اختلال بولیمیا یا پرخوری عصبی چیست

پرخوری عصبی یا بولیمیا نوعی اختلال خوردن است که باعث می‌شود فرد در یک‌زمان کوتاه مقدار زیادی غذا را بخورد و سپس تلاش کند با روش‌های مختلف این مواد غذایی را از بدنش خارج کند. این کار به دلیل ترس از افزایش وزن انجام می‌شود. این اختلال باعث بروز علائم مختلف رفتاری و جسمی می‌شود و به همین دلیل درمان به‌موقع آن اهمیت زیادی دارد. پس اگر می‌خواهید بدانید پرخوری عصبی چیست؟ و با علائم، دلایل و روش‌های درمان آن بیشتر آشنا شوید، در این مقاله از سایت پزشک اول با ما همراه باشید.

پرخوری عصبی چیست

در پاسخ به این سوال که پرخوری عصبی چیست؟ باید بگوییم که این اختلال که به آن اختلال بولیمیا هم می‌گویند، یکی از انواع اختلال خوردن است. فردی که به این اختلال مبتلا است در یک‌زمان کوتاه پرخوری می‌کند و سپس رفتارهایی برای جبران پرخوری انجام می‌دهد که به آن پاک‌سازی گفته می‌شود. در واقع در طول پرخوری، فرد احساس می‌کند که کنترلی روی غذا خوردن خود ندارد و پس از آن احساس شرم، گناه یا خجالت دارد؛ سپس برای رهایی از این احساسات و جلوگیری از افزایش وزن پاک‌سازی می‌کند. پاک‌سازی معمولاً از طریق استفراغ عمدی، ورزش بیش از حد، مصرف ملین‌ها، روزه‌داری یا رژیم‌های غذایی شدید انجام می‌شود.

علت پرخوری عصبی

علت دقیق بروز بولیمیا مشخص نیست. بااین‌حال، متخصصان معتقد هستند که ترکیبی از عوامل مختلف می‌تواند در بروز این اختلال نقش داشته باشد و این عوامل عبارت‌اند از:

• ژنتیک: داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به اختلالات خوردن می‌تواند خطر ابتلا به پرخوری عصبی را افزایش دهد.
• تفاوت‌های بیولوژیک: احتمالاً افراد مبتلا به پرخوری عصبی در بخش‌هایی از مغز تفاوت‌های ساختاری دارند و این تفاوت‌ها ممکن است بر نحوه پردازش سیگنال‌های دریافتی از بدنشان تأثیر بگذارد. همچنین این اختلال احتمالاً با کمبود سروتونین در مغز نیز مرتبط است که یک انتقال‌دهنده عصبی مهم است و در تنظیم اشتها نقش دارد.
• سایر اختلال‌های روانی: ابتلا به سایر اختلال‌های روانی مانند افسردگی، اضطراب یا سوءمصرف مواد نیز می‌توانند خطر ابتلا به بولیمیا را افزایش دهد؛ زیرا این اختلال‌ها ممکن است باعث شوند فرد افکار منفی راجع به شکل بدنش تجربه کند.
• تجربیات گذشته: گاهی اوقات تجربه یک رویداد آسیب‌زا درگذشته، تروما اتفاقات استرس‌زا و وقایع ناراحت‌کننده مثل بدرفتاری در کودکی یا سرزنش‌شدن راجع به‌ظاهر بدن ممکن است در ابتلا به این اختلال نقش داشته باشند.
• تأثیرات اجتماعی یا فرهنگی: فرهنگ و رسانه‌های اجتماعی استانداردهای زیبایی خاصی راجع به شکل را برای افراد تعریف می‌کنند؛ در نتیجه بسیاری از افراد برای اینکه مطابق با این استانداردها باشند به رفتارهای مخربی در تغذیه روی می‌آورند که درنهایت ممکن است به پرخوری عصبی منجر شود.
• رژیم‌گرفتن مکرر: افرادی که به‌صورت مکرر رژیم غذایی دارند هم بیشتر در معرض اختلالات خوردن هستند. در واقع بسیاری از افراد مبتلا به بولیمیا بیشتر اوقات کالری دریافتی خود را به‌شدت محدود می‌کنند؛ این اتفاق می‌تواند باعث شود که دوباره پرخوری و سپس پاک‌سازی کنند.

پرخوری عصبی چگونه است

افراد مبتلا به پرخوری عصبی ممکن است وزن طبیعی و سالمی داشته باشند؛ اما آن‌ها احساس می‌کنند که خیلی چاق هستند. در واقع تصور درستی از شکل بدنشان ندارند و به همین دلیل از بدن خود بسیار ناراضی هستند. همچنین آن‌ها معمولاً راجع به تصویر بدنشان عزت‌نفس پایینی دارند و خود را به‌شدت قضاوت می‌کنند. به همین ترتیب این افراد معمولاً دچار وسواس در مورد غذاخوردن، افزایش یا کاهش وزن و... می‌شوند که این وسواس به شکل رفتارهای مخرب بروز می‌یابد و می‌تواند به سلامت جسمی و روحی آن‌ها آسیب برساند.

علائم پرخوری عصبی چیست

تشخیص پرخوری عصبی ممکن است سخت باشد. علائم اصلی آن شامل دوره‌های پرخوری و سپس پاک‌سازی است و فرد احساس می‌کند که روی این رفتارها کنترلی ندارد. البته علائم دیگری نیز وجود دارد که برای هر فرد متفاوت است. این علائم شامل موارد زیر است:

• اشتغال ذهنی راجع به وزن، تصویر بدن و ترس شدید از افزایش وزن
• داشتن یک تصویر شدیداً منفی از خود و احساس چاق بودن
• استفراغ عمدی
• استفاده بیش از حد از داروهای ملین
• ورزش بیش از حد و اجباری
• مراجعه مکرر به سرویس بهداشتی به‌ویژه بعد از غذا
• کناره‌گیری از دوستان، خانواده و فعالیت‌های اجتماعی
• بروز افسردگی، اضطراب یا سوءمصرف مواد و الکل
• احساس گناه، شرم یا انزجار از خود هنگام غذاخوردن یا بعد از آن
• احتکار یا سرقت مواد غذایی
• آداب‌ورسوم خاص برای تغذیه، مانند خوردن فقط برخی غذاها، جویدن بیش از حد لازم یا غذا نخوردن در حضور دیگران

تفاوت بین اختلال پرخوری و پرخوری عصبی چیست

مهم‌ترین تفاوت بین اختلال پرخوری و پرخوری عصبی این است که در پرخوری عصبی افراد پس از اینکه حجم زیادی غذا می‌خورند، تلاش می‌کنند با روش‌های مختلف غذای خورده شده را پاک‌سازی کنند؛ اما افراد مبتلا به اختلال فقط غذای زیادی می‌خورند؛ ولی پاک‌سازی انجام نمی‌دهند. همچنین، افراد مبتلا به پرخوری عصبی معمولاً وزن نرمالی دارند و فقط تصویر بدنی اشتباهی از خود دارند؛ ولی افراد مبتلا به اختلال پرخوری مبتلا به اضافه‌وزن یا چاقی هستند.

بد نیست در مورد بی اشتهایی عصبی هم توضیحاتی ارائه کنیم که متاسفانه جمعیت قابل‌توجهی از جوانان و نوجوانان با آن درگیر هستند و شباهت‌هایی با پرخوری عصبی دارد. بی‌ اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa) یک اختلال خوردن جدی است که در آن فرد با ترس شدید از افزایش وزن، به محدود کردن شدید کالری، کاهش وزن زیاد و تحریف در تصویر بدن خود می‌پردازد. این اختلال می‌تواند عوارض جسمی و روانی شدیدی ایجاد کند و نیازمند درمان روان‌شناختی و پزشکی است.

این نوع اختلال خوردن، اغلب با رفتارهایی مانند ورزش بیش‌ازحد، استفاده از ملین‌ها، یا استفراغ عمدی همراه است تا از افزایش وزن جلوگیری شود. این بیماری می‌تواند به مشکلات جدی مانند ضعف عضلانی، نارسایی قلبی، پوکی استخوان، و حتی مرگ منجر شود، به همین دلیل درمان زودهنگام بسیار مهم است.

چه کسانی بیشتر در معرض پرخوربی عصبی یا بولیمیا قرار دارند

هر فردی با هر سن و وزنی یا در هر جنسیتی ممکن است به پرخوری عصبی مبتلا شود. بااین‌حال نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که زنان بیشتر از مردان در معرض پرخوری عصبی قرار دارند. در واقع تقریباً ۱.۵% از زنان و ۰.۵% از مردان در آمریکا دچار پرخوری عصبی می‌شوند. همچنین این اختلال معمولاً در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی بروز می‌یابد و سن متوسط شروع آن حدود ۱۲ سالگی تخمین زده می‌شود.

پرخوری یا پراشتهایی عصبی در بارداری

گاهی اوقات پرخوری عصبی در دوران بارداری نیز بروز می‌یابد. همچنین زنانی که قبلاً مبتلا به آن بوده‌اند، در این دوران در معرض خطر بازگشت یا تشدید علائم قرار دارند. این اتفاق می‌تواند به دلایل مختلفی مثل نوسانات هورمونی یا ترس از افزایش وزن در دوران بارداری و... رخ دهد. متأسفانه از آنجایی که تغذیه مادر در این دوران با سلامت جنین ارتباط مستقیم دارد، ابتلا به بولیمیا می‌تواند باعث بروز عوارضی مثل سقط‌جنین، وزن کم هنگام تولد، رشد ناکافی، زایمان زودرس و... شود.

