علت کمر درد در بارداری و درمان آن

آیا می‌دانستید در دوران بارداری، رباط‌های بدن شما به طور طبیعی نرم‌تر می‌شوند تا شما را برای زایمان آماده کنند؟ این امر می‌تواند به مفاصل کمر و لگن شما فشار وارد کرده و باعث کمر درد شود. بارداری با تغییرات بسیاری در بدن مادر همراه است و گاهی با چالش‌ها و عوارضی همراه است. یکی از شایع‌ترین چالش‌ها و عوارض بارداری، کمر درد است که بسیاری از زنان باردار را درگیر می‌کند. در این مطلب از کلینیک پزشک اول، قصد داریم به بررسی علل و روش‌های درمان و پیشگیری از کمر درد در بارداری بپردازیم.

علت کمر درد در بارداری چیست؟

کمر درد در دوران بارداری به طور معمول ترکیبی از عوامل مختلف است که در هر سه‌ ماهه بارداری شدت و نوع آن تغییر می‌کند. خوشبختانه، با پایان‌یافتن بارداری و کاهش فشار روی بدن، درد کمر در بسیاری از موارد به طور خودبه‌خود بهبود می‌یابد. از شایع‌ترین دلایل بروز کمر درد در بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

افزایش وزن

یکی از دلایل اصلی کمر درد در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری، افزایش وزن مادر است. به طور طبیعی، در دوران بارداری بدن مادر حجم قابل‌توجهی مایعات را جذب کرده و وزن جنین نیز به‌تدریج افزایش می‌یابد. این افزایش وزن که معمولاً بین ۱۱ تا ۱۶ کیلوگرم برآورد می‌شود، فشار زیادی را روی ستون فقرات وارد می‌کند. در واقع، با افزایش وزن، مرکز ثقل بدن به سمت جلو منتقل شده و عضلات و مفاصل کمر مجبور می‌شوند برای حفظ تعادل بدن، تلاش بیشتری کنند. این فشار مداوم روی ستون فقرات، در مواردی باعث بروز دردهای مزمن در ناحیه کمر می‌شود.

تغییرات هورمونی

یکی از دلایل اصلی بروز کمر درد در سه‌ماهه اول بارداری، تغییرات هورمونی است. بدن زنان باردار در این دوران شاهد افزایش قابل‌توجهی در سطح هورمون‌هایی مانند پروژسترون و ریلکسین است. هورمون پروژسترون با شل کردن عضلات و رباط‌های اطراف لگن، به آماده‌سازی بدن برای زایمان کمک می‌کند. بااین‌حال، این شل‌شدگی احتمال دارد باعث بی‌ثباتی در مفاصل لگن و در نتیجه بروز کمر درد شود. هورمون ریلکسین نیز نقش مهمی در شل کردن رباط‌ها و مفاصل ایفا می‌کند. با افزایش سطح ریلکسین، رباط‌های ستون فقرات نیز شل شده و احتمال ایجاد درد و ناراحتی در ناحیه کمر را افزایش می‌دهد. با پیشرفت بارداری و تنظیم سطح هورمون‌ها، این درد معمولاً کاهش می‌یابد.

تغییر وضعیت آناتونیک بدن

یکی دیگر از دلایل اصلی کمر درد در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری، تغییرات آناتومیکی بدن به‌خصوص تغییر در مرکز ثقل است. با رشد جنین و افزایش وزن مادر، شکم بزرگ شده و به سمت جلو برآمدگی پیدا می‌کند. این تغییر باعث می‌شود مرکز ثقل بدن به سمت جلو منتقل شود. برای حفظ تعادل و جلوگیری از افتادن به جلو، بدن به طور ناخودآگاه به سمت عقب خم می‌شود. این وضعیت قوس کمر را افزایش داده و فشار زیادی را بر روی مهره‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ای وارد می‌کند. در نتیجه، عضلات و رباط‌های کمر تحت کشش قرار گرفته و نه‌تنها باعث کمر درد می‌شود، بلکه می‌تواند بر روی وضعیت لگن و زانوها نیز تأثیر گذاشته و منجر به بروز درد در این نواحی شود.

استرس

بارداری تجربه‌ای هیجان‌انگیز اما همراه با تغییرات هورمونی، فیزیکی و روانی است که می‌تواند منجر به استرس و اضطراب به‌خصوص در سه‌ماهه اول بارداری شود و برای همین است که مشاوره بارداری در این دوران بسیار توصیه می‌شود. استرس باعث تنش عضلانی، افزایش ترشح هورمون کورتیزول و در نتیجه التهاب در مفاصل و عضلات می‌شود که همه این‌ها ممکن است به تشدید کمر درد کمک کنند. همچنین، زنانی که سابقه کمر درد قبل از بارداری یا اضافه‌وزن دارند، بیشتر مستعد ابتلا به کمر درد در دوران بارداری هستند؛ ضمن اینکه استرس نیز قابلیت تشدید این درد را دارد.

جدا شدن عضلات

این مشکل معمولاً در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری به دلیل بزرگ‌تر شدن جنین، بزرگ‌شدن شکم و افزایش فشار بر عضلات راست شکمی مشاهده می‌شود. این عضلات که از قفسه سینه تا استخوان لگن امتداد دارند، معمولاً در خط وسط شکم به هم متصل هستند؛ اما با افزایش فشار داخل شکمی، این اتصال ضعیف شده و عضلات ممکن است از هم جدا شوند. این وضعیت که دیاستاز رکتوس نامیده می‌شود، باعث ایجاد فاصله بین دو طرف شکم می‌شود و علاوه بر ایجاد ظاهر نامطلوب، می‌تواند به ضعف عضلات مرکزی بدن و افزایش فشار بر ستون فقرات منجر شود که در نتیجه آن، کمر درد تشدید می‌شود.

درمان کمر درد در بارداری

علاوه بر مراقبت های بارداری خوشبختانه، روش‌های مختلفی برای تسکین و درمان کمر درد در دوران بارداری وجود دارد، از جمله این روش‌ها عبارت‌اند از:

ورزش کردن

یکی از مؤثرترین راه‌ها برای کاهش و پیشگیری از کمر درد در بارداری، انجام تمرینات ورزشی مناسب است. تقویت عضلاتی مانند شکم، پشت، کف لگن، باسن و ران به بهبود وضعیت بدن، کاهش فشار روی ستون فقرات و در نتیجه کاهش درد کمک می‌کند. این تمرینات باید به‌صورت آهسته، کنترل شده و با نظارت متخصص فیزیوتراپی یا مربی ورزشی باتجربه در زمینه بارداری انجام شوند. ورزش‌های ملایم مانند پیلاتس، یوگا و شنا نیز برای کاهش استرس و اضطراب و کمر درد ناشی از آن بسیار مفید هستند.

ماساژ

ماساژ یکی از روش‌های رایجی است که زنان باردار برای تسکین کمر درد به آن روی می‌آورند. اگرچه مطالعات جامع و طولانی‌مدتی برای تأیید تأثیر قطعی ماساژ بر کاهش طولانی‌مدت کمر درد در بارداری وجود ندارد، اما بسیاری از زنان گزارش می‌دهند که ماساژ به آن‌ها کمک می‌کند تا احساس آرامش کرده و کاهش درد را تجربه کنند. احتمالاً به این دلیل که ماساژ با افزایش گردش خون، کاهش تنش عضلانی و آزادسازی اندورفین‌ها (هورمون‌های شادی‌آور) می‌تواند به طور موقت درد را کاهش دهد و به مادر باردار کمک کند تا استراحت بهتری داشته باشد. نکته مهم این است که ماساژ باید به‌آرامی و با تمرکز بر نواحی خاص مانند کمر، شانه‌ها و پاها انجام شده و از ماساژدادن روی شکم باید خودداری کرد.

پیاده روی

پیاده‌روی، یکی از بهترین و ایمن‌ترین ورزش‌ها برای زنان باردار است. این فعالیت نه‌تنها به تقویت عضلات و بهبود گردش خون کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به کاهش کمر درد نیز کمک شایانی کند. بهتر است پیاده‌روی را به‌صورت روزانه و در محیطی آرام انجام دهید. همچنین، می‌توانید با مشورت پزشک، ورزش‌های آبی مانند شنا را نیز در برنامه ورزشی خود بگنجانید که به دلیل کاهش فشار بر روی مفاصل، گزینه مناسبی برای زنان باردار هستند.

اصلاح سبک بدن و زندگی

با انجام برخی تغییرات ساده در سبک زندگی، مادران باردار می‌توانند به طور قابل‌توجهی کمر درد خود را کاهش داده و از یک بارداری راحت‌تر لذت ببرند. حفظ وضعیت صحیح بدن هنگام نشستن، ایستادن و خوابیدن، می‌تواند فشار وارد بر ستون فقرات را کاهش دهد. به‌عنوان‌مثال، نشستن باتکیه‌بر پشتی صندلی و خوابیدن به پهلو روی تشک سفت، از جمله مواردی هستند که به کاهش کمر درد کمک می‌کنند. همچنین، پرهیز از خم‌شدن به عقب و حفظ وضعیت صاف بدن هنگام ایستادن، از اهمیت بالایی برخوردار است.

طب سوزنی

در این روش، سوزن‌های بسیار نازکی در نقاط خاصی از بدن فرو می‌شوند تا جریان انرژی در بدن را تنظیم کرده و درد را کاهش دهند. مطالعات نشان داده‌اند که طب سوزنی می‌تواند به طور مؤثری در تسکین درد کمر و بهبود وضعیت کلی بدن در دوران بارداری مؤثر باشد. بااین‌حال، قبل از استفاده از این روش درمانی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

کمپرس سرد و گرم

حرارت کمپرس گرم باعث شل‌شدن عضلات، افزایش گردش خون و کاهش التهاب می‌شود. این روش درمانی می‌تواند به طور موقت درد را تسکین داده و احساس راحتی را به مادر باردار هدیه کند. توصیه می‌شود روزانه دومرتبه و هر بار به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه از کمپرس گرم استفاده کنید. برای این کار می‌توانید از یک حوله گرم یا کیسه آب گرم استفاده کنید؛ اما یادتان باشد که به‌هیچ‌عنوان کیسه آب گرم را مستقیماً روی شکم یا زیر شکم قرار ندهید، زیرا ممکن است به جنین آسیب برساند. بهتر است کمپرس گرم را در ناحیه کمر، پشت یا پهلوها قرار دهید.

تفاوت کمردرد در بارداری و پریودی

دوران بارداری و دوران قاعدگی هرچند هر دو در بانوان باعث کمر درد می‌شوند، اما دلایل و علائم همراه آن‌ها متفاوت است. در دوران قاعدگی، کمر درد معمولاً همراه با دل‌درد شدید، گرفتگی عضلات شکم و سایر علائم قاعدگی مانند نفخ و حساسیت سینه‌ها است. این دردها ناشی از انقباضات رحمی هستند که باعث آزادشدن پوشش داخلی رحم می‌شوند.

در مقابل، کمردرد بارداری معمولاً به دلیل تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی بدن، افزایش وزن و فشار روی مفاصل و رباط‌ها ایجاد می‌شود. این درد ممکن است با سایر علائم بارداری مانند خستگی، حالت تهوع و حساسیت سینه‌ها همراه باشد. همچنین، کمر درد در بارداری اغلب به‌تدریج افزایش می‌یابد و ممکن است در قسمت پایین کمر یا لگن احساس شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

همان‌طور که گفتیم کمر درد در بارداری بسیار شایع است و اغلب با استراحت بهبود می‌یابد؛ اما اگر در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری هستید و کمر درد دارید، ممکن است این نشانه‌ای از زایمان زودرس باشد؛ بنابراین، بسیار مهم است که این درد را جدی بگیرید. در صورت مشاهده هرگونه علائم دیگری مانند عدم بهبود کمر درد با استراحت، تداوم درد بیش از دو هفته، انتشار به باسن و پاها، همراه با بی‌حسی یا سوزن‌سوزن‌شدن، درد هنگام ادرارکردن یا با خونریزی، ترشحات واژنی یا تب باشد نیاز به مراجعه فوری به پزشک عمومی یا ماما دارید.

 سخن پایانی

کمر درد در بارداری یک مشکل شایع است که به دلایل مختلفی از جمله تغییرات هورمونی، افزایش وزن و فشار بر روی مفاصل و رباط‌ها رخ می‌دهد. خوشبختانه، با انجام برخی تغییرات در سبک زندگی مانند ورزش‌های سبک، حفظ وضعیت صحیح بدن و استراحت کافی، می‌توان این درد را کاهش داد. بااین‌حال، در برخی موارد که در طول مقاله به آنها اشاره کردیم، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید، زیرا کمر درد در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد.