ضمن اینکه علاوه بر بررسی تاریخچه پزشکی کامل و معاینه عصبی حرکتی و حسی گسترده، روش‌هایی برای تشخیص بیماری وجود دارد که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم.

• تست وضعیت ذهنی: که یک آزمون مختصر و ساده از حافظه و برخی دیگر از مهارت‌های رایج شناختی یا فکری است و معمولاً بخشی از یک معاینه کامل عصبی بشمار می‌رود.
• آزمایش خون: آزمایش‌های خون پایه تشخیص بسیاری از بیماری‌هاست.
• پونکسیون کمری (تپ ستون فقرات): روشی که با واردکردن یک سوزن توخالی در قسمت تحتانی کمر انجام می‌شود.
• آزمایش ادرار: بررسی آزمایشگاهی ادرار از نظر سلول‌ها و مواد شیمیایی مختلف مانند گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، عفونت یا پروتئین بیش از حد.
• اشعه ایکس قفسه سینه: یک آزمایش تشخیصی که از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای تولید تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها روی فیلم استفاده می‌کند.
• الکتروانسفالوگرام (EEG): نوار مغز روشی که فعالیت الکتریکی مداوم مغز را با استفاده از الکترودهای متصل به پوست سر ثبت می‌کند.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی‌اسکن): یک روش تصویربرداری تشخیصی که از ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری کامپیوتری برای تولید تصاویر افقی یا محوری (اغلب برش نامیده می‌شود) از بدن استفاده می‌کند. سی‌تی‌اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی‌ها و اندام‌ها را نشان می‌دهد. در واقع این روش جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس عمومی دارد.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): یک روش تشخیصی است و از ترکیبی از آهنرباهای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و کامپیوتر برای تولید تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارهای بدن استفاده می‌کند.
• آزمایش ژنتیک: از آنجایی‌که هیچ درمان یا درمان مؤثری برای آلزایمر وجود ندارد، تصمیم به انجام آزمایشات ژنتیکی تصمیمی است که نیاز به بررسی دقیق و مشاوره با متخصص ژنتیک دارد.

پیشگیری از آلزایمر

از آنجایی‌که علت دقیق این اختلال مغزی مشخص نیست، هیچ راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. اما با این حال می‌توانید اقداماتی را انجام دهید که ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش دهد یا شروع زوال عقل را به تأخیر بیندازد، مانند:

• اگر که سیگار می‌کشید و الکل مصرف می‌کنید، بهتر است از آنها دوری کنید.
• داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌تواند نقش پیشگیری از این اختلال را داشته باشد.
• وزن مناسب و متعادل یکی دیگر از فاکتورهای سلامتی است.
• در کنار فعالیت بدنی باید فعالیت ذهنی هم داشت؛ بنابراین یک فعالیتی که ذهن را مشغول کند در برنامه روزانه خود قرار دهید.

این اقدامات علاوه بر اینکه راهی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری است؛ دارای مزیت‌های بیشمار دیگری چون کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی است و باعث بهبود سلامت کلی بدن می‌شود.

درمان آلزایمر

اگرچه هیچ درمانی برای آلزایمر وجود ندارد، اما برخی درمان‌های خاص ممکن است علائم را برای مدتی کنترل کند. به طور کل بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری در طول ابتلا به آن، راه‌هایی را برای مقابله با علائم خود و بهبود کیفیت زندگی یاد می‌گیرند.

داروها

گروهی از داروها به نام داروهای کولینرژیک ممکن است به طور موقت علائم شناختی این اختلال مغزی خفیف تا متوسط را بهبود بخشند. داروها با افزایش سطح یک ماده شیمیایی مغز به نام استیل‌کولین کار می‌کنند که به بازیابی ارتباط بین سلول‌های مغز کمک می‌کند. سایر داروها به تسکین علائم رفتاری مانند بی‌خوابی، بی‌قراری، اضطراب و افسردگی کمک می‌کنند. این درمان‌ها به طور مستقیم بیماری را درمان نمی‌کنند، اما می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی کمک کنند.

تغییر سبک زندگی

در صورت امکان، فرد مبتلا به این بیماری باید سعی کند ارتباط اجتماعی عادی با دوستان و خانواده خود را حفظ کند، به طور منظم ورزش کند و در فعالیت‌هایی شرکت کند که مغز را تحریک می‌کند. 

سایر مداخلات

اگر از فردی مبتلا به این اختلال مراقبت می‌کنید، ممکن است ایجاد تغییراتی در محیط خانه او لازم باشد که در زندگی روزمره کمتر دچار سردرگمی شود. برای مثال، می‌توانید دستورالعمل‌های واضحی درباره نحوه باز کردن درها روی آن‌ها اضافه کنید، یا اگر فرد مستعد گم‌شدن است، دستگاه‌های هشدار نصب کنید.

عوارض آلزایمر

آلزایمر نوعی زوال عقل غیرقابل‌برگشت است. سرعت پیشرفت آن بین افراد متفاوت است. برخی افراد فقط در ۵ سال آخر زندگی خود به آن مبتلا می‌شوند، درحالی‌که برخی دیگر ممکن است تا ۲۰ سال نیز به آن مبتلا شوند. این بیماری در نهایت منجر به وابستگی کامل و افزایش ضعف می‌شود.

سایر عوارض بیماری آلزایمر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• در انجام وظایف روزانه مانند برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی و مدیریت پول احساس ناتوانی می‌کنند.
• کسی که دچار این بیماری می‌شود، مدام احساس سرگردانی می‌کند.
• تغییرات شخصیتی مانند اضطراب، افسردگی و تحریک‌پذیری که روابط را برای آنها دشوارتر می‌کند.
• در مراحل پیشرفته بیماری هذیان و توهم دارد.

نکاتی برای مراقبت از بیماران آلزایمری

مراقبت از بیماران آلزایمری نیازمند صبر، آگاهی و برنامه‌ریزی دقیق است. این بیماران به دلیل مشکلات حافظه، سردرگمی و تغییرات رفتاری، نیازمند حمایت ویژه‌ای هستند. در ادامه، مهم‌ترین نکات و توصیه‌ها برای مراقبت از این بیماران آورده شده است:

ایجاد محیطی امن و آرام

برای مراقبت از بیمار آلزایمری، اولین قدم ایجاد محیطی امن و آرام است. کاهش عوامل استرس‌زا مانند سر و صدای اضافی و تغییرات ناگهانی به بیمار احساس امنیت می‌دهد. همچنین، باید خطرات فیزیکی را از محیط اطراف بیمار حذف کنید؛ این شامل وسایلی مانند فرش‌های لیز یا اشیاء تیز و داروهایی است که می‌تواند در دسترس بیمار قرار گیرد. استفاده از یادآورها مانند تقویم، ساعت دیجیتال یا یادداشت‌های تصویری نیز می‌تواند به بیمار کمک کند تا زمان و وظایف خود را بهتر مدیریت کند.

حفظ روال روزانه

بیماران آلزایمری با داشتن یک برنامه روزانه منظم احساس آرامش و اطمینان بیشتری خواهند داشت. انجام فعالیت‌ها در ساعات معین به بیمار کمک می‌کند تا احساس امنیت و پیش‌بینی‌پذیری داشته باشد. علاوه بر این، تقسیم وظایف پیچیده به مراحل ساده‌تر، به بیمار این امکان را می‌دهد که به راحتی آنها را انجام دهد و احساس موفقیت کند.

ارتباط موثر با بیمار

ارتباط با بیماران آلزایمری باید با دقت و آرامش انجام شود. صحبت کردن با جملات کوتاه و ساده می‌تواند به بیمار کمک کند تا بهتر متوجه شود. در مواقعی که بیمار نیاز به پاسخ دارد، باید صبور باشید و به او زمان کافی بدهید تا بتواند جواب دهد. همچنین، زبان بدن مانند لبخند زدن، لمس دست و حفظ ارتباط چشمی، نقش بسیار مهمی در ایجاد حس اطمینان و آرامش در بیمار ایفا می‌کند.

تغذیه سالم و هیدراتاسیون

تغذیه سالم یکی از ارکان مهم مراقبت از بیماران آلزایمری است. استفاده از غذاهای مغذی مانند میوه، سبزیجات و ماهی که سلامت مغز را تقویت می‌کنند، ضروری است. علاوه بر این، بیماران آلزایمری ممکن است فراموش کنند که آب بنوشند، بنابراین لازم است مراقب باشید که آنها مایعات کافی دریافت کنند.

فعالیت بدنی و ذهنی

تحرک جسمانی برای بیماران آلزایمری ضروری است. پیاده‌روی یا انجام تمرینات بدنی ساده می‌تواند به حفظ سلامت جسمی آنها کمک کند. همچنین، انجام فعالیت‌های ذهنی مانند بازی‌های فکری، شنیدن موسیقی یا مرور آلبوم عکس‌ها می‌تواند ذهن بیمار را تحریک و فعال نگه دارد.

 درمان بیماری آلزایمر در کلینیک پزشک اول

از آنجایی‌که افرادی که دچار آلزایمر هستند، شرایط پیچیده و سختی را تجربه می‌کنند؛ بهتر است که تحت درمان یک تیم حرفه‌ای قرار بگیرند تا بیماری‌شان کنترل شود. کلینیک پزشک اول با داشتن مجرب‌ترین پزشکان و برخورداری از مجهزترین دستگاه‌های درمانی، می‌تواند بهترین خدمات را به بیماران خود ارائه دهد. برای گرفتن نوبت از نورولوژیست در کلینیک مغز و اعصاب کافی است که با پرسنل آن تماس بگیرید تا شما را راهنمایی کنند.

سخن پایانی

آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل غیرقابل‌برگشت است که در آن، بیمار به‌تدریج حافظه، هوش، تفکر منطقی و مهارت‌های اجتماعی خود را از دست می‌دهد. این بیماری بر تفکر، رفتار و توانایی فرد برای انجام کارهای روزمره هم تأثیر می‌گذارد. ضمن اینکه یکی از بیماری‌هایی است که معمولاً افراد با سن بالا، درگیر آن می‌شوند. هرچند که یک روش درمان قطعی وجود ندارد؛ اما با استفاده از برخی از روش‌های درمانی می‌توان آن را کنترل کرد.