بیوفیدبک چیست؟ همه چیز در مورد بیوفیدبک تراپی

بیوفیدبک روشی درمانی است که به شما کمک می‌کند برخی از عملکردهای غیرارادی بدن مانند ضربان قلب و تنفس را کنترل کنید. این روش درمانی دارای انواع مختلفی است و می‌تواند به مدیریت علائم بیماری‌های مختلف کمک کند. در ادامه، شما را با هر آنچه که باید درباره بیوفیدبک تراپی بدانید، مانند انواع، عوارض و فواید آن آشنا می‌کنیم.

بیوفیدبک چیست؟ و چه کاربردی دارد؟

بیوفیدبک نوعی درمان جایگزین یا مکمل است که به شما آموزش می‌دهد عملکرد بدن خود را تغییر دهید. این روش درمانی می‌تواند سلامت روانی و جسمی را بهبود دهد و به مدیریت بسیاری از علائم مانند درد مزمن، اضطراب و بی‌اختیاری روده و مثانه کمک کند. در واقع تکنیکی است که به شما کنترل بعضی از عملکردهای بدن مانند ضربان قلب، تنفس، دمای بدن، فشار خون، درک درد و امواج مغزی را یاد می‌دهد.

در طول این درمان، پزشک مغز و اعصاب و دکتر روانپزشک از دستگاه‌هایی غیرتهاجمی برای اندازه‌گیری عملکردهای غیرارادی بدن شما مانند ضربان قلب، تنفس و تنش عضله استفاده می‌کند. سپس با توجه به بازخورد دستگاه‌ها، نحوه تغییر عملکردهای غیرارادی را به شما آموزش می‌دهد. در نهایت، با تمرین یاد خواهید گرفت که این تغییرات را بدون این دستگاه‌ها ایجاد کنید.

فواید و عوارض بیوفیدبک

فواید این روش درمانی عبارت‌اند از:

• کاهش انواع سردردها مانند سردردهای تنشی و میگرنی
• کاهش وابستگی به درمان‌های تهاجمی مانند داروها
• بهبود کیفیت خواب و بی‌خوابی
• کاهش تنش عضله و درد مزمن کمر، شانه و گردن
• کاهش علائم بی‌اختیاری ادراری
• افزایش سرعت بهبودی از آسیب‌هایی که به توان‌بخشی فیزیکی نیاز دارند
• بهبود کنترل عضلات و حرکت
• کمک به کنترل سلامت جسمی
• یادگیری تکنیک‌های آرام‌سازی یا مهارت‌های مقابله‌ای برای بهبود به‌زیستی روانی
• بهبود تمرکز به‌ویژه در بیماران مبتلا به بیش‌فعالی
• بهبود عملکرد شناختی، حافظه و یادگیری
• کنترل خلق، استرس و اضطراب
• کاهش علائم بیماری‌های مزمنی مانند اختلال وسواس فکری و عملی، اختلال استرس پس از سانحه و افسردگی
• کاهش ولع برای غذا، مواد مخدر یا دیگر رفتارهای اعتیادآور
• بهبود کنترل تکانه و تصمیم‌گیری

این روش درمانی غیرتهاجمی و ایمن دارای عوارض جانبی کمی است. برخی از افرادی که نوروفیدبک (نوعی بیوفیدبک تراپی) را با استفاده از نوار مغزی یا فناوری اف‌ام‌آرآی دریافت می‌کنند، ممکن است دچار خستگی و سردرد خفیف شوند.

چه بیماری هایی با بیوفیدبک قابل درمان هستند؟

تحقیقات نشان می‌دهند که این روش درمانی می‌تواند به مدیریت شرایط یا بیماری‌های زیر کمک کند:

اختلال استرس پس از سانحه، اضطراب و افسردگی

یکی از مشکلات شایعی که هر فرد ممکن است در طول دوران زندگی خود تجربه کند، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و عوارض ناشی از آن شامل اضطراب و افسردگی است. با استفاده از تکنیک بیوفیدبک و کنترل عملکردهای فیزیولوژیکی افراد مبتلا به این اختلال می‌توان علائم این اختلال را تا حدود زیادی درمان کرد.

اختلال بیش‌ فعالی یا کمبود توجه

اختلال بیش‌فعالی یا کمبود توجه (ADHD) یک اختلال رفتاری-رشدی شایع است که بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود و روی کنترل رفتارها و یادگیری آن مؤثر است. یکی از روش‌هایی که برای درمان این اختلال کاربرد دارد‌، بیوفیدبک تراپی است‌. این روش به درمان بی‌ثباتی درون مغز و بهبود عملکرد آن کمک می‌کند و منجر به درمان علائم بیش‌فعالی می‌شود.

سندرم خستگی مزمن

سندروم خستگی مزمن یکی از بیماری‌های شایع است که با علائمی مانند احساس خستگی، اختلال در حافظه، احساس گیجی، عدم تمرکز و خواب بی‌کیفیت همراه است. برای درمان این اختلال نیز می‌توان از تکنیک بیوفیدبک استفاده کرد.

درد مزمن مانند کمردرد و لگن‌ درد مزمن

دردهای مزمن یا اختلالات نشانه جسمانی به دردهایی گفته می‌شود که علت اصلی بروز آن‌ها استرس و فشارهای عصبی روزمره است. برای درمان این اختلال از روش بیوفیدبک استفاده می‌شود‌. این روش تأثیر بسیار زیادی در کاهش دردهای مزمن جسمانی دارد.

یبوست

ییوست یک مشکل شایع است که درصد زیادی از مردم دنیا به آن مبتلا می‌شوند. برای درمان این بیماری از انواع دستگاه بیوفیدبک استفاده می‌شود تا بیمار عضلات خود را در ناحیه لگن وارد عمل کرده و دفع راحتی داشته باشد.

صرع

صرع چیست؟ صرع (epilepsy) یکی از بیماری‌های مزمن مغز و اعصاب است که با علائمی شامل تشنج، تحریک پذیری، اسپاسم و انقباض عضلات، تکان خوردن غیرقابل‌کنترل دست و پا و غیره همراه است. بدون نگرانی از عوارض بیوفیدبک با استفاده از این روش می‌توان علائم بیماری صرع را تاحدود زیادی درمان کرد.

بی‌ اختیاری مثانه و روده

بی اختیاری مثانه و روده بیماری‌هایی هستند که افراد مبتلا به آن نمی‌توانند ادرار و مدفوع خود را کنترل کنند. برای درمان این مشکلات نیز می‌توان از روش بیوفیدک استفاده کرد. بیوفیدبک روشی غیرتهاجمی و بی‌خطر است که عملکرد عضلات لگن را بهبود بخشیده و آن‌ها را تقویت می‌کند. افزایش سطح آگاهی بیمار نسبت به عملکرد عضلات خود از فواید دیگر این روش درمانی است.

فیبرومیالژیا

فیبرومیالژیا یک بیماری مزمن است که باعث ایجاد درد در بسیاری از نقاط بدن از جمله استخوان‌ها و عضلات می‌شود. با استفاده از روش بیوفیدبک می‌توان این بیماری را درمان کرد.

فشارخون بالا

فشار خون بالا به‌عنوان یک بیماری مزمن با عوارضی مانند بیماری‌های قلبی، سکته‌ مغزی، آسیب چشمی و غیره همراه است. با کمک تکنیک بیوفیدبک می‌توان فشار خون را کنترل و از بروز عوارض آن جلوگیری کرد.

بی‌ خوابی

اختلال بی‌خوابی یکی از اختلالات شایع است که با استفاده از نوروفیدبک و بدون ایجاد هیچ عارضه‌ای می‌توان آن را به‌طور کامل و برای همیشه درمان کرد.

سردرد میگرنی و سردرد تنشی

به سردردهای شدید یک‌طرفه که با ضربان و تپش سر همراه هستند، میگرن یا سردرد تنشی گفته می‌شود‌. با استفاده از تمرینات بیوفیدبک می‌توان این نوع سردرد را کنترل کرد.

بیماری حرکت

بیماری حرکتی، اختلالی است که در آن حرکت خود فرد با حرکات مورد انتظار مغز ناسازگار است. با بیوفیدبک تراپی می‌توان علائم ناشی از این بیماری شامل عرق سردرد، سردرد، گیجی، تهوع و غیره را کاهش داد.

سندرم رینود

سندروم رینود بیماری است که رگ‌های دست‌ و پای افراد مبتلا به آن درصورت مواجه‌شدن با سرما دچار کاهش جریان خون می‌شوند. روش بیو فیدیک می‌تواند به درمان این بیماری کمک کند‌.

وزوز گوش

وزوز گوش یک بیماری زمینه‌ای است که افراد مبتلا به آن را آزار می‌دهد. برای درمان این بیماری از روش بیو فیدبک استفاده می‌شود. در این روش امواج مغزی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند.

به خاطر داشته باشید که پزشکان از این روش درمانی به عنوان تنها درمان شرایط و بیماری‌های ذکرشده استفاده نمی‌کنند. به عبارت دیگر، آن‌ها این درمان را با روش‌های دیگری مانند داروها و روان‌درمانی (گفتاردرمانی) ترکیب می‌کنند.

مراحل انجام بیوفیدبک تراپی

بیوفیدبک در دو مرحله انجام می‌شود که این مراحل به شرح زیر است:

1. متصل‌کردن حس‌گرهای الکتریکی به نقاط مختلف بدن بیمار: در این مرحله پاسخ‌های فیزیولوژیک بدن در زمان استراحت‌ همچون انقباض عضلانی توسط حس‌گرهای الکتریکی و به‌وسیله ابزارهای صوتی و تصویری بیوفیدبک نشان داده می‌شوند.
2. برانگیختن واکنش‌های مثبت در بدن بیمار: در این مرحله از خود بیمار درخواست می‌شود که واکنش‌های مثبت را در بدن خود برانگیخته و عضلات خود را ریلکس کند.

بیوفیدبک برای چه کسانی مفید است؟

بیوفیدبک تراپی می‌تواند به عنوان رویکردی مکمل به‌ویژه برای افرادی که به درمان‌های جایگزین یا طب کل‌نگر علاقه دارند، مؤثر باشد. تحقیقات بسیاری در سال‌های اخیر انجام شده‌اند که نشان می‌دهند که این روش درمانی می‌تواند برای افراد مبتلا به بیماری‌های جسمی و روانی مختلفی مانند بیش‌فعالی، اختلالات اضطراب، دیابت، آرتریت، آسیب‌های تروماتیک مغزی، مشکلات قلبی، اختلال خواب و اختلالات الکل و مواد مفید باشد.

تفاوت بیوفیدبک با نوروفیدبک در چیست؟

نوروفیدبک یکی از انواع بیوفیدبک تراپی به شمار می‌رود که تغییرات فعالیت امواج مغزی را در پاسخ به افکار، احساسات و عوامل استرس‌زای مختلف اندازه‌گیری می‌کند. به عبارت دیگر، نوروفیدبک برخلاف بیوفیدبک که ضربان قلب، تعریق و فعالیت عضله را اندازه‌گیری می‌کند، فقط روی فعالیت مغز تمرکز می‌کند.

انواع بیوفیدبک تراپی

برخی از انواع بیوفیدبک تراپی باید در کلینیک‌ها انجام شوند؛ ولی، فناوری‌های جدید انجام بیوفیدبک را در خانه امکان‌پذیر کرده‌اند. بیشتر انواع این روش درمانی غیرتهاجمی، بدون درد و ایمن هستند و عوارض جانبی بسیاری ندارند. پزشکان با توجه به مشکل یا بیماری بیمار، ممکن است یکی از انواع زیر را تجویز کنند:

• نوار عصب و عضله (EMG): در این نوع، از نوار عصب عضله برای نظارت بر فعالیت الکتریکی و پاسخ‌های عضلانی در بدن استفاده می‌شود. ازآنجایی‌که این نوع می‌تواند چندین تغییر فیزیولوژیکی مانند تنش عضله و فعالیت سلول‌های عصبی را به‌صورت هم‌زمان اندازه‌گیری کند، بسیار محبوب است
• بیوفیدبک تنفسی: در این نوع، نوارهایی در اطراف شکم و سینه برای نظارت بر تنفس قرار می‌گیرد. هدف از این نوع معمولا آموزش نحوه کنترل و تنظیم تنفس به بیماران مبتلا به آسم، اضطراب، مشکلات تنفسی و حمله پانیک است
• نوع ضربان قلب و فشارخون: این نوع می‌تواند ضربان قلب و فشارخون را با استفاده از حسگرهایی در گوش‌ها، انگشتان، کمر، بازوها و سینه اندازه‌گیری کند. هدف از این نوع بیوفیدبک اغلب آموزش نحوه تنظیم ضربان قلب و فشارخون برای کاهش علائم اضطراب یا خطر بیماری‌های قلبی و عروقی است
• بیوفیدبک پاسخ پوست و حرارتی: در این نوع درمان، حسگرهایی روی پوست برای اندازه‌گیری دما و تعریق آن قرار می‌گیرد. اگر بیماران هنگام تجربه‌کردن علائم خود دچار احساس گرما یا سرما می‌شوند یا تعریق پوستشان افزایش می‌یابد، این نوع می‌تواند برای آن‌ها مفید باشد
• نوروفیدبک: در این نوع، حسگرهایی برای اندازه‌گیری فعالیت امواج مغزی روی سر بیمار قرار داده می‌شود و از بیمار خواسته می‌شود به صفحه‌نمایش نگاه کند و فعالیت‌هایی را انجام دهد. این نوع در سال‌های اخیر توانسته است توجه افراد بسیاری را به عنوان شاخه‌ای جداگانه از بیوفیدبک به خود جلب کند. پزشکان معمولا از این درمان برای مدیریت اختلال کمبود توجه، اختلال بیش‌فعالی (به‌ویژه در کودکان)، مشکلات عصبی و شناختی و تشنج‌ها استفاده می‌کنند.
• بیوفیدبک با کمک رایانه: در این نوع بسیار متداول، از حسگرهایی که به رایانه متصل هستند، برای اندازه‌گیری تغییرات در بدن و مغز استفاده می‌شود. در جلسات این نوع بیوفیدبک، پزشک از بیمار می‌خواهد که روی یک صندلی بنشیند، هدفونی را روی سر خود قرار دهد و از بازی‌ها، فعالیت‌ها و تصاویر مختلف صفحه‌نمایش رایانه استفاده کند.
• نوع روان‌درمانی فیزیولوژیکی: در این نوع، روان‌درمانگر یا مشاور، از دستگاه‌ بیوفیدبک استفاده و درمان را با ارائه پیشنهاداتی هدایت می‌کند. این نوع درمان ممکن است ترکیبی از روان‌درمانی سنتی و بیوفیدبک باشد.
• تراپی مجازی با دستگاه‌های بیوفیدبک خانگی: از آنجایی‌که محبوبیت و دسترسی به جلسات تراپی آنلاین افزایش یافته است، برخی از روان‌درمانگران از این نوع استفاده می‌کنند. این روان‌درمانگران از بیماران می‌خواهند که از دستگاه‌های بیوفیدبک پوشیدنی برای اندازه‌گیری ضربان قلب و امواج مغزی استفاده کنند. تحقیقات نشان می‌دهند که این نوع روش درمانی می‌تواند به افراد مبتلا به سوءاستفاده مواد کمک کند.
• بیوفیدبک فعالیت غدد عروق: در این فیدبک، حس‌گرهایی را در اطراف انگشتان، کف و مچ دست با الکترودرموگراف EDG، متصل می‌کنند. بعد از آن، با اندازه‌گیری فعالیت غدد عروق و میزان تعریق شما، درباره میزان اضطراب در شما هشدار می‌دهند.

سیگنال‌های ثبت‌شده به وسیله دستگاه بیوفیدبک، با فرمی قابل درک به صورت ویدیو، صوت یا نور چشمک‌زن به افراد فیدبک می‌دهد. مثلا در هنگام انقباض عضلات، نور چشمک‌زن وجود دارد و در هنگام ریلکس شدن عضلات، چشمک‌زن متوقف می‌شود. این فیدبک‌ها، به فرد کمک می‌کند تا بدون خوردن دارو بتواند انقباض عضلاتش را در سطح نرمال قرار دهد.

طول درمان با بیوفیدبک

هر جلسه بیوفیدبک ممکن است 30 الی 60 دقیقه طول بکشد. طول درمان با بیوفیدبک به بیماری شما و نحوه پاسخ شما به درمان بستگی دارد؛ بنابراین، برای کسب اطلاعات دقیق در این باره، می‌توانید با کلینیک پزشک اول تماس بگیرید.

تعداد جلسات بیوفیدبک

ازآنجایی‌که بیوفیدبک نوعی آموزش است، برای مشاهده اثرات آن به چندین جلسه نیاز دارید. تعداد جلسات این روش درمانی به شرایط یا بیماری‌ها، شدت علائم، نحوه پاسخ بدن و میزان تمرین شما در بین جلسات بستگی دارد؛ بنابراین، تنها پزشک می‌تواند بگوید چه تعداد جلسه برای شما مناسب است.

هزینه بیوفیدبک تراپی

هزینه این روش درمانی به نوع دستگاه، محل کلینیک، پزشک تجویزکننده و بیمه شما بستگی دارد. برای مثال، اگر به مطب پزشکی معتبر و باتجربه برای بهره‌مندی از فواید این روش درمانی مراجعه کنید، اغلب باید هزینه بیشتری بپردازید. به خاطر داشته باشید که افراد غیرمجازی که این خدمت درمانی را با هزینه کمتری ارائه می‌دهند، ممکن است شما را با خطرات بسیاری روبه‌رو کنند. به همین دلیل کلینیک مغز و اعصاب پزشک اول بهترین انتخاب برای شما خواهد بود. چرا که تمام خدمات توسط افراد متخصص و حرفه‌ای انجام می‌شود.

نکات قبل از انجام دادن بیوفیدبک

پیش از مراجعه به کلینیک، مطمئن شوید که پوستتان خشک است و هیچ لوسیونی روی آن نیست؛ زیرا، الکترودها باید بتوانند تماس خوبی با پوست شما داشته باشند و لوسیون‌ها یا ژل‌ها می‌توانند اندازه‌گیری را مختل کنند. اگر پیش از انجام این روش درمانی، از لوسیون و محصولات دیگر استفاده کردید، حتما به پزشک اطلاع دهید تا او پوست شما را با الکل تمیز کند. همچنین بهتر است مثانه خود را پیش از جلسه خالی کنید تا احساس بهتری داشته باشید.

نکات بعد از انجام دادن بیوفیدبک

پس از پایان جلسه بیوفیدبک تراپی، لازم نیست نکته‌ای را رعایت کنید و می‌توانید به محل کار خود برگردید یا سایر فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهید. اگر تحت نظارت پزشک هستید، حتما دوباره به مطب پزشک خود مراجعه کنید و هیچ تغییری را در برنامه درمانی خود بدون مشورت با پزشک ایجاد نکنید.

مرکز بیوفیدبک در پزشک اول

اگر به دنبال یک مرکز بیوفیدبک معتبر در تهران برای درمان بیماری‌های خود هستید، ما کلینیک مغز و اعصاب پزشک اول را به شما پیشنهاد می‌کنیم. پزشکان این کلینیک در زمینه سلامت روانی تخصص دارند و با جدیدترین و مؤثرترین روش‌های درمانی مانند انواع بیوفیدبک می‌توانند به شما کمک کنند شرایط یا بیماری‌های خود را مدیریت کنید و زندگی بهتری داشته باشید.

سخن پایانی

بسیاری از افراد به دنبال درمان‌های مکمل یا جایگزین مانند بیوفیدبک برای بهبود سلامت و به‌زیستی خود هستند. بیوفیدبک تراپی، درمانی بدون خطر برای کنترل عملکردهای غیرارادی بدن و به‌تبع آن، کنترل به‌‌زیستی جسمی و روانی محسوب می‌شود. این روش درمانی می‌تواند عملکرد، علائم و سلامت شما را بهبود دهد. اگر می‌خواهید از فواید بیوفیدبک تراپی بهره‌مند شوید، حتما به مطب پزشکی معتبر و باتجربه مانند پزشکان کلینیک پزشک اول مراجعه کنید.

کلینیک پزشک اول