شایع ترین بیماری های ستون فقرات

ستون فقرات به‌عنوان یکی از ساختارهای پیچیده و مهم اسکلت بدن از 33 استخوان‌ مجزا تشکیل شده است و نقش بسیار مهمی در تحرک انسان دارد. در واقع تمام افراد با وجود ستون فقرات است که امکان راه‌رفتن، چرخیدن و حرکت‌کردن دارند‌. بروز هرگونه مشکل و بیماری در این بخش از بدن باعث محدودشدن حرکت می‌شود و زندگی افراد را با اختلال مواجه می‌کند. به همین دلیل مراجعه به دکتر ستون فقرات اهمیت زیادی پیدا می‌کند.

برای درمان سریع مشکلات ستون فقرات هرچه زودتر باید به یک دکتر ستون فقرات باتجربه مراجعه شود. در این مقاله ابتدا درباره آناتومی ستون فقرات صحبت کرده‌ایم و سپس به معرفی انواع بیماری های ستون فقرات، مشکلات ستون فقرات در کودکان، علت و علائم این مشکلات پرداخته‌ایم.

آناتومی ستون فقرات

ستون فقرات از 33 استخوان مجزا تشکیل شده است که به 24 استخوان قابل‌حرکت آن مهره می‌گویند. فشار ناشی از وزن توسط مهره‌های ستون فقرات تحمل می‌شود. آناتومی ستون فقرات به این شکل است که بخش گردنی متشکل از 7 مهره، بالاترین قسمت آن است.

به قسمت فوقانی و میانی کمر با 12 مهره بخش مهره‌های سینه‌ای گفته می‌شود. مهره‌های کمری نیز شامل 5 مهره در بخش پایینی کمر قرار دارند. در انتهای ستون فقرات و بین استخوان لگن نیز بخش کوچکی وجود دارد که از 5 مهره تشکیل شده است و با نام بخش سرینی یا خارجی شناخته می‌شود.

بخش دیگری از آناتومی ستون فقرات دیسک‌هایی با حلقه بیرونی ژله‌ای بین دو مهره هستند که باعث اتصال و محکم‌شدن مهره‌ها شده‌اند و به‌عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کنند. در ساختار مهره‌های ستون فقرات چند زائده وجود دارد که باعث اتصال عضلات، تاندون‌ها و لیگامنت‌ها به ستون فقرات هستند. از مهم‌ترین عضلات آناتومی این بخش از بدن که نقش مهمی در ایستادن، بلندکردن و خم‌شدن دارند می‌توان به عضلات فلکسور و اکستنسور اشاره کرد.

انواع بیماری های ستون فقرات

انواع بیماری‌هایی که در ستون فقرات گردنی، سینه‌ای، کمری و سرینی ایجاد می‌شوند، عبارت‌اند از:

تنگی کانال نخاع

یکی از شایع‌ترین بیماری های ستون فقرات بیماری تنگی کانال نخاع (spinal canal stenosis) است. این بیماری در اثر کوچکترشدن حفره مهره‌های کمر و کانال ستون فقرات از حالت طبیعی بروز پیدا می‌کند. تنگی کانال نخاع باعث واردشدن فشار به نخاع و اعصاب می‌شود و با علائمی مانند بی‌حسی، ضعف عضلانی، درد، سنگینی پا، احساس فشار در دست‌ها و عدم تعادل همراه است‌.

دلایل تنگی نخاع عبارت‌اند از:

• بیماری آرتروز
• دیسک گردن و کمر
• آسیب و شکستگی ستون مهره‌ها
• کیست نخاعی
• تنگی نخاع مادرزادی و غیره

برای تشخیص این بیماری از روش‌هایی مانند تصویربرداری با اشعه ایکس، عکس ام‌آرآی و سی‌اتی‌اسکن استفاده می‌کنند. از روش‌های درمان این بیماری نیز می‌توان عمل جراحی با لیزر، درمان گیاهی، حرکات اصلاحی، پیاده‌روی، درمان با کایروپرایتیک و درمان دارویی اشاره کرد.

