اختلالات حرکتی باعث افزایش حرکات یا کندی آن‌ها می‌شوند. به عبارت دیگر، این اختلالات می‌توانند باعث ایجاد حرکات غیرقابل‌کنترل و غیرارادی شوند. در این مطلب، شما را با انواع این اختلالات و روش‌های تشخیص و درمان آن‌ها آشنا می‌کنیم و می‌گوییم چه زمانی باید به نورولوژیست مراجعه کنید.
اختلالات حرکتی چیست
اختلالات حرکتی گروهی از بیماری‌های عصبی هستند که باعث ایجاد حرکات غیرعادی، غیرقابل‌کنترل یا غیرارادی می‌شوند. این بیماری‌ها می‌توانند حرکات بدن را افزایش یا کاهش دهند یا آن‌ها را کند کنند. به عبارت دیگر، این بیماری‌ها می‌توانند باعث ایجاد علائمی مانند اسپاسم یا لرزش شوند و روی حرکات ارادی تأثیر بگذارند.
برای انجام هر حرکتی مانند بالابردن پا یا حرکت‌دادن فک و زبان برای صحبت‌کردن، ارتباط پیچیده‌ای بین سیستم عصبی مرکزی (مغز و طناب نخاعی)، اعصاب حرکتی و عضلات اسکلتی برقرار می‌شود. اگر بخش‌هایی از مغز که کنترل‌کننده حرکات هستند، آسیب ببینند یا عملکرد صحیحی نداشته باشند، می‌توانند منجر به اختلالات حرکتی شوند.
حرکات غیرعادی ممکن است تنها علامت یک اختلال یا یکی از علائم آن باشند؛ برای مثال، حرکات غیرعادی تنها علامت اختلال لرزش اساسی و یکی از علائم بیماری پارکینسون هستند. همچنین خود اختلال نیز ممکن است یکی از علائم اختلالات دیگر نیز باشند؛ برای مثال، اختلال حرکتی میوکلونوس یکی از علائم بیماری پارکینسون است. به خاطر داشته باشید که بیماری‌هایی که باعث فلج یا ضعف عضله می‌شوند، نوعی اختلال حرکتی نیستند.
انواع اختلالات حرکتی
این اختلالات دارای انواع مختلفی هستند و شدت هر یک از آن‌ها با دیگری متفاوت است. برخی از انواع این اختلالات فقط روی یک بخش از بدن تأثیر می‌گذارند و برخی دیگر می‌توانند روی بسیاری از بخش‌های بدن تأثیر بگذارند. برخی از آن‌ها ممکن است انجام برخی از کارها مانند نوشتن را مختل کنند و برخی دیگر می‌توانند منجر به ناتوانی در راه‌رفتن شوند.
انواع اختلالات حرکتی را می‌توانیم به دو گروه زیر تقسیم‌بندی کنیم:
- هایپرکینتیک: این نوع اختلالات باعث افزایش حرکات می‌شوند. هایپر و کینتیک به ترتیب در فارسی به معنی بیشتر و حرکت هستند. این نوع اختلالات می‌توانند روی حرکات ارادی تأثیر بگذارند یا باعث ایجاد حرکات غیرارادی شوند
- هیپوکینتیک: این نوع اختلالات باعث کاهش یا کندی حرکات می‌شوند. هیپو در فارسی به معنی کمتر است. این نوع اختلالات معمولا روی حرکات ارادی تأثیر می‌گذارند. پارکینسونیم مهم‌ترین زیرمجموعه این اختلالات است. همه بیماری‌های مغزی که باعث کندی حرکات، سفتی، لرزش یا مشکلات تعادلی می‌شوند، زیرگروه پارکینسونیم هستند
به خاطر داشته باشید که برخی از اختلالات می‌توانند در هر دو گروه قرار بگیرند. در ادامه، انواع اختلالات حرکتی را معرفی می‌کنیم و توضیحاتی درباره هر یک از آن‌ها می‌دهیم.
اختلال حرکتی دیستونی
دیستونی به انقباضات مداوم یا متناوبی که می‌توانند باعث ایجاد حرکات یا وضعیت‌های بدنی غیرعادی و اغلب مکرر شوند، گفته می‌شود. این اختلال یکی از علائم شایع فلج مغزی و برخی از بیماری‌های تخریب‌کننده عصبی (نورودژنراتیو) است.
اختلال هانتینگتون یا رقاصک
این اختلال ژنتیکی می‌تواند روی مغز تأثیر بگذارد و باعث ایجاد حرکات غیرقابل‌کنترل در دست‌ها، پاها و صورت شود. این حرکات غیرقابل‌کنترل با نام بیماری کره نیز شناخته می‌شوند. علائم اختلال رقاصک با گذشت زمان بدتر می‌شوند.
اختلال میوکلونوس
میوکلونوس به انقباضات غیرارادی و کوتاه عضله گفته می‌شود. عضلات افراد مبتلا به این اختلال ممکن است به‌صورت ناگهانی منقبض (میوکلونوس مثبت) یا منبسط (میوکلونوس منفی) شوند.
اختلال آتروفی سیستم چندگانه
این اختلال نادر بخش‌های خاصی از مغز را از بین می‌برد و می‌تواند باعث آتاکسی و پارکینسونیم شود. در پایان این بخش، شما را با آتاکسی آشنا می‌کنیم.
سندرم تورت
این اختلال روی مغز و اعصاب تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد حرکات ناگهانی و تیک عصبی می‌شود. این علائم با اضطراب، اختلال بیش‌فعالی و اختلال وسواس فکری و عملی همراه هستند.
پارکینسون
بیماری پارکینسون، نوعی اختلال مغزی است که باعث ایجاد حرکات غیرارادی و غیرقابل‌کنترل، مشکل در حفظ تعادل و زوال شناختی می‌شود.
بیماری ویلسون
اگر بدن شما مس قابل توجهی را به‌ویژه در کبد و مغز جمع‌آوری کند، ممکن است دچار این بیماری ژنتیکی نادر شوید. این بیماری می‌تواند باعث سفتی عضلات، لرزش یا حرکات غیرقابل‌کنترل شود.
دیس کینزی تاخیری
دیس کینزی تأخیری ممکن است ناشی از مصرف داروهای ضدروان‌پریشی به مدت چندین سال باشد. این بیماری می‌تواند باعث ایجاد تیک عصبی غیرارادی در صورت و حرکات غیرقابل‌کنترلی مانند لیسیدن لب‌ها شود.
هایپرتونی
اِسپاستیسیتی و ریژیدتی از انواع هایپرتونی به شمار می‌روند. اسپاستیسیتی به اختلال در الگوهای حرکتی عضلات گفته می‌شود. این اختلال باعث می‌شود که برخی از عضلات در هنگام حرکت‌کردن یا حتی در هنگام استراحت به‌صورت هم‌زمان منقبض شوند. این اختلال می‌تواند روی گفتار و نحوه راه‌رفتن نیز تأثیر بگذارد.
بیماری ام اس
اگر بخواهیم پاسخ کوتاهی به سؤال «ام اس چیست» بدهیم، می‌توانیم بگوییم که ام‌اس نوعی اختلال میلین‌زدای التهابی مزمن است که با اختلالات حرکتی مختلفی مرتبط است. به عبارت دیگر، اختلالات زیر می‌توانند علائم ام‌اس باشند:
- سندرم پای بی‌قرار: این سندرم نوعی اختلال خواب است که باعث می‌شود فرد میل شدید و غیرقابل‌کنترلی به حرکت‌دادن پاها و حتی بخش‌های دیگر بدن خود مانند بازوها داشته باشد. این سندرم دارای علائم دیگری مانند خارش، درد و سوزش نیز است
- لرزش: لرزش شامل حرکات غیرارادی در یکی از بخش‌های بدن یا چندین بخش از آن است. لرزش‌ها ناشی از انقباض و انبساط مکرر عضلات هستند
- کره: اختلال حرکتی کره باعث ایجاد حرکات غیرارادی و غیرقابل‌پیش‌بینی می‌شود. اگر دچار این اختلال باشید، دیگران ممکن است تصور کنند که در حال رقصیدن هستید. این اختلال یکی از شایع‌ترین علائم اختلال هانتینگتون به شمار می‌رود
- بالسیم: بالسیم معمولا شامل حرکات شدیدتری در مقایسه با اختلال کره است. اگر دچار این اختلال باشید، ممکن است یکی از بازوها یا پاهای خود را به‌شدت تکان دهید
- تیک عصبی: اختلال تیک عصبی به حرکات الگودار، تکرارشونده و غیرموزون گفته می‌شود. تیک‌های ساده کوتاه هستند و فقط روی خوشه‌ای از عضلات تأثیر می‌گذارد. پلک‌زدن، تکان‌دادن سر و صاف‌کردن گلو زیرمجموعه تیک‌های ساده هستند. تیک‌های پیچیده روی عضلات بیشتری تأثیر می‌گذارند و پریدن و گفتن کلمات یا عبارات خاص از نمونه‌های این نوع به شمار می‌روند. تیک‌ها یکی از علائم سندرم تورت هستند؛ ولی، ممکن است علائم بیماری‌های دیگری نیز باشند
- آتاکسی: آتاکسی نیز می‌تواند یکی از علائم ام‌اس باشد که در ادامه، آن را معرفی می‌کنیم
بیماری آتاکسی
این بیماری که با نام ناهماهنگی حرکتی نیز شناخته می‌شود، باعث می‌شود که افراد به‌صورت عجیبی حرکت کنند و دست‌وپاچلفتی به نظر برسند. در بیشتر اوقات، آتاکسی یکی از علائم اختلالات دیگری مانند ام‌اس است.
اختلال حرکتی در کودکان
همه افراد حتی کودکان نیز ممکن است دچار اختلالات حرکتی شوند. برخی از این اختلالات ممکن است ناشی از رویدادهای استرس‌زا باشند و برخی دیگر ممکن است به همراه اختلالات روانی رخ دهند. برخی از موارد ممکن است با گذشت زمان و بدون درمان برطرف شوند؛ ولی، اگر مشکلات حرکتی روی عملکرد کودک در مدرسه یا خانه تأثیر می‌گذارند، باید به همراه کودک خود به پزشک مغز و اعصاب معتبری مانند پزشکان کلینیک پزشک اول مراجعه کنید.
برخی از کودکان مبتلا به این اختلالات ممکن است دچار اضطراب، اختلال بیش فعالی و اختلال وسواس فکری و عملی نیز باشند؛ بنابراین، اگر علائم این اختلالات را در کودک خود مشاهده می‌کنید، از سرزنش‌کردن او خودداری کنید؛ زیرا، علائمی مانند تیک‌های عصبی با انتقاد و نظرات منفی بدتر می‌شوند. به عبارت دیگر، سرزنش و انتقاد می‌توانند اضطراب کودکان را افزایش دهند و به‌تبع آن، باعث بدترشدن حرکات آن‌ها شوند.
چگونگی تشخیص انواع اختلالات حرکتی
از آنجایی‌که این اختلالات پیچیده هستند و ممکن است علائم بیماری‌های دیگر را تقلید کنند، پزشکان معمولا برای تشخیص آن‌ها به چندین آزمایش نیاز دارند. آن‌ها ابتدا سوابق پزشکی شما را بررسی می‌کنند و معاینه فیزیکی و معاینه عصبی را انجام می‌دهند.
