اختلال پیکا (هرزه خواری) چیست؟

اختلال پیکا (Pica) وضعیتی روانی است که بیشتر افراد باردار و کودکان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در چنین شرایطی فرد مواد غیرخوراکی و غیرمغذی را به طور مکرر و مداوم می‌خورد. این مواد ممکن است شامل خاک، گچ، یخ، زغال، رنگ، پلاستیک، مو، کاغذ، و غیره باشند. در ادامه این مطلب به بررسی اینکه اختلال پیکا چیست و علائم هرزه خواری را شرح داده و نقش کلینیک روانشناسی را در درمان آن می‌شناسیم.

اختلال هرزه خواری یا پیکا چیست

اختلال پیکا یا هرزه‌خواری (Pica) یک نوع اختلال خوردن است که در آن فرد به طور مداوم و به اجبار مواد غیرخوراکی و غیرمغذی را مصرف می‌کند. این مواد ممکن است شامل خاک، کاغذ، صابون، مو، یخ، سنگ، رنگ، گچ و یا مواد مشابه باشند. این رفتار به‌صورت غیرطبیعی و فراتر از نیاز بدن به این مواد است و معمولاً در افرادی رخ می‌دهد که به دلیل مشکلات جسمی یا روانی دچار این اختلال شده‌اند. افراد درگیر این اختلال با خطرهای مختلفی همچون مسمومیت تهدید می‌شوند. جالب است بدانید که این بیماری نام خود را از یک گونه پرنده به نام پیکا گرفته که به خوردن مواد غیرعادی شهرت دارد.

انواع اختلال پیکا یا هرزه خواری

همان‌طور که اشاره کردیم اختلال پیکا یا هرزه خواری، به خوردن مواد غیرخوراکی و غیرمعمول گفته می‌شود که حداقل به مدت یک ماه ادامه داشته باشد. این اختلال می‌تواند در کودکان، بزرگسالان و حتی حیوانات نیز دیده شود. انواع این اختلال بر اساس نوع موادی که فرد می‌خورد، نام‌گذاری می‌شوند. برخی از انواع اختلال Pica عبارت‌اند از:

• ژئوفاژی (Geophagy): خوردن خاک، گچ، یا خاک رس
• پاگوفاژی (Pagophagia): خوردن یخ
• کریسوفاژی (Chrysiophagia): خوردن مو
• سیفیلیسم (Chalcosis): خوردن گچ یا خاک رس حاوی سرب
• پاپیلیسم (Papillosm): خوردن کاغذ یا پارچه
• پلاستوفاژی (Plasticophagia): خوردن پلاستیک

این اختلال می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی فرد داشته باشد. خوردن مواد غیرخوراکی می‌تواند باعث مسمومیت، خفگی، آسیب به دستگاه گوارش، و سایر مشکلات پزشکی شود. در ادامه هریک از این موارد را به‌تفصیل بررسی می‌کنیم.

ژئوفاژی (Geophagy)

ژئوفاژی که به آن خاک‌خواری نیز گفته می‌شود، شایع‌ترین نوع اختلال Pica است. این اختلال معمولاً در کودکان و زنان باردار دیده می‌شود. خوردن خاک می‌تواند باعث مسمومیت با سرب، مس، و سایر فلزات سنگین شود. همچنین می‌تواند باعث عفونت دستگاه گوارش، انسداد روده، و سایر مشکلات پزشکی شود.

پاگوفاژی (Pagophagia)

پاگوفاژی که یخ خواری نیز شناخته می‌شود، یک اختلال خوردن نسبتاً نادر است. این مشکل نیز معمولاً در کودکان و زنان باردار دیده می‌شود. خوردن یخ ممکن است سبب سوءهاضمه، حالت تهوع، استفراغ، و سایر مشکلات گوارشی شود. همچنین می‌تواند باعث آسیب به دندان‌ها و لثه‌ها شود.

کریسوفاژی (Chrysiophagia)

کریسوفاژی یا مو خواری یک نوع اختلال هرزه‌خواری عجیب است که در آن فرد موهای خود یا دیگران را می‌خورد. این اختلال نیز مانند دیگر موارد معمولاً در کودکان و زنان باردار دیده می‌شود. خوردن مو می‌تواند باعث گره‌خوردن مو در دستگاه گوارش شود که می‌تواند باعث انسداد روده شود. همچنین می‌تواند باعث استفراغ و حالت تهوع شود.

مطالعه بیشتر: بی اشتهایی عصبی چیست؟

علائم پیکا: نشانه های هرزه خواری

اگر نگران هستید که کسی از اطرافیان شما درگیر اختلال پیکا باشد، می‌توانید علائمی که در ادامه ذکر شده است را در او بررسی کنید. اگر متوجه یکی یا چند مورد از این علائم شدید، بهتر است با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید. تشخیص اختلال توسط یک متخصص سلامت روان انجام می‌شود. دکتر روانپزشک با بررسی علائم فرد و سوابق پزشکی او می‌تواند تشخیص دهد که آیا فرد به این اختلال دچار است یا نه. خوردن مواد غیرخوراکی و غیرمغذی همچون خاک، گچ، یخ، زغال، رنگ، پلاستیک، مو، کاغذ، و غیره به صورت مکرر و مداوم از علائم هرزه خواری است. برای تشخیص بیماری پیکا، فرد باید حداقل به مدت یک ماه به طور مداوم مواد غیرخوراکی را بخورد.

نشانه‌های هرزه خواری عبارت‌اند از:

• پیداشدن مواد غیرخوراکی در دهان، دندان‌ها، یا مدفوع فرد
• وجود زخم یا خراش در دهان یا لب‌های فرد
• وجود نشانه‌های مسمومیت، مانند حالت تهوع، استفراغ، اسهال، یا درد شکم

علت ابتلا به اختلال پیکا چیست؟

با وجود مطالعات و تحقیقات گسترده علت بیماری پیکا هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما عوامل زیر می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند:

• کمبود مواد مغذی، مانند آهن، روی، و سلنیوم. این مواد مغذی برای سلامتی بدن ضروری هستند و کمبود آنها می‌تواند باعث بروز علائم مختلفی، از جمله اختلال پیکا شود.
• اختلالات روانی، مانند اسکیزوفرنی، اختلال طیف اوتیسم، و اختلال شخصیت مرزی. این اختلالات می‌توانند باعث بروز تغییراتی در رفتار فرد شوند که منجر به اختلال Pica شود.
• سوءاستفاده یا غفلت از کودکی. کودکانی که در معرض سوءاستفاده قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال هستند.
• شرایط پزشکی، مانند کم‌خونی، سوءتغذیه، و بیماری ریفلاکس معده به مری. این شرایط می‌توانند باعث بروز علائمی شوند که منجر به Pica شود.

در برخی موارد، ممکن است علت اختلال پیکا چند عامل باشد. به‌عنوان‌مثال، فردی که دچار کمبود آهن است، ممکن است به دلیل احساس گرسنگی، شروع به خوردن مواد غیرخوراکی کند. همچنین، فردی که دچار  اختلال اوتیسم است، ممکن است به دلیل اختلال در پردازش اطلاعات حسی، شروع به خوردن مواد غیرخوراکی کند.

میزان شیوع پیکا در کودکان دارای اوتیسم

میزان شیوع اختلال پیکا در کودکان دارای اوتیسم بین 30 تا 60 درصد است. این اختلال در کودکان دارای اوتیسم شایع‌تر از کودکانی است که مبتلا به اختلالات روانی دیگر هستند. علت شیوع بالای Pica در کودکان اوتیسم هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما عوامل زیر می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند:

• اختلال در پردازش اطلاعات حسی: کودکان دارای اوتیسم ممکن است حساسیت متفاوتی نسبت به محرک‌های حسی داشته باشند. این حساسیت می‌تواند باعث شود که برخی از مواد غیرخوراکی برای آنها خوشایندتر از غذاهای معمولی باشد.
• اختلال در مهارت‌های ارتباطی: کودکان اوتیسمی در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند. این مشکل می‌تواند سبب شود که آنها از خوردن مواد غیرخوراکی به‌عنوان راهی برای جلب‌توجه دیگران استفاده کنند.
• اختلال در رفتار: این کودکان رفتارهای تکراری یا تحریک‌پذیری دارند. این رفتارها می‌تواند باعث شود که آنها بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلال پیکا باشند.

اختلال پیکا در بارداری

اختلال پیکا در بارداری می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی مادر و جنین داشته باشد. خوردن مواد غیرخوراکی می‌تواند باعث مسمومیت، خفگی، آسیب به دستگاه گوارش، و سایر مشکلات پزشکی شود. اما دلیل هرزه خواری در بارداری چیست؟ کمبود مواد مغذی، مانند آهن، روی، و سلنیوم، می‌تواند باعث بروز علائم مختلفی، از جمله اختلال پیکا شود. زنان باردار به دلیل افزایش نیاز بدن به این مواد مغذی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کمبود این مواد هستند. همچنین تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند باعث بروز تغییراتی در رفتار و خلق‌وخوی شود. از سویی اضطراب و استرس در دوران بارداری شایع است. این عامل می‌تواند باعث بروز رفتارهای تکراری، مانند خوردن مواد غیرخوراکی، شود. نکته مهم دیگر اینکه برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که اختلال Pica ممکن است در برخی از خانواده‌ها ارثی باشد.

عوارض اختلال هرزه خواری

همان‌طور که تا اینجا مطالعه کردید، pica می تواند آسیب‌های جسمی و روانی بسیاری به فرد مبتلا وارد کند. در ادامه این بخش به‌صورت موردی عوارض هرزه خواری را بررسی می‌کنیم. برخی از عوارض احتمالی اختلال هرزه خواری عبارت‌اند از:

• مسمومیت با سرب، مس، و سایر فلزات سنگین؛ مصرف خاک، گچ، و سایر موادی که حاوی این مواد هستند، می‌تواند باعث مسمومیت شود.
• عفونت دستگاه گوارش؛ بلعیدن مواد غیرخوراکی می‌تواند باعث عفونت دستگاه گوارش، مانند وبا، اسهال خونی، و عفونت انگلی شود.
• انسداد روده؛ خوردن موادی مانند مو، پارچه، و پلاستیک می‌تواند باعث انسداد روده شود.
• زخم یا خراش در دهان یا لب‌ها؛ مصرف موادی مانند گچ، زغال، و خاک می‌تواند باعث زخم یا خراش در دهان یا لب‌ها شود.
• آسیب به دندان‌ها و لثه‌ها؛ خوردن موادی مانند یخ، گچ، و خاک می‌تواند باعث آسیب به دندان‌ها و لثه‌ها شود.
• گرسنگی و سوءتغذیه؛ اگر فرد به دلیل خوردن مواد غیرخوراکی غذاهای سالم را نخورد، ممکن است دچار گرسنگی و سوءتغذیه شود.

اختلال پیکا چگونه تشخیص داده می شود؟

روانپزشک با بررسی علائم هرزه خواری که بالاتر به آنها اشاره کردیم و همچنین آزمایش خون برای بررسی کمبود مواد مغذی، آزمایش مدفوع برای بررسی عفونت و آزمایش تصویربرداری برای بررسی انسداد روده می تواند مسیر درمان فرد آغاز کند.

روش های درمان پیکا

قبل از هر چیز در نظر داشته باشید که درمان هرزه خواری به شناخت عامل اصلی آن بستگی دارد. پزشک با شناخت زمینه جسمی و روانی این اختلال دست به درمان می‌زند. در ادامه برخی از درمان‌های رایج اختلال پیکا معرفی شده است:

درمان با مکمل‌های غذایی

مکمل‌های غذایی می‌توانند به فرد کمک کنند تا مواد مغذی موردنیاز بدن خود را دریافت کند و از خوردن مواد غیرخوراکی برای رفع کمبود مواد مغذی خودداری کند. مصرف آهن، روی، سلنیوم و ویتامین B12 کمک‌کننده است.

درمان با داروها

داروها می‌توانند به فرد کمک کنند تا علائم اختلالات روانی خود را کنترل کند و از خوردن مواد غیرخوراکی برای مقابله با این علائم خودداری کند. داروهای ضد روان‌پریشی، داروهای ضدافسردگی، داروهای ضداضطراب

روان‌درمانی

انواع مختلفی از روان‌درمانی برای درمان اختلال پیکا استفاده می‌شود. برخی از انواع روان‌درمانی که معمولاً برای درمان اختلال Pica استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:

• رفتاردرمانی شناختی (CBT)
• خانواده‌درمانی
• گروه‌درمانی

آیا می توان از بیماری پیکا پیشگیری کرد؟

نمی‌توان با قطعیت گفت که با چه روشی باید از اختلال pica جلوگیری کنیم. اما روش‌هایی وجود دارد که می‌توانند کمک‌کننده باشند:

• یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید.
• به کودکان خود بیاموزید که فقط غذاهای سالم را بخورند و برایشان مرزبندی کنید.
• اگر کودک شما مواد غیرخوراکی را می‌خورد، با پزشک او مشورت کنید.
• اگر دچار اختلالات روانی هستید، تحت درمان قرار بگیرید.
• محیط خانه را به محیطی امن و سالم تبدیل کنید.

سخن پایانی 

در این مطلب به این پرداختیم که هرزه خواری چیست و اختلال Pica چگونه خود را نشان می‌دهد و روش‌های درمانی آن چیست. تجربه شما درباره بیماری پیکا چیست؟ اگر با چنین مشکلی دست‌وپنجه نرم می‌کنید حتماً به کلینیک روانشناسی و کلینیک اعصاب و روان پزشک اول مراجعه کنید.