انحراف ستون فقرات

یکی دیگر از بیماری های ستون فقرات اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات است که بیشتر در نوجوانان دیده می‌شود. این عارضه با علائمی مانند کج‌شدن استخوان‌های ستون فقرات،  عدم قرینگی استخوان لگن، گودی کمر، قوز کمر، احساس درد، سفتی و خشکی گردن،‌ برجستگی در یک سمت پشت، خشکی کمر، سردرد، درد در اندام‌های تحتانی، سوزن‌سوزن‌شدن و احساس خستگی همراه است.

برای تشخیص بیماری اسکولیوز از روش‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی استفاده می‌کنند. از روش‌های درمان این بیماری نیز می‌توان به مواردی مانند اصلاح نشستن، فیزیوتراپی، تغذیه اصولی و مناسب، استفاده از قوزبند، حرکات و تمرینات ورزشی اشاره کرد.

دیسک فتق شده

دیسک فتق‌شده یا فتق دیسک بین‌مهره‌ای یکی دیگر از بیماری های ستون فقرات است که به دلایلی مانند افزایش سن، بلند کردن اجسام سنگین، ورزش‌های غیراصولی، بی‌تحرکی، کشیدن سیگار، وراثت، رانندگی طولانی، نشستن در حالت نامناسب و اضافه وزن ایجاد می‌شود‌. از علائم این بیماری می‌توان به گزگز، ضعف عضلانی، کمردرد، بی‌حسی، خواب‌رفتن پاها، انتشار درد به دست‌ها و پاها، ضعف عضلات، سوزن‌سوزن‌شدن پاها، احساس درد و بی‌حسی در یک طرف بدن اشاره کرد.

پزشک برای تشخیص این بیماری از روش‌هایی شامل معاینه فیزیکی،‌ گرافی، میلوگرام، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی، نوار عصب و عضله و تست هدایت عصبی استفاده می‌کند. برای درمان این مشکل روش‌ جراحی و روش‌های غیرجراحی مانند استراحت، فیزیوتراپی، داروهای غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن و تزریق اپیدورال آستروئید کاربرد دارد.

دیسک کمر

دیسک کمر یا بیرون‌زدگی دیسک نیز به‌عنوان یکی از شایع‌ترین مشکلات ستون فقرات است که در اثر ضربه و فشار به ستون مهره‌های ناحیه کمر ایجاد می‌شود. بعد از سن سی‌سالگی غضروف‌های موجود در بین مهره‌های ستون فقرات خشک می‌شوند و اتفا‌ق‌هایی مانند پرت‌شدن از بلندی، سوانح رانندگی، زمین‌خوردن، ضربه‌های ناگهانی و بلندکردن اجسام سنگین باعث پاره‌شدن لایه خارجی دیسک و بیرون‌زدگی آن می‌شود.

در موارد شدید این بیماری منجر به فلج‌شدن از کمر به‌ پایین خواهد شد. در موارد خفیف نیز با علائمی مانند درد در پا و کمر، گرفتگی پاها، ضعف عضلانی و فشار به عصب سیاتیک همراه است. برای تشخیص دیسک کمر از روش‌هایی شامل معاینه فیزیکی، رادیوگرافی، میلوگرام، ام‌آرآی، دیسکوگرافی و نوار عصب و عضله و برای درمان آن از دارو، ورزش، حرکات اصلاحی، فیزیوتراپی و جراحی استفاده می‌کنند.

عفونت ستون فقرات

یکی دیگر از بیماری های ستون فقرات که با نام  اسپوندیلیت نیز شناخته می‌شود، بیماری عفونت ستون فقرات است. این عفونت به دلیل انتقال عفونت از جریان خون، جراحی یا ضربه، عفونت‌های موضعی و بیماری‌های التهابی ایجاد می‌شود. عامل ایجاد این بیماری باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس و اشریشیا کلی نام دارند. این بیماری خطرناک با عوارضی مانند آبسه اپیدورال، استئومیلیت، آسیب عصبی و سپسیس (مسمومیت خون، گندخونی) همراه است.

از علائم این بیماری می‌توان مواردی مانند درد مزمن و مداوم در کمر یا گردن، بی‌حالی، ضعف، تب و لرز، بی‌حسی و ضعف در پاها و بازوها، اختلال در عملکرد مثانه و روده اشاره کرد. پزشک برای تشخیص این مشکل از روش‌‌های آزمایش خون، ام‌آرآی، سی‌تی‌اسکن و آزمایش مایع نخاعی و برای درمان آن از درمان دارویی، جراحی، فیزیوتراپی، مسکن، مراقبت‌های حمایتی استفاده می‌کند.

کیست ستون فقرات

کیست ستون فقرات یا سینووال یکی از بیماری های ستون فقرات است  که در اثر ایجاد حفره در ستون فقرات و تنگی مجرای آن ایجاد می‌شود و در افراد بالای 65 سال شایع‌تر است. کوچک‌بودن کیست عوارضی به‌همراه ندارد؛ اما در صورت بزرگتر‌شدن با عوارضی مانند درد، تورم، مشکلات حرکتی، اختلالات حسی، ضعف عضلانی، مشکلات کنترل ادرار و مدفوع همراه است.

انواع کیست‌های ستون فقرات عبارت‌اند: کیست تارنواخته، کیست سینوویال، کیست اراخن، کیست دنس و کیست توموگنیک. از علائم این  بیماری می‌توان مواردی مانند درد در نواحی پایین‌ کمر، درد یکی از پاها یا هر دو پا، مورمورشدن، بی‌حسی و ضعف عضلات را نام برد. پزشکان برای تشخیص این بیماری از روش‌هایی شامل ام‌آرآی و سی‌تی‌اسکن استفاده می‌کنند و برای درمان کیست ستون فقرات روش‌های درمانی مانند تخلیه کیست از طریق جراحی، استراحت، استفاده از داروهای مسکن و داروهای ضدالتهاب و تزریق استروئید را به‌کار می‌برند.

دژنراتیو

بیماری دژنراتیو (Degenerative) به بیماری‌هایی اطلاق می‌شود که ناشی از تخریب تدریجی سلول‌ها است. دژنراتیو ستون فقرات به‌عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری های ستون فقرات با علائمی مانند درد مداوم، شدید و مزمن در نیمه بالایی ستون فقرات، ناحیه گردن و پشت، دشواری در چرخاندن گردن، تنه و خم‌شدن، بی‌حسی و سوزن‌سوزن ‌شدن دست‌ها و پاها، درد و ارزش در بازوها، احساس سوزش و تورم در عضلات، اختلال در حرکت و... همراه است.

عوامل مختلفی در بروز این نوع از مشکلات ستون فقرات نقش دارند. از مهم‌ترین عوامل می‌توان به مواردی مانند افزایش سن، کاهش کیفیت بافت‌های مرتبط با ستون فقرات و تخریب ساختار آن، عوامل ژنتیکی، آسیب‌های فیزیکی، عوامل محیطی و استفاده زیاد از استخوان‌ها، ابتلا به بیماری‌های مانند آرتروز، آنکیلوزینگ سپینال و غیره اشاره کرد. برای درمان این بیماری هنگام ورزش و انجام فعالیت‌های روزانه از کمربند حمایتی قابل‌تنظیم استفاده می‌کنند.

سرطان نخاع

سرطان نخاع که با نام تومور نخاعی نیز شناخته می‌شود، یکی از ترسناک‌ترین بیماری های ستون فقرات است که با علائمی مانند کمردرد، گردن‌درد، درد در پاها و بازوها، ضعف ماهیچه‌ها، بی‌حسی‌، سخت‌ راه‌رفتن، بی‌اختیاری مدفوع و ادرار، اختلال در عملکرد مثانه و روده، بدشکلی ستون فقرات، فلج‌شدن اندام‌های حرکتی، احساس درد هنگام ایستادن و راه‌رفتن بروز پیدا می‌کند. وجود تومور در نخاع منجر به بروز بیماری تنگی نخاع نیز می‌شود‌.

بروز علائم ناشی از سرطان نخاع به عواملی مانند اندازه، سرعت رشد و نوع تومور بستگی دارد. پزشک با استفاده از روش‌های ام‌آرآی، بیوپسی و سی‌تی‌اسکن می‌تواند این بیماری را تشخیص دهد و برای درمان آن نیز از درمان انتظاری، عمل جراحی، رادیوتراپی، شیمی‌درمانی و دارودرمانی کمک می‌گیرند.

سرخوردگی مهره ها

یکی دیگر از شایع‌ترین بیماری های ستون فقرات که با علائم و نشانه‌هایی مانند درد در ناحیه کمر، پایین کمر و باسن، بی‌حسی و ضعف در پاها، دشواری راه‌رفتن، تشدید درد کمر، باسن و پا هنگام خم‌شدن یا پیچ‌خوردن، عدم کنترل ادرار و مدفوع همراه است، سرخوردگی مهره‌ها یا اسپوندیلولیستزیس نام دارد. دلایل مختلفی در بروز این بیماری نقش دارند که از مهم‌ترین دلایل می‌توان به نارسایی ستون فقرات از بدو تولد، آسیب‌دیدگی در اثر تصادف و ابتلا به بیماری آرتروز اشاره کرد.

سرخوردگی مهره‌ها انواع مختلفی دارند که عبارت‌اند از: سرخوردگی مادرزادی، سرخوردگی ایستمیک، سرخوردگی تخریبی، سرخوردگی ناشی از واردشدن ضربه و سرخوردگی بعد از عمل جراحی. با مصرف دارو، فیزیوتراپی، درمان دستی، تزریق‌های اپیدورال و استفاده از بریس‌های کمر می‌توان سرخوردگی مهره‌ها را درمان کرد.

شکستگی مهره‌ ها

برخی از افراد در اثر ابتلا به بیماری پوکی استخوان و حوادثی مانند تصادفات رانندگی و آسیب‌های ورزشی دچار یکی از بیماری های ستون فقرات به نام شکستگی مهره‌ها می‌شوند. افراد با شکستن مهره‌ها در ناحیه کمر با علائمی مانند کمردرد، تورم، حساسیت، سوزن‌سوزن‌شدن پشت و بی‌اختیاری مدفوع و ادرار روبرو می‌شوند. با استفاده از روش‌های ام‌آرآی، سی‌تی‌اسکن و آزمایش تراکم استخوان می‌توان این بیماری را تشخیص داد و مراحل درمان آن را آغاز کرد.

سیاتیک

سیاتیک چیست؟ سیاتیک (Sciatica) یکی از رایج‌ترین و آزاردهنده‌ترین مشکلات ستون فقرات است که در اثر واردشدن آسیب به عصب سیاتیک ایجاد می‌شود. مهم‌ترین نشانه این بیماری بروز درد در ناحیه کمر و باسن است. دیسک‌های بیرون‌زده، تنگی کانال نخاعی، اسپوندیلولیستیز و سندروم Piriformis مهمترین دلایل بروز درد در عصب سیاتیک ستون فقرات هستند. برای درمان این بیماری از روش‌هایی مانند دارودرمانی با داروهای غیراستروئیدی، داروهای شل‌کننده عضلات و پماد موضعی، درمان‌های خانگی با کمپرس گرم، کشش آرام کمر و ورزش منظم استفاده می‌شود.

مشکلات ستون فقرات در کودکان

مشکلات ستون فقرات در کودکان با علائم و نشانه‌هایی شامل ناهمواری شانه‌ها، انحراف سر به یک سمت ستون فقرات، انحراف لگن به یک سمت بدن، لنگیدن، بدشکلی ستون فقرات، قوز آشکار پشت، مشکلات تنفسی، قوز در ناحیه قفسه سینه و غیره همراه است. یکی از شایع‌ترین بیماری‌ های ستون فقرات در کودکان، اسکولیز یا انحراف ستون فقرات است. ابتلا به این مشکل در دخترها نسبت به پسرها بیشتر است. از روش‌های تشخیص بیماری‌های ستون فقرات در کودکان می‌توان به معاینات فیزیکی، اسکن توموگرافی کامپیوتری(CT)، اسکن تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)، اسکن‌های جذب‌سنجی اشعه ایکس (DEXA) و اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) اشاره کرد.

علت مشکلات و بیماری های ستون فقرات

مهم‌ترین علت بیماری‌های ستون فقرات عبارت‌اند از:

• تصادف با وسایل نقلیه
• زمین‌خوردن
• آسیب‌های ورزشی
• آسیب‌های پزشکی و جراحی
• حوادث
• ابتلا به‌ بیمار‌ی‌های مختلف
• افزایش سن
• پوکی استخوان
• عارضه آرتروز کمر
• بلندکردن اجسام سنگین
• اضافه‌وزن
• فعالیت‌های سنگین شغلی و ورزشی
• فشارهای ناشی از دوران بارداری
• ورزش‌نکردن و بی‌تحرکی
• کشیدن سیگار
• رژیم غذایی نامناسب
• وجود مشکل در ساختار اسکلتی بدن
• پارگی یا آسیب‌دیدگی نخاع و ستون فقرات

علائم مشکلات ستون فقرات

از مهم‌ترین علائم مشکلات ستون فقرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد مزمن، مداوم و ادامه‌دار در نواحی کمر، گردن یا پشت
• محدود‌شدن تحرک در زمان چرخش ستون فقرات، خم‌شدن و حرکت‌کردن به دلیل سفت‌شدن ستون فقرات
• احساس سوزن‌سوزن‌شدن و بی‌حسی‌ در دست‌ها، پاها، بازوها و پشت
• تغییر وضعیت در ستون فقرات و ایجاد انحنای مشهود در این بخش از بدن
• بروز اختلال در عملکرد روده و مثانه
• بی‌حس‌شدن یا احساس ضعف در ناحیه لگن
• محدودشدن حرکت دست‌‌ها و انگشتان
• ناهماهنگ‌شدن ستون فقرات (اسکولیز) و بالا‌بودن یکی از شانه‌ها
• وجود توده‌‌ در امتداد ستون فقرات
• دشوار‌شدن تنفس

سخن پایانی

در این مقاله ابتدا راجع‌به آناتومی و مشکلات ستون فقرات صحبت کردیم و سپس به معرفی شایع‌ترین بیماری های ستون فقرات به همراه علائم، دلایل و روش‌های درمان آن‌ها پرداختیم‌.

در این مقاله بیماری‌های تنگی کانال نخاع، انحراف ستون فقرات، دیسک فتق‌شده، دیسک کمر، عفونت ستون فقرات، کیست ستون فقرات، دژنراتیو، سرطان نخاع، سرخوردگی مهره‌ها، شکستگی مهره‌ها و سیاتیک را معرفی و مورد بررسی قرار دادیم. و راجع‌به مشکلات ستون فقرات در کودکان، علت بیماری‌های ستون فقرات و علائم آن صحبت کردیم.

امیدواریم که تمام اطلاعات ارائه‌شده در این مقاله، آگاهی شما را درباره ستون فقرات و بیماری‌های مرتبط با آن افزایش داده باشد. اگر خودتان یا یکی از نزدیکانتان با بیماری‌های شایع ستون فقرات دست‌وپنجه نرم می‌کند، تجربیات خود را درباره علائم، نشانه‌ها، عوارض و روش‌های درمانی با ما در میان بگذارید و برای دریافت نوبت از کلینیک پزشک اول اقدام نمایید.

کلینیک پزشک اول