همه اختلالات حرکتی باعث ایجاد حرکات غیرعادی می‌شوند و برخی از آن‌ها علائم دیگری مانند تغییر خلق نیز دارند. علائم این اختلالات ممکن است بسیار خفیف یا بسیار شدید باشند. در حالت کلی، علائم این اختلالات عبارت‌اند از:
- حرکات غیرقابل‌کنترل مانند اسپاسم و لرزش
- ناهماهنگی حرکتی یا مشکل در حفظ تعادل
- مشکل در انجام برخی از کارها مانند نوشتن، بلع یا صحبت‌کردن
- مشکل در راه‌رفتن یا تغییر در نحوه راه‌رفتن
- سفتی اندام‌ها یا تنه
پزشکان با توجه به این علائم و علائم دیگری مانند تغییر خلق، ممکن است آزمایش‌های زیر را تجویز کنند:
- آزمایش‌های خون برای کمک به تشخیص برخی از این اختلالات یا کنارگذاشتن دلایل دیگر
- آزمایش نوار عصب عضله یا EMG برای بررسی سلامت عضلات و اعصاب کنترل‌کننده آن‌ها
- آزمایش نوار مغز برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز
- پونکسیون کمری برای آنالیز مایع مغزی نخاعی
- بیوپسی عضله برای ایجاد تمایز بین بیماری‌های عضلانی و بیماری‌های عصبی
- مطالعه هدایت عصبی برای اندازه‌گیری جریان الکتریکی از طریق عصب پیش از رسیدن آن به عضله
- آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی برای مشاهده تصاویری از مغز، طناب نخاعی و اعصاب و به‌تبع آن، کمک به تشخیص این اختلالات
درمان اختلالات حرکتی
درمان اختلالات حرکتی به نوع آن بستگی دارد. بسیاری از این اختلالات غیرقابل‌درمان هستند؛ بنابراین، هدف از تجویز روش‌های درمانی، مدیریت علائم آن‌هاست؛ ولی، برخی از این اختلالات مانند پارکینسونیم ناشی از داروها اغلب قابل‌درمان هستند. برخی از روش‌های درمانی برای اختلال حرکتی عبارت‌اند از:
- داروها: برخی از داروها می‌توانند به کاهش علائم این اختلالات کمک کنند؛ برای مثال، پزشکان معمولا شل‌کننده‌های عضلانی را برای افراد مبتلا به اِسپاستیسیتی، داروهای دوپامینرژیک را برای افراد مبتلا به بیماری پارکینسون و سندرم پای بی‌قرار و داروهای ضداضطراب را برای افراد مبتلا به دیستونی تجویز می‌کنند
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی به بهبود نحوه انجام حرکات فیزیکی کمک می‌کند. متخصصان فیزیوتراپی می‌توانند به شما کمک کنند علائمی مانند درد، سفتی و ناراحتی را مدیریت کنید
- کاردرمانی: کاردرمانی به بهبود توانایی انجام فعالیت‌های روزمره کمک می‌کند. متخصصان کاردرمانی به شما کمک می‌کنند نحوه صحیح و ایمن ایستادن، نشستن، حرکت‌کردن و استفاده از ابزارها را یاد بگیرید
- وسایل کمک حرکتی: وسایل کمک حرکتی مانند عصا، واکر و ویلچر می‌توانند به شما کمک کنند در هنگام راه‌رفتن با خطرات کمتری روبه‌رو شوید و استقلال خود را افزایش دهید
- گفتاردرمانی: گفتاردرمانی به بهبود گفتار، مهارت‌های زبانی و توانایی بلع کمک می‌کند
- روان‌درمانی: روان‌درمانی که با نام گفتاردرمانی نیز شناخته می‌شود، می‌تواند به تشخیص و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای ناسالم کمک کند. این اختلالات اغلب منجر به اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب می‌شوند
- تزریق بوتاکس: این روش درمانی می‌تواند به شل‌کردن عضلات افراد مبتلا به دیستونی یا اِسپاستیسیتی کمک کند
- تحریک مغناطیسی مغز: تحریک مغناطیسی مغز که یک روش غیرتهاجمی است، بی‌خطر و بدون درد می‌تواند به فعال‌سازی بخش‌های خاصی از سیستم عصبی مرکزی کمک کند و اختلالاتی مانند پارکینسون، دیستونی، هانتینگتون و بیماری تورت را بهبود دهد
- تحریک عمیق مغز: این روش جراحی برای افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، دیستونی و لرزش پیشرفته مناسب است. این روش می‌تواند حرکات غیرارادی را کاهش دهد
سخن پایانی
اگر علائم اختلالات حرکتی را تجربه می‌کنید، به احتمال زیاد، مضطرب و پریشان هستید؛ ولی، به خاطر داشته باشید که روش‌های درمانی مختلفی می‌توانند به کاهش علائم شما و سرعت پیشرفت بیماری کمک کنند؛ بنابراین، بهتر است هر چه زودتر برای تشخیص و درمان زودهنگام آن‌ها به پزشک معتبری مانند پزشکان کلینیک پزشک اول مراجعه کنید.
پزشکان این مرکز که در این زمینه و زمینه‌های مرتبط تخصص دارند، می‌توانند با تجهیزات تشخیصی و درمانی پیشرفته به تشخیص و درمان علت اصلی حرکات غیرعادی کمک کنند. همین‌الان می‌توانید نوبتی را برای ملاقات با پزشکان این مرکز بگیرید و اولین گام را برای تشخیص و درمان این اختلالات و بهبود تحرک خود بردارید.
همه ما ممکن است علائم این اختلالات مانند گرفتگی عضلانی را در مقطعی از زندگی خود تجربه کنیم؛ ولی، اگر این علائم ناخوشایند و غیرعادی به علائمی مزمن تبدیل شده‌اند و روی نحوه راه‌رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره تأثیر می‌گذارند، ممکن است نشانه‌ای از این اختلالات باشند. اگر دارای چنین شرایطی هستید، بهتر است هر چه زودتر برای تشخیص و درمان این علائم به پزشک معتبری مانند پزشکان کلینیک پزشک اول مراجعه کنید.
اگر بخش‌های خاصی از مغز که کنترل‌کننده حرکات هستند، آسیب ببینند یا عملکرد صحیحی نداشته باشند، ممکن است به این اختلالات مبتلا شوید. موارد زیر می‌توانند به این بخش‌ها آسیب برسانند:
- بیماری‌ها و جهش‌های ژنتیکی
- آسیب مغزی تروماتیک
- عفونت‌ها
- سموم
- اختلالات متابولیک اکتسابی یا ارثی
- سکته یا بیماری‌های عروقی
- عوارض جانبی داروها
برخی از این اختلالات فقط یک دلیل دارند و برخی دیگر ناشی از دلایل مختلفی هستند. همچنین برخی از اختلالات هیچ دلیل شناخته‌شده‌ای ندارند.
بیماری پارکینسون و لرزش اساسی از شایع‌ترین اختلالات حرکتی محسوب می‌شوند. بیماری پارکینسون نوعی اختلال مغزی است که علائمی مانند مشکل در حفظ تعادل و زوال شناختی را ایجاد می‌کند. لرزش اساسی نیز باعث می‌شود برخی از بخش‌های بدن به‌صورت غیرقابل‌کنترلی تکان بخورند. این اختلال معمولا روی دست‌ها و بازوها تأثیر می‌گذارد؛ ولی، می‌تواند روی سر، صدا و بخش‌های دیگر بدن نیز تأثیر بگذارد.
به خاطر داشته باشید که شدت هر یک از انواع این اختلالات با دیگری متفاوت است. همچنین دو فرد مبتلا به یک اختلال یکسان ممکن است علائم بسیار متفاوتی را تجربه کنند؛ بنابراین، اگر می‌خواهید پاسخ این سؤال را دریافت کنید، بهترین کار این است که به پزشک معتبری که در زمینه تشخیص و درمان این اختلالات تخصص دارد، مراجعه کنید. پزشکان کلینیک پزشک اول آماده پاسخگویی به همه سؤالات شما هستند.
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید