اسکیزوفرنی کاتاتونیک چیست و آیا درمان دارد؟

اسکیزوفرنی کاتاتونیک نوعی از اسکیزوفرنی است که با علائم کاتاتونیا همراه می‌شود. کاتاتونیا، وضعیتی است که فرد در آن، حرکات، گفتار و تعامل خود با دنیای بیرون را از دست می‌دهد. این نوع اسکیزوفرنی، نادر اما بسیار جدی است و نیاز به درمان فوری دارد. نشانه‌های عمومی بروز اسکیزوفرنی کاتاتونیایی معمولا با بی‌حرکتی، خیره‌شدن به نقطه‌ای به صورت بی‌تفاوت و... همراه است. در این مقاله از پزشک اول، به بررسی کامل این بیماری می‌پردازیم.

اسکیزوفرنی کاتاتونیک چیست ؟

اولین سوالی که پیش می‌آید این است که کاتاتونیا چیست؟ اسکیزوفرنی کاتاتونیک یکی از زیرمجموعه‌های اسکیزوفرنی است که با علائم حرکتی غیرعادی، کاهش واکنش به محیط، و گاهی حرکات یا رفتارهای تکراری مشخص می‌شود. این اختلال یک وضعیت جدی روانپزشکی است که می‌تواند زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. در ابتدای مقاله توضیح دادیم که فرد مبتلا به اسکیزوفرنی، زمانی که حرکات، گفتار و به طور کلی تعامل خود با دنیا و اطرافیان خود را از دست بدهد، به اسکیزوفرنی کاتاتونیایی مبتلا شده است.

علائم اسکیزوفرنی کاتاتونیایی

فردی که به اسکیزوفرنی کاتاتونیک مبتلا می‌شود، نشانه‌ها و علائمی که از وی بروز می‌کند کاملا ملموس است و اطرافیان به وضوح متوجه آنها می‌شوند. در ادامه شایع‌ترین علائم کاتاتونیا را شرح داده‌ایم:

• بی‌حرکتی و انعطاف‌پذیری مومی: فرد ممکن است ساعت‌ها در یک وضعیت ثابت بماند و مانند مجسمه شده باشد
• مقاومت در برابر حرکت: فرد ممکن است در برابر هرگونه تلاشی برای تغییر وضعیتش مقاومت کند
• حركات تکراری و غیرعادی: ممکن است حرکات تکراری و بی‌هدف مانند تکان دادن دست یا بال زدن انجام دهد
•  صحبت نکردن یا صحبت کردن بسیار کم: فرد ممکن است به طور کامل صحبت نکند یا فقط به سوالات ساده پاسخ دهد
• نگاه خیره و بی‌تفاوت: فرد ممکن است خیره خیره نگاه کند و به نظر می‌رسد که به هیچ چیز توجهی نمی‌کند

در ادامه این مقاله به صورت جزئی‌تر به بررسی علائم اسکیزوفرنی کاتاتونیک پرداخته‌ایم:

 بی‌تحرکی

• بیمار ممکن است به طور کامل بی‌حرکت و ساکت شود، به طوری که به نظر می‌رسد در خلسه فرو رفته است
• ممکن است به هیچ محرکی، چه خارجی و چه داخلی، پاسخ ندهد
• این بی‌تحرکی می‌تواند برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، حتی تا چندین ساعت یا روز

 انعطاف‌پذیری مومی

• بیمار ممکن است در وضعیتی غیرعادی و دشوار باقی بماند، حتی اگر این وضعیت ناراحت‌کننده باشد
• ممکن است عضلات بیمار سفت و انعطاف‌ناپذیر باشد، به طوری که حرکت دادن او دشوار باشد
• بیمار ممکن است در برابر هرگونه تلاشی برای تغییر وضعیت خود مقاومت کند

 اطاعت‌پذیری

• بیمار ممکن است به طور غیرمعمولی مطیع باشد و بدون هیچ مقاومتی از دستورات اطاعت کند
• ممکن است حتی بدون پرسیدن دلیل، از دستورات خطرناک یا غیرمنطقی نیز اطاعت کند.
• این اطاعت‌پذیری ممکن است به دلیل بی‌تفاوتی بیمار یا عدم تمایل او به تصمیم‌گیری باشد

تقلید

• بیمار ممکن است حرکات و گفتار دیگران را تقلید کند
• ممکن است این تقلید به طور دقیق و یا به طور ناقص انجام شود
• تقلید ممکن است شامل حرکات ساده، مانند حرکات دست، یا حرکات پیچیده‌تر، مانند صحبت کردن، باشد

 ادا و اطوار

• بیمار ممکن است حرکات و اداهای عجیب و غریب از خود نشان دهد
• ممکن است این حرکات بدون هدف و یا معنی خاصی باشند
• ادا و اطوار ممکن است شامل حرکات صورت، مانند لبخند زدن یا اخم کردن، یا حرکات بدن، مانند پریدن یا رقصیدن، باشد

 تحریک‌پذیری

• بیمار ممکن است به طور ناگهانی تحریک‌پذیر و پرخاشگر شود
• ممکن است به طور کلامی یا فیزیکی به دیگران حمله کند
• تحریک‌پذیری ممکن است به دلیل توهم، هذیان، یا اضطراب باشد

بی‌اشتهایی و بی‌خوابی

• ممکن است به دلیل بی‌تفاوتی، توهم، یا هذیان از غذا خوردن و خوابیدن خودداری کند
• بی‌اشتهایی و بی‌خوابی می‌تواند منجر به سوءتغذیه و خستگی شدید شود

 توهم و هذیان

• بیمار ممکن است توهمات و هذیان‌هایی را تجربه کند که با علائم کاتاتونیک مرتبط هستند
• توهمات ممکن است شامل دیدن، شنیدن، بوییدن، چشیدن، یا لمس چیزهایی باشد که وجود خارجی ندارند
• هذیان‌ها ممکن است شامل باورهای نادرست و غیرمنطقی باشد، مانند اینکه بیمار تحت تعقیب است یا اینکه دارای قدرت‌های خاصی است

نکات تکمیلی که بهتر است در مورد علائم اسکیزوفرنی کاتاتونیک بدانید عبارت‌اند از:

• شدت و نوع علائم اسکیزوفرنی کاتاتونیک از فردی به فرد دیگر متفاوت است
• برخی از افراد ممکن است فقط چند علامت را تجربه کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است تمام علائم را تجربه کنند
• علائم کاتاتونیک می‌توانند به طور ناگهانی ظاهر شوند و از چند ساعت تا چند ماه طول بکشن.
• در برخی موارد، علائم کاتاتونیک ممکن است به طور کامل از بین بروند، در حالی که در برخی دیگر ممکن است به طور مزمن ادامه داشته باشند

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره علائم اسکیزوفرنی به صورت کلی می‌توانید مقاله مندرج در سایت را مطالعه نمایید.

علت اسکیزوفرنی کاتاتونیک چیست

همانطور که قبلا هم توضیح دادیم، اختلال کاتاتونیایی، نوعی از اسکیزوفرنی است که با علائم حرکتی غیرعادی و آشفتگی شدید در رفتار و گفتار مشخص می‌شود. این علائم می‌توانند به طور ناگهانی ظاهر شوند و از چند ساعت تا چند ماه طول بکشند. علت دقیق ابتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک هنوز مشخص نیست. اما عوامل ژنتیکی، محیطی و شیمیایی مغز ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند.

عوارض اسکیزوفرنی کاتاتونیک

اسکیزوفرنی کاتاتونیک یک بیماری شدید روان‌پزشکی است که می‌تواند منجر به عوارض جدی جسمی، روانی و اجتماعی شود. اگر این بیماری به‌موقع تشخیص داده و درمان نشود، پیامدهای آن می‌تواند برای بیمار خطرناک باشد. در ادامه، برخی از مهم‌ترین عوارض این بیماری آورده شده است:

۱. مشکلات جسمی و پزشکی

• زخم‌های فشاری (زخم بستر): به دلیل بی‌حرکتی طولانی‌مدت، بیمار ممکن است دچار زخم‌های فشاری شود که می‌توانند منجر به عفونت شوند.
• سوءتغذیه و کم‌آبی بدن: افراد مبتلا به کاتاتونیا ممکن است از خوردن غذا و نوشیدن آب امتناع کنند که این امر باعث سوءتغذیه و کم‌آبی شدید می‌شود.
• آسیب‌های عضلانی و مفصلی: بی‌حرکتی طولانی‌مدت یا قرار گرفتن در وضعیت‌های غیرطبیعی می‌تواند باعث گرفتگی عضلات و مشکلات مفصلی شود.
• ترومبوز وریدهای عمقی (DVT): بی‌حرکتی طولانی‌مدت می‌تواند باعث لخته شدن خون در رگ‌های پا شده و خطر آمبولی ریه را افزایش دهد.
• مشکلات قلبی و عروقی: کاهش فعالیت فیزیکی می‌تواند منجر به ضعف عمومی بدن و افزایش خطر بیماری‌های قلبی شود.

۲. مشکلات روانی و شناختی

• افزایش شدت توهم و هذیان: عدم درمان اسکیزوفرنی کاتاتونیک می‌تواند علائم روان‌پریشی مانند توهم‌های شنوایی و هذیان‌های شدید را تشدید کند.
• افسردگی شدید و افکار خودکشی: بیماران ممکن است دچار افسردگی عمیق و حتی تمایل به خودکشی شوند.
• اختلال در حافظه و تمرکز: این بیماری می‌تواند بر عملکرد شناختی بیمار تأثیر گذاشته و توانایی پردازش اطلاعات را کاهش دهد.

۳. مشکلات اجتماعی و شغلی

• انزوای اجتماعی: به دلیل ناتوانی در برقراری ارتباط و انجام فعالیت‌های روزمره، بیماران ممکن است دچار انزوای اجتماعی شوند.
• عدم توانایی در انجام کارهای روزمره: بسیاری از بیماران به مراقبت‌های دائمی نیاز دارند و نمی‌توانند به‌طور مستقل زندگی کنند.
• بیکاری و مشکلات مالی: به دلیل شدت علائم، بیمار ممکن است شغل خود را از دست داده و دچار مشکلات اقتصادی شود.

۴. خطر رفتارهای پرخطر و آسیب‌رسان

• خودآزاری و خودکشی: برخی از افراد مبتلا ممکن است به دلیل علائم روان‌پریشی یا افسردگی شدید، اقدام به خودآزاری یا خودکشی کنند.
• رفتارهای پرخطر و ناهنجار: بیماران ممکن است رفتارهای عجیب‌وغریب و خطرناک انجام دهند که برای خود و دیگران تهدیدآمیز باشد.

۵. خطر بستری شدن طولانی‌مدت در بیمارستان‌های روانپزشکی

در موارد شدید، بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان‌های روانپزشکی دارد و ممکن است مدت زیادی را در مراکز درمانی سپری کند.

درمان اختلال کاتاتونیک

این بیماری درمان‌های گوناگونی دارد. درمان اسکیزوفرنی کاتاتونیک معمولاً شامل داروهای ضدروان‌پریشی، الکتروشوک درمانی و درمان‌های روان‌شناختی است که در ادامه به طور کامل هرکدام را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

درمان دارویی

درمان دارویی خط اول درمان اختلال کاتاتونیایی است. داروهای مختلفی برای درمان این اختلال استفاده می‌شوند، از جمله:

• داروهای ضد روان‌پریشی: این داروها برای کنترل علائم روان‌پریشی مانند توهم و هذیان استفاده می‌شوند
• بنزودیازپین‌ها: این داروها برای آرامش عضلات و کاهش اضطراب استفاده می‌شوند
• باربیتورات‌ها: این داروها برای درمان بی‌خوابی و تشنج استفاده می‌شوند

درنظر داشته باشید که داروهای ضد روان‌پریشی می‌توانند عوارض جانبی مانند بی‌حوصلگی، افزایش وزن، و لرزش ایجاد کنند. بنزودیازپین‌ها و باربیتورات‌ها نیز می‌توانند عوارض جانبی مانند خواب‌آلودگی، سرگیجه، و مشکل در تمرکز ایجاد کنند.

در ادامه به بررسی جزئی‌تر برخی از داروهای مورد استفاده در درمان اختلال کاتاتونیایی می‌پردازیم:

• کلرپرومازین: این دارو اولین داروی ضد روان‌پریشی بود که برای درمان اسکیزوفرنی استفاده شد
• هالوپریدول: این دارو یک داروی ضد روان‌پریشی نسل اول است که برای درمان علائم مثبت و منفی اسکیزوفرنی استفاده می‌شود
• ریسپریدون: این دارو یک داروی ضد روان‌پریشی نسل دوم است که برای درمان علائم مثبت و منفی اسکیزوفرنی و همچنین علائم کاتاتونیک استفاده می‌شود
• اولانزاپین: این دارو یک داروی ضد روان‌پریشی نسل دوم است که برای درمان علائم مثبت و منفی اسکیزوفرنی و همچنین علائم کاتاتونیک و افسردگی استفاده می‌شود
• لورازپام: این دارو برای درمان اضطراب و بی‌خوابی استفاده می‌شود
• دیازپام: این دارو برای درمان اضطراب و بی‌خوابی و همچنین علائم کاتاتونیک استفاده می‌شود
• کلونازپام: این دارو برای درمان تشنج و اضطراب و همچنین علائم کاتاتونیک استفاده می‌شود
• فنوباربیتال: این دارو برای درمان تشنج و بی‌خوابی استفاده می‌شود
• پنتوباربیتال: این دارو برای درمان تشنج و بی‌خوابی و همچنین علائم کاتاتونیک استفاده می‌شود

درمان غیر دارویی

در کنار درمان دارویی، درمان‌های غیر دارویی نیز می‌توانند در درمان اختلال کاتاتونیایی مفید باشند. برخی از این درمان‌ها عبارت‌اند از:

• درمان الکتروکنوالسیو (ECT): این درمان شامل عبور جریان الکتریکی از مغز است و می‌تواند برای درمان علائم شدید کاتاتونیک که به درمان دارویی پاسخ نداده‌اند، مفید باشد
• تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS): تحریک مغناطیسی مغز شامل استفاده از میدان‌های مغناطیسی برای تحریک مغز است. TMS می‌تواند برای درمان علائم کاتاتونیک که به درمان دارویی پاسخ نداده‌اند، مفید باشد
• درمان روان‌شناختی: این درمان شامل صحبت با یک درمانگر در مورد افکار، احساسات و رفتارهای بیمار است. درمان روان‌شناختی می‌تواند به بیمار کمک کند تا با علائم خود کنار بیاید و مهارت‌های مقابله‌ای را یاد بگیرد
• کاردرمانی: این درمان شامل فعالیت‌هایی است که به بیمار کمک می‌کند تا مهارت‌های حرکتی و عملکردی خود را بهبود بخشد
• گفتاردرمانی: این درمان شامل فعالیت‌هایی است که به بیمار کمک می‌کند تا مشکلات گفتاری و زبانی خود را بهبود بخشد

چگونگی تشخیص بیماری کاتاتونیا

تشخیص کاتاتونیا بر اساس علائم بالینی و بررسی سابقه پزشکی فرد انجام می‌شود. پزشکان ابتدا رفتارهای غیرطبیعی حرکتی، بی‌حرکتی طولانی‌مدت، تکرار حرکات یا گفتار، و واکنش‌های غیرعادی به محرک‌ها را بررسی می‌کنند. برای رد سایر علل احتمالی، آزمایش‌های خون، بررسی عملکرد تیروئید، تصویربرداری از مغز از طریق MRI یا CT اسکن و تست‌های الکترولیتی انجام می‌شود. 

علاوه بر این، ارزیابی روانپزشکی نیز بخش مهمی از تشخیص است و شامل بررسی وضعیت روانی بیمار، تحلیل رفتارهای غیرعادی و بررسی سوابق بیماری‌هایی مانند اسکیزوفرنی، افسردگی یا اختلال دوقطبی خواهد بود. در برخی موارد، پزشک واکنش بیمار به داروهایی مانند بنزودیازپین‌ها را آزمایش می‌کند. اگر پس از مصرف این داروها علائم بیمار بهبود یابد، احتمال ابتلا به کاتاتونیا افزایش می‌یابد. همچنین، مقیاس رتبه‌بندی کاتاتونیا (Bush-Francis Catatonia Rating Scale) که شامل ۲۳ علامت مختلف است، برای تعیین شدت بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تفاوت اسکیزوفرنی و اسکیزوفرنی کاتاتونیایی

اسکیزوفرنی و اسکیزوفرنی کاتاتونیک هر دو اختلالات روانپریشی هستند که ممکن است علائم مشابهی را در فرد ایجاد کنند. با این حال، تفاوت‌های کلیدی بین این دو اختلال وجود دارد که در ادامه به بررسی هرکدام پرداخته‌ایم.

اسکیزوفرنی

• اسکیزوفرنی یک اختلال روانپریشی مزمن است که علائم مثبت و منفی را ایجاد می‌کند
• علائم مثبت اسکیزوفرنی شامل توهم، هذیان و اختلالات تفکر است
• علائم منفی اسکیزوفرنی شامل کاهش انگیزه، نقص در بیان عاطفی و کندی گفتار و حرکت است

اسکیزوفرنی کاتاتونیک

• اسکیزوفرنی کاتاتونیک نوعی از اسکیزوفرنی است که با علائم حرکتی غیرعادی و آشفتگی شدید در رفتار و گفتار مشخص می‌شود
• علائم کاتاتونیک شامل بی‌تحرکی، انعطاف‌پذیری مومی، اطاعت‌پذیری، تقلید، ادا و اطوار، تحریک‌پذیری، بی‌اشتهایی و بی‌خوابی هستند
• علائم کاتاتونیک ممکن است به طور ناگهانی ظاهر شوند و از چند ساعت تا چند ماه طول بکشند

پزشک اول کلینیک تخصصی مغز و اعصاب و روان پزشکی

کلینیک مغز و اعصاب و روان‌پزشکی پزشک اول با بهره‌گیری از مجرب‌ترین متخصصان مغز و اعصاب، روانپزشک، روانشناس و سایر کادر درمانی، خدمات تشخیصی و درمانی جامع و تخصصی را در فضایی آرام و مجهز به شما عزیزان و مبتلایان به بیماری‌های مغز و اعصاب ارائه می‌دهد. فقط کافی است برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت نوبت از طریق شماره‌های موجود در سایت اقدام نمایید.

سخن پایانی

اسکیزوفرنی کاتاتونیک یکی از جدی‌ترین اختلالات روانی است که می‌تواند تأثیرات عمیقی بر زندگی فرد و اطرافیان او بگذارد. شناخت علائم این بیماری و اقدام به درمان سریع و مناسب، می‌تواند از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کند. روش‌های درمانی مانند داروهای ضدروان‌پریشی، بنزودیازپین‌ها و حتی الکتروشوک درمانی، بسته به شدت بیماری، می‌توانند به بهبود وضعیت بیمار کمک کنند. در نهایت، آگاهی جامعه نسبت به این بیماری و حمایت از افراد مبتلا، نقشی کلیدی در بهبود کیفیت زندگی آن‌ها دارد. اگر شما یا اطرافیانتان با علائم این بیماری مواجه هستید، مراجعه به یک متخصص روانپزشک بهترین راهکار برای مدیریت و درمان این اختلال است.

.