عوارض پراشتهایی عصبی چیست

اگر پرخوری عصبی برای مدت طولانی ادامه یابد، عوارض جدی برای سلامتی ایجاد می‌کند؛ زیرا از دریافت مواد مغذی موردنیاز بدن جلوگیری می‌کند. برخی از این عوارض عبارت‌اند از:

• بروز نارسایی کلیه
• ابتلا به مشکلات قلبی مثل نارسایی قلبی یا ضربان قلب نامنظم
• بروز مشکلات دهان و دندان مثل پوسیدگی، تغییر رنگ یا تحلیل لثه‌ها
• بروز مشکلات گوارشی مثل یبوست، اسهال یا رفلاکس اسید
• آسیب‌دیدن معده، روده، مری یا گلو مثل التهاب مری یا زخم معده
• دوره‌های قاعدگی نامنظم
• افزایش اندازه غدد سازنده بزاق و متورم‌شدن فک یا گردن
• کاهش شدید وزن
• کمبود شدید مواد مغذی یا مواد معدنی موردنیاز بدن مثل کلسیم و پتاسیم
• احتمال بروز تشنج
• افت سطح قند خون و احساس بی‌حالی، ضعف، خستگی یا غش‌کردن
• کم‌آبی بدن و خشک‌شدن پوست، شکننده شدن ناخن‌ها و قرمزشدن چشم‌ها
• افزایش خطر خودکشی و آسیب‌رساندن به خود

جلوگیری از پرخوری عصبی

ازآنجایی‌که علت دقیق بروز پر اشتهایی عصبی مشخص نیست، پیشگیری از آن سخت است؛ اما همچنان روش‌هایی وجود دارد که عبارت‌اند از:

• به نوجوانان خود آموزش دهید که تصویر ایده‌آلی که توسط رسانه‌ها تبلیغ می‌شود، واقع‌بینانه نیست و سعی کنید یک تصویر واقعی و مثبت از بدن را به آن‌ها معرفی کنید.
• برای درمان سایر اختلال‌های روانی مثل افسردگی یا اضطراب اقدام کنید تا خطر ابتلا به پرخوری عصبی کاهش یابد.
• وعده‌های غذایی منظمی برای خانواده تنظیم کنید.
• به غذاها برچسب «خوب» یا «بد» نزنید.
• به‌جای توجه به وزن روی ایجاد سبک زندگی سالم تمرکز کنید.
• از رژیم‌گرفتن مکرر خودداری کنید.

درمان پرخوربی عصبی چگونه است

خوشبختانه اختلال بولیمیا قابل‌درمان است و تکنیک‌های مختلفی برای آن وجود دارد که به‌تنهایی یا در کنار هم استفاده می‌شوند. در ادامه مقاله با این روش‌ها بیشتر آشنا می‌شویم.

دارو درمانی

در دارودرمانی، روانپزشک معمولاً از داروهای ضدافسردگی مثل مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین استفاده می‌کند. یکی از مؤثرترین داروهای این گروه فلوکستین است که تأثیر مثبت آن در درمان بولیمیا تأیید شده است. این دارو می‌تواند دفعات پرخوری و استفراغ را کاهش دهد و همچنین در درمان اضطراب و افسردگی نیز مؤثر است.

روان‌ درمانی

روان‌درمانی نیز یکی از روش‌های مؤثر برای درمان پرخوری عصبی است که شامل رویکردهای مختلفی مثل درمان شناختی رفتاری، خانواده‌درمانی و... است. درمان شناختی رفتاری به فرد مبتلا می‌آموزد که افکار، باورها و احساساتی که او را به سمت رفتارهای مخرب در تغذیه سوق می‌دهد، تشخیص دهید. سپس نگرش سالمی نسبت به تغذیه و وزن و شکل بدن را جایگزین آن‌ها کند. به‌این‌ترتیب الگوهای رفتاری نیز تغییر می‌کنند.

مراجعه به متخصص تغذیه

یک متخصص تغذیه کمک می‌کند تا بیمار یاد بگیرید سیگنال‌های مغز راجع به گرسنگی یا سیری را تشخیص دهید. همچنین به بیمار کمک می‌کنند تا وزنش را تثبیت کند، نگرش سالم‌تری نسبت به تغذیه داشته باشد و عادت‌های غذایی سالم را یاد بگیرد.

سخن پایانی

در این مقاله راجع به اینکه پرخوری عصبی چیست؟ صحبت کردیم. پرخوری عصبی اختلالی است که شامل پرخوری شدید و سپس انجام کارهایی مثل استفراغ عمدی برای پاک‌سازی آن است. علت دقیق بروز این اختلال مشخص نیست؛ ولی برخی عوامل خطر آن مثل عوامل ژنتیکی یا تأثیرات فرهنگی مشخص شده‌اند. بولیمیا عوارض شدیدی به دنبال دارد؛ پس باید حتماً با استفاده از روش‌هایی مثل روان‌درمانی، دارودرمانی و مشاوره تغذیه برای درمان آن اقدام کرد.