لالی انتخابی چیست و چه علائمی دارد

لالی انتخابی یا موتیسم انتخابی نوعی اختلال اضطرابی است که معمولاً در دوران کودکی بروز می‌کند. فردی که به این اختلال مبتلا شود، هنگام صحبت‌کردن در موقعیت‌های خاص اجتماعی، مانند مدرسه یا محیط‌های رسمی به صورت مستر، ناتوان می‌شود, این در حالی است که همین فرد در محیط‌های دیگر، مانند خانه یا در حضور افراد آشنا، به‌راحتی صحبت می‌کند.

این اختلال اغلب به دلیل عوامل روان‌شناختی پیچیده‌ای ایجاد می‌شود که می‌توان به اضطراب شدید، ترس اجتماعی، یا حتی رویدادهای استرس‌زا اشاره کرد. در این مقاله، به بررسی دقیق موتیسم انتخابی، علائم اصلی آن و چگونگی تأثیرگذاری این اختلال بر زندگی فردی و اجتماعی افراد خواهیم پرداخت.

موتیسم یا لالی انتخابی چیست؟

همانطور که در مقدمه هم توضیح دادیم، لالی انتخابی را در گروه اختلال اضطرابی دسته‌بندی کرده‌اند و اغلب در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود. متاسفانه فرد مبتلا وقتی در محیط‌هایی غیر از خانه قرار دارد، دچار مشکل و ناتوانی در صحبت‌کردن می‌شود. برخلاف تصور عموم، این رفتار به دلیل کم‌رویی یا عدم توانایی زبانی نیست، بلکه ریشه در اضطراب شدید و عدم توانایی کنترل آن در شرایط خاص دارد.

این اختلال معمولاً قبل از پنج‌سالگی ظاهر می‌شود؛ اما در بسیاری از موارد تا زمان ورود کودک به مدرسه، که موقعیت‌های اجتماعی بیشتر می‌شود، تشخیص داده نمی‌شود. افرادی که دچار این اختلال هستند، در موقعیت‌هایی که از آن‌ها انتظار می‌رود صحبت کنند، احساس ناتوانی و درماندگی شدیدی می‌کنند. این وضعیت تأثیرات قابل‌توجهی بر زندگی تحصیلی، اجتماعی و روانی فرد خواهد گذاشت.

همانطور که قبلا هم تاکید کردیم، این اختلال در دسته‌بندی اختلالات اضطرابی قرار می‌گیرد و اغلب با سایر مشکلات روان‌شناختی مانند اختلال اضطراب اجتماعی، ترس اجتماعی و حتی افسردگی همراه است. شناخت عمیق این مشکل و یافتن درمان مناسب با توجه به وضعیت فرد، باعث می‌شود تا کیفیت زندگی فرد مبتلا تا میزان قابل‌توجهی بهبود یابد.

علائم لالی انتخابی

در فردی که دچار موتیسم می‌شود، علائم مختلفی مشاهده می‌شود که اغلب در رفتارهای اجتماعی، ارتباطات و واکنش‌های فردی او، بروز پیدا می‌کند. شناخت این علائم کمک می‌کند تا والدین یا اطرافیان نزدیک بیمار، بتوانند این اختلال را سریع‌تر تشخیص دهند و برای درمان مناسب، اقدامات لازم را انجام دهند. در ادامه این بخش، علام رفتاری و فیزیکی اختلال لالی انتخابی را بررسی کرده‌ایم.

نشانه‌های رفتاری موتیسم

افراد مبتلا به لالی انتخابی معمولاً در موقعیت‌های اجتماعی به طور مطلق، سکوت می‌کنند. حتی برخی از این افراد احتمال دارد از تماس چشمی هم اجتناب کنند؛ زبان بدن بسته‌ای داشته باشند و در فعالیت‌های گروهی، تمایلی به شرکت نشان ندهند.

اما همانطور که قبلا هم گفتیم، همین افراد در محیط‌های خاصی، مانند خانه، کاملاً عادی هستند و با این موارد درگیر نیستند؛ اما در محیط‌هایی که انتظار ارتباط برقرار کردن می‌رود، سکوت می‌کنند و رفتارهای کناره‌گیرانه‌ای را از خود نشان می‌دهند.

نشانه‌های فیزیکی موتیسم

از لحاظ فیزیکی، از افراد مبتلا به این اختلال ممکن است علائمی از اضطراب شدید را مشاهده کنید، که می‌توان به تعریق دست‌ها، لرزش، افزایش ضربان قلب و حتی سفت شدن عضلات اشاره کرد. این نشانه‌ها زمانی که در موقعیت‌های استرس‌زا قرار می‌گیرند، بیشتر به چشم می‌آیند. برخی کودکان هم ممکن است در هنگام مواجهه با این موقعیت‌ها، دچار تهوع یا سردرد شوند که این علائم نشان‌دهنده فشار روانی ناشی از اضطراب است.

علت موتیسم چیست؟

در بخش‌های قبلی از علائم لالی انتخابی گفتیم، و اکنون نوبت به آن رسیده است که در مورد علت ابتلای افراد به این اختلال صحبت کنیم. متاسفانه طبق بیانات پزشکان و متخصصان، علت دقیق این بیماری هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است؛ اما آنها اعتقاد دارند که عوامل متعددی در بروز این اختلال نقش دارند.

یکی از اصلی‌ترین دلایل، اضطراب شدید در فرد است که احتمال دارد ژنتیکی یا ناشی از محیط باشد. در واقع کودکانی که سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به موتیسم انتخابی هستند.

عوامل محیطی مانند تجربه رویدادهای استرس‌زا یا ضربه‌های روحی نیز در ابتلای افراد به این بیماری، نقش دارند. برای مثال، کودکانی که در محیطی پرتنش یا محیطی انتقادی رشد کرده‌اند، متاسفانه احساس امنیت کافی برای بیان خود ندارند؛ علاوه بر این، مشکلات ارتباطی یا فرهنگی نیز بر شدت این اختلال تأثیرگذار هستند.

چه دلایلی باعث ماندگاری لالی انتخابی می‌شود؟

در پاسخ به این سوال که چه دلایلی باعث می‌شود تا لالی انتخابی ماندگار شود باید بگوییم که اغلب این اتفاق به دلیل عدم مداخله به‌موقع و مناسب است. اگر این اختلال را در مراحل اولیه شناسایی و درمان نکنند، احکتمال آنکه به یک الگوی پایدار تبدیل شود، بسیار زیاد خواهد بود.

به طور کلی عواملی که باعث تداوم این مشکل می‌شوند عبارت‌اند از:

1. عدم تشخیص به‌موقع: بسیاری از والدین یا معلمان تصور می‌کنند که کودک آنها، خجالتی است و به مرور زمان بهتر می‌شود، درحالی‌که عدم درمان این اختلال را تثبیت می‌کند.
2. محیط حمایتی ناکافی: اگر محیط خانواده یا مدرسه به‌جای حمایت، کودک را تحت فشار قرار دهد، اضطراب او تشدید شده و سکوتش ماندگارتر می‌شود.
3. همزمانی با اختلالات دیگر: اختلالاتی مانند اضطراب اجتماعی یا افسردگی هم تأثیر این مشکل را بیشتر می‌کنند و مانع از پیشرفت در درمان می‌شوند.

تفاوت اضطراب اجتماعی با لالی انتخابی چیست؟

لالی انتخابی و اختلال اضطراب اجتماعی دو مفهوم مرتبط اما متفاوت هستند. درحالی‌که هر دو اختلال به اضطراب در موقعیت‌های اجتماعی مربوط می‌شوند، تفاوت‌های کلیدی میان آن‌ها وجود دارد.

در اختلال اضطراب اجتماعی، فرد به‌طور کلی در تمام موقعیت‌های اجتماعی احساس اضطراب و ناراحتی می‌کند. این اضطراب حتی امکان دارد باعث اجتناب فرد از این موقعیت‌ها شود، اما توانایی صحبت کردن در این اختلال تحت تأثیر مستقیم قرار نمی‌گیرد.

در مقابل، لالی انتخابی به ناتوانی در صحبت کردن محدود می‌شود و تنها در موقعیت‌های خاص رخ می‌دهد. برای مثال، کودک مبتلا به لالی انتخابی را می‌بنیم که در مدرسه سکوت می‌کند، اما همین کودک در خانه یا هنگام بازی با دوستان نزدیک، کاملاً عادی صحبت می‌کند. این تمایز برای تشخیص و انتخاب درمان مناسب بسیار مهم است.

چگونگی تشخیص موتیسم

تشخیص لالی انتخابی به یک ارزیابی جامع روان‌شناختی نیاز دارد که عبارت‌اند از :

• مشاهده
• مصاحبه با خانواده
• بررسی پیشینه فرد

این اختلال در سنین مختلف بروز پیدا می‌کند و روند تشخیص در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان تفاوت‌هایی دارد که در ادامه آنها را بررسی کرده‌ایم.

1. کودکان: تشخیص معمولاً زمانی انجام می‌شود که کودک وارد مدرسه شده است و رفتار سکوت مداوم او در محیط آموزشی توجه معلمان یا والدین را جلب کند.
2. نوجوانان: در این گروه سنی، علائم پیچیده‌تر است، زیرا اضطراب شدید اغلب با مسائل دیگری مانند افسردگی یا فشارهای اجتماعی ترکیب می‌شود.
3. بزرگسالان: اگر این اختلال در دوران کودکی درمان نشده باشد، ممکن است به بزرگسالی منتقل شود. تشخیص در این مرحله به دلیل تأثیرات عمیق‌تر آن بر زندگی فردی و حرفه‌ای از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

روش‌های درمان موتیسم انتخابی

درمان لالی انتخابی نیازمند رویکردی جامع و چندوجهی است. روش‌های مختلفی برای کمک به افراد مبتلا وجود دارد که با توجه به شدت و علل اختلال، انتخاب می‌شود:

1. درمان شناختی-رفتاری (CBT): این روش به شناسایی افکار اضطرابی و تغییر آن‌ها کمک می‌کند و فرد را به مواجهه با موقعیت‌های اضطراب‌زا تشویق می‌کند.
2. گفتاردرمانی: این روش به تقویت توانایی‌های ارتباطی فرد و کاهش اضطراب در صحبت کردن کمک می‌کند.
3. دارودرمانی: در موارد شدید، احتمال دارد پزشک داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی را تجویز کند. توصیه می‌کنیم حتما به مراکز درمانی و کلینیک اعصاب و روان معتبر در تهران یا شهر محل سکونت خود مراجعه کنید تا پزشک متخصص، داروهای لازم را برای بیمار تجویز کند.
4. مداخلات مدرسه‌ای: همکاری با معلمان و ایجاد محیطی حمایتی در مدرسه تاثیر قابل توجهی در  کاهش فشار روانی کودک خواهد داشت.

سخن پایانی

در این مقاله در مورد لالی انتخابی یا موتیسم که یکی از اختلالات پیچیده و تأثیرگذار است و زندگی فرد را در جنبه‌های مختلف تحت تأثیر قرار می‎دهد، به تفصیل صحبت کردیم. توجه کنید که تشخیص زودهنگام و درمان مناسب به بهبود شرایط و کاهش اثرات منفی آن کمک می‌کند. آگاهی والدین، معلمان و جامعه از این اختلال و نقش حمایتی آن‌ها در کاهش اضطراب و افزایش اعتمادبه‌نفس فرد بسیار حیاتی است  در صورتی که کودکتان با علائمی که در این مقاله معرفی کردیم، درگیر است، توصیه می‌کنیم که حتما به کلینیک معتبر برای تشخیص نهایی و شروع درمان مراجعه کنید. همکاران ما در کلینیک پزشک اول، آماده ارائه خدمات مشاوره، تشخیص و درمان به شما عزیزان هستند. می‌توانید از طریق پل‌های ارتباطی درج شده در سایت، با ما در ارتباط باشید