شاید تابه‌حال راجع به تست خواب شنیده‌اید؛ تست خواب یا پلی‌سومنوگرافی یک تست تشخیصی است که فعالیت اندام‌های مختلف بدن مثل مغز، قلب، ریه، عضلات و... را در هنگام خواب ثبت و بررسی می‌کند. سپس دکتر متخصص خواب از نتایج این تست برای تشخیص نوع و شدت اختلال خواب استفاده می‌کند. این آزمایش در کلینیک خواب یا در خانه قابل‌انجام است و معمولاً فقط یک شب طول می‌کشد. در این مقاله از سایت پزشک مغز ابتدا مفصل‌تر توضیح می‌دهیم که تست خواب چیست و چگونه انجام می‌شود؟ سپس در مورد دلیل انجام آن، انواع تست خواب، آمادگی‌های قبل از انجام تست و موارد مربوط با این موضوع، صحبت می‌کنیم. لطفا تا انتها با ما همراه باشید.
تست خواب چیست؟
در پاسخ به این سوال که تست خواب چیست؟ باید بگوییم که تست پلی سومنوگرافی یا تست خواب یک تست تشخیصی است که پزشکان برای تشخیص اختلالات خواب از آن استفاده می‌کنند. این تست در یک کلینیک خواب در ساعات خواب شبانه انجام می‌شود و نحوه عملکرد چندین سیستم بدن از جمله قلب، مغز و سیستم تنفسی را در مراحل مختلف خواب ردیابی و ثبت می‌کند. در واقع خواب شامل مراحل مختلفی است و هر مرحله دارای ویژگی‌های قابل‌اندازه‌گیری است.
این مراحل به دو مرحله کلی خواب با حرکت سریع چشم (REM) و خواب با حرکت غیر سریع چشم (غیر REM) تقسیم می‌شود. خواب غیر REM خود به سه مرحله دیگر که از خواب سبک تا خواب کاملاً عمیق متغیر است، تقسیم می‌شود. در طی این مراحل فعالیت مغز و حرکات چشم و عضلات به‌مرور کاهش می‌یابد. سپس خواب REM آغاز می‌شود که در آن فعالیت مغز و حرکت چشم‌ها افزایش می‌یابد. در این مرحله فرد خواب و رؤیا را تجربه می‌کند و به همین دلیل فعالیت عضلات نیز به‌شدت کاهش می‌یابد.
فرد سالم در خواب به طور منظم بین این مراحل جابه‌جا می‌شود و به طور متوسط چهارتا شش چرخه خواب را تجربه می‌کند. مشاهده چرخه‌های خواب همراه با واکنش‌های بدن به تغییرات این چرخه‌ها می‌تواند به شناسایی اختلالات در الگوی خواب کمک کند و اطلاعات دقیقی در مورد مدت‌زمان و کیفیت خواب فرد به متخصص خواب ارائه دهد.
چرا تست خواب انجام می شود؟
تست خواب زمانی انجام می‌شود که فرد به دلایل مختلف خواب باکیفیتی را تجربه نکند. برای مثال اختلالات خواب می‌توانند کیفیت خواب را تحت‌تأثیر قرار دهند. در ادامه با برخی از رایج‌ترین اختلالات خواب آشنا می‌شویم:
- آپنه خواب: آپنه خواب وضعیتی است که باعث می‌شود در طول خواب برای مدت کوتاهی تنفس متوقف شود و ممکن است این وقفه‌های تنفسی چندمرتبه در طول یک خواب شبانه تکرار شود
- نارکولپسی: حمله نارکولپسی باعث می‌شود فرد در طول روز ناگهان احساس خواب‌آلودگی شدیدی داشته باشد و به خواب برود
- بی‌خوابی: اختلال بی‌خوابی باعث می‌شود که به خواب‌رفتن یا خواب ماندن در طول شب برای فرد سخت و غیرممکن شود
- اختلال رفتار خواب: در اختلال رفتار خواب فرد در مرحله خواب REM حرکات فیزیکی شدید و غیرقابل‌کنترل انجام می‌دهد. معمولاً در این مرحله عضلات به حالت فلج درمی‌آیند؛ اما در این اختلال عضلات بدن فلج نمی‌شوند و فرد خواب‌های خود را به‌صورت فیزیکی اجرا می‌کند
- اختلال پرش اندام: در اختلال پرش اندام فرد هنگام خواب به طور مکرر حرکات غیرارادی، ناگهانی و تکراری در اندام‌های خود، به‌ویژه پاها، انجام می‌دهد
- رفتارهای غیرطبیعی در خواب: رفتارهای غیرطبیعی در خواب شامل مجموعه‌ای از رفتارهای غیرمعمول یا ناهنجار هستند که در طول خواب رخ می‌دهند و شامل خواب‌گردی، صحبت در خواب، وحشت شبانه، فلج خواب، دندان‌قروچه و... است
انواع تست خواب چیست
تست پلی سومنوگرافی انواع مختلفی دارد که در ادامه آنها را توضیح داده‌ایم.
تست خواب شبانه
تست خواب شبانه، رایج‌ترین نوع تست خواب است که هنگام خواب شبانه در کلینیک خواب انجام می‌شود. این تست عملکرد تعدادی از ارگان‌ها و سیستم‌های بدن انسان مثل قلب، مغز، تنفس، عضلات، چشم و... را در خواب ثبت می‌کند. سپس از این اطلاعات برای تشخیص انواع مشکلات و اختلالات مربوط به خواب استفاده می‌شود.
تست خواب در منزل
تست خواب در منزل زمانی انجام می‌شود که پزشک به وجود اختلال آپنه خواب مشکوک باشد. برای این نوع تست، فرد تجهیزات موردنیاز را از پزشک تحویل می‌گیرد و هنگام خواب الکترودها را طبق دستور پزشک به بدن خود متصل می‌کند. تست خواب در منزل کامل نیست و همه پارامترهای خواب را اندازه‌گیری نمی‌کند؛ برای مثال فعالیت امواج مغزی، حرکت چشم یا فعالیت قلب ثبت نمی‌شود.
تیتراسیون
این آزمایش زمانی انجام می‌شود که تیم پزشکی در تست خواب اولیه آپنه خواب متوسط یا شدید را کشف کند یا به آن مشکوک شود. سپس در نیمه دوم آزمایش در همان شب، تست تیتراسیون انجام می‌شود؛ در این تست دستگاه کمک تنفسی برای بیمار نصب می‌شود تا تراکم هوای موردنیاز برای درمان آپنه مشخص شود.
تست تشخیصی تاخیر چندگانه خواب در طول روز
در مواردی که شخص در طول روز دائم احساس خستگی می‌کند یا ناگهان می‌خوابد، علاوه بر تست خواب شبانه، تست سنجش دوره‌های چندگانه خواب نیز انجام می‌شود. این آزمایش به بررسی چرت‌های روزانه می‌پردازد و صبح روز بعد از تست خواب شبانه انجام می‌شود. در این تست مواردی مانند مدت زمانی که طول می‌کشد فرد به خواب برود یا وارد مرحله REM شود، ثبت می‌شوند.
تست توانایی بیدار ماندن
تست توانایی بیدارماندن میزان توانایی فرد برای هوشیار ماندن در طول روز را اندازه‌گیری می‌کند. این نوع تست خواب، معمولاً در طول چند نوبت هنگام روز انجام می‌شود و از بیمار خواسته می‌شود که در مکان مشخصی مثل یک اتاق تاریک تلاش کند بیدار و هوشیار باشد.
آمادگی های لازم برای تست پلی سومنوگرافی
قبل از شروع تست خواب حتماً موارد زیر را رعایت کنید:
- از اسپری مو، ژل، لوسیون یا روغن روی پوست استفاده نکنید؛ زیرا ممکن است مانع چسبیدن الکترودها به پوست شوند
- داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید را به پزشک اطلاع دهید
- لباس راحت برای خواب، بالش، لوازم بهداشتی و ... همراه داشته باشید
- روز قبل از انجام تست خواب از چرت‌زدن خودداری کنید
- از مصرف الکل و کافئین خودداری کنید
- از مصرف داروهای آرام‌بخش خودداری کنید؛ مگر اینکه توسط پزشک تجویز شود
تست خواب چگونه انجام می شود
سؤال مهم دیگر این است که تست خواب به چه صورت است؟ برای شروع تست پلی‌سومنوگرافی به یک اتاق‌خواب می‌روید و تکنسین الکترودهای مخصوصی را به بدن شما متصل می‌کند. سپس یک گیره کوچک به نام پالس اکسی‌متری روی انگشت شما قرار می‌گیرد که سطح اکسیژن خون را اندازه‌گیری می‌کند. همچنین کمربندهای مخصوصی دور قفسه سینه و شکم شما بسته می‌شوند که حرکات قفسه سینه و الگوهای تنفس را ثبت می‌کنند.
در مرحله بعدی تکنسین نور اتاق را کم می‌کند و پلی‌سومنوگرافی را آغاز می‌کند. در طول خواب او شما را تحت‌نظر دارد و یک دوربین فیلم‌برداری نیز حرکات شما را در طول خواب ضبط می‌کند. معمولاً پس از گذشت هفت ساعت تست خواب به پایان می‌رسد؛ البته ممکن است این زمان کمتر هم باشد. در پایان تست تکنسین الکترودها و سایر دستگاه‌ها را از بدن جدا می‌کند و شما می‌توانید به خانه باز گردید.
کلینیک خواب چیست؟
کلینیک خواب مرکزی تخصصی است که به بررسی و درمان خواب و اختلالات آن می‌پردازد. در این کلینیک خدماتی مثل بررسی و تشخیص اختلالات خواب، انجام پلی‌سومنوگرافی و مشاوره‌های تخصصی برای مدیریت و درمان ارائه می‌شود.
هزینه تست خواب چقدر است؟
هزینه تست خواب باتوجه‌به عوامل مختلف متغیر است. برای مثال داشتن بیمه، امکانات کلینیک خواب، هزینه‌ای که پزشک خواب دریافت می‌کند و... در هزینه نهایی تأثیرگذار است. برای مثال کلینیک‌های کوچک در مقایسه با بیمارستان‌های بزرگ و مجهز هزینه کمتری دریافت می‌کنند.
خطرات و عوارض تست خواب
پلی‌سومنوگرافی معمولاً هیچ‌گونه عوارض جانبی خاصی به همراه ندارد و کاملاً بی‌خطر است. البته ممکن است برخی افراد به چسبی که الکترودها را به پوست متصل می‌کند، واکنش نشان دهند. اگر سابقه حساسیت پوستی به مواد مختلف را دارید؛ حتماً قبل از شروع تست با تکنسین صحبت کنید.
پارامترهای قابل اندازه گیری در تست پلی سومنوگرافی
تست پلی‌سومنوگرافی موارد زیر را اندازه‌گیری می‌کند:
- امواج مغزی در چرخه‌های مختلف خواب
- تعداد ضربان قلب
- تعداد حرکات چشم و سرعت آنها
- فعالیت عضلات اسکلتی و تعداد و شدت حرکت اندام‌ها
- الگوهای تنفسی؛ مثل تعداد و سرعت تنفس
- درصد اکسیژن خون
- مقدار اسید معده ترشح شده در خواب
- زمانی که برای به خواب‌رفتن طول می‌کشد
- مدت زمانی که خواب فرد طول می‌کشد
- نسبت کل زمان خواب به زمانی که فرد در رختخواب است
تست پلی سومنوگرافی چقدر طول می کشد؟
تست خواب معمولاً در طول یک شب انجام می‌شود و بهتر است که فرد حداقل هفت ساعت بخوابید. درصورتی‌که فرد نتواند به خواب رود، ممکن است پزشک داروهای خواب‌آور را برای کمک به خوابیدن فرد تجویز کند.
سخن پایانی
در این مقاله تلاش کردیم به این سؤال که تست خواب چیست؟ پاسخ کاملی دهیم. تست خواب یا پلی‌سومنوگرافی ابزار مفیدی برای کشف اختلالات خواب است. در واقع این اختلالات با کاهش کیفیت خواب می‌توانند بر سلامتی شخص تأثیر منفی بگذارند. به همین دلیل اگر دچار اختلال خواب هستید، بهتر است هر چه سریع‌تر برای تشخیص و درمان آن به کلینیک خواب پزشک اول مراجعه نمایید و با دریافت نوبت تلفنی یا حضوری برای درمان مشکلات خود اقدام نمایید.
کلینیک پزشک اول
پست قبلی
پست بعدی
تست خواب یک ابزار تشخیصی برای تشخیص و درمان اختلالات خواب است.
تست خواب شامل انواع مختلفی مثل تست خواب شبانه، تست خواب در منزل، تیتراسیون، تأخیر چندگانه خواب در روز و تست توانایی بیدارماندن است.
در تست خواب پارامترهایی مانند فعالیت امواج مغزی، ضربان قلب، حرکت چشم، میزان تنفس و... اندازه‌گیری می‌شود.
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید