آلزایمر، اختلالات رشدی، اختلالات شناختی و... تنها بخشی از بیماری‌ها و اختلالات شناختی محسوب می‌شوند که می‌توان با شناخت و مطالعه در مورد آنها تا حد قابل‌توجهی آن را مهار کرد، اما ازآنجایی‌که برای بروز علائم این بیماری‌ها زمان زیادی لازم است، ممکن است مدت زیادی زندگی شخص بیمار و اطرافیانش بدون هیچ دلیلی با اختلال مواجه شود، از این‌روی شناخت علائم و نشانه‌های این دسته از اختلالات لازمه یک زندگی سالم است، پس برای آشنایی و کسب اطلاعات بیشتر در خصوص انواع اختلال‌های شناختی در ادامه با پزشک مغز همراه باشید.
اختلالات شناختی چیست ؟
اختلالات شناختی یا اختلالات عصبی شناختی، به مجموعه‌ای از مشکلات و اختلالات مرتبط با عملکردهای شناختی مغز اشاره دارد. این عملکردها شامل توانایی‌هایی همچون حافظه، یادگیری، تمرکز، زبان، حل مسئله، قضاوت و تصمیم‌گیری هستند. وقتی فردی دچار اختلال شناختی می‌شود، ممکن است در یکی یا چند مورد از این توانایی‌ها دچار ضعف یا اختلال شود. شدت اختلالات شناختی از مشکلات خفیف تا موارد شدیدتر مانند زوال عقل (دمانس) متغیر است.
انواع اختلالات عصبی شناختی کدامند؟
به‌طورکلی اختلالات شناختی CD می‌تواند وابسته به شرح‌حال بیمار به‌صورت خفیف یا شدید بروز کند، همچنین این دسته از اختلالات شناختی می‌توانند وابسته به طیف بیماری به انواع مختلفی تقسیم شوند که ازجمله مهم‌ترین آنها می‌توان موارد زیر را نام برد.
- زوال عقل
- اختلالات رشدی
- اختلالات مهارت حرکتی
- فراموشی
- روان آشفتگی
- اعتیاد یا اختلال شناختی ناشی از مواد
- بیماری آلزایمر (شایع‌ترین اختلال شناختی)
عوامل مختلفی می‌توانند بر اختلالات شناختی مؤثر باشند که عدم تعادل هورمونی در رحم، مشکلات ژنتیکی، عدم بیان مناسب یک ژن و فقدان مواد مغذی مناسب در دوران نوزادی ازجمله مهم‌ترین آنها برشمرده می‌شوند. همچنین در کنار موارد فوق، مصرف بیش از حد الکل، استفاده از مواد مخدر، آسیب‌های فیزیکی، تغییرات فیزیکی دستگاه عصبی و... نیز می‌توانند منجر به اختلال در عملکرد شناختی در برخی افراد شوند.
دلایل بروز اختلالات شناختی کدامند؟
اگرچه هیچ دلیل واحدی برای اختلال خفیف شناختی وجود ندارد و این اختلالات ممکن است تا مدت زیادی در حالت اولیه باقی بمانند و هیچ علائمی نداشته باشند؛ اما در برخی موارد افسردگی و اضطراب در صورت عدم درمان می‌تواند بر این بیماری اثرگذار باشد. در کنار این موضوع و طبق آخرین تحقیقی که در بیماران مبتلا به آلزایمر انجام شد، مشاهدات پس از کالبدشکافی مغز، وجود توده‌های پروتئینی به نام بتا آمیلوئید را نشان داد. ضمن اینکه کاهش جریان خون در مغز و سکته‌های خفیف نیز می‌توانند تا حد قابل‌توجهی در بروز اختلالات شناختی مؤثر باشند؛ اما با تمام این تفاسیر دلایل دیگری نیز برای اختلالات شناختی وجود دارند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
- افزایش سن
- دیابت
- اعتیاد به سیگار
- فشارخون بالا
- کلسترول بالا
- چاقی
- روان شفتگی
- عدم فعالیت بدنی
علائم اختلالات شناختی
در کنار علائمی نظیر گیجی و سردرگمی هویت که در اغلب افراد مبتلا به اختلالات روانشناختی کاملاً مشهود است، نشانه‌های دیگری نیز برای این بیماری وجود دارند که می‌توان از آنها تحت عنوان زنگ خطر یاد کرد. در ادامه این بخش مهم‌ترین نشانه‌های ابتلا به اختلالات شناختی که ممکن است در برخی مواقع در روزهای ابتدایی بروز کنند را معرفی کرده‌ایم.
- اختلال در قضاوت: برخی از اختلالات عصبی شناختی مخصوصاً در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر دارای خطاهای حافظه‌ای بسیار معمول هستند. آنها معمولاً نام‌هایی را که در گذشته به‌خوبی می‌شناختند را فراموش می‌کنند، ضمن اینکه در به‌خاطر سپردن برخی از کارهایی که درگذشته به‌راحتی از عهده آن برمی‌آمدند، دچار اختلال شوند و در یک وضعیت سردرگم به زندگی خود ادامه دهند.
- اختلالات عاطفی: عدم تعادل عاطفی و طغیان‌های عاطفی ازجمله مواردی هستند که می‌توانند افراد مبتلا به اختلالات روانشناختی را با مشکل مواجه کند. این دسته از افراد معمولاً زندگی در انزوا را بیشتر می‌پسندند.
- اختلالات فیزیکی: عدم هماهنگی دست‌وپا، چشمانی با ظاهر براق، رفتارهای غیرعادی و... از دیگر علائم و نشانه‌های افراد مبتلا به اختلالات روانشناختی محسوب می‌شوند.
تست تشخیص اختلالات شناختی
زمانی که علائم اختلال شناختی در کلینیک روانشناسی و مشاوره معتبر و توسط درمانگر بررسی شد، برای ارزیابی سلامت روان اشخاص ازنظر افسردگی، اضطراب، اختلالات یادگیری و... مورد بررسی قرار می‌گیرند. معمولاً تست‌های لازم برای ارزیابی بیماری متفاوت است که در ادامه این بخش مهم‌ترین آنها را معرفی خواهیم کرد.
تست آلزایمر و زوال عقل
این تست تخصصی در موسسه‌های ملی پیری و پس از بررسی‌های اولیه از فرد گرفته می‌شود و بعد از بررسی آزمایش‌ها، مطالعات بالینی و... نتیجه نهایی بیان می‌شود.
Mini-Cog
Mini-Cog یک ابزار سه‌دقیقه‌ای برای شناخت اختلالات روانشناختی است که دو جز مختلف دارد. تست یادآوری سه موردی برای حافظه و تست رسم ساعت ازجمله بخش‌های مهم این آزمون هستند.
مقیاس ارزیابی جهانی دمانس رولند (RUDAS)
معمولاً از این تست غربالگری برای وضعیت نهایی شخص مبتلا به زوال عقل، پارکینسون و... انجام می‌شود و نتیجه نهایی می‌تواند نقش مؤثری در روند درمان شخص ایفا کند.
ارزیابی شناختی مونترال (MoCA)
ارزیابی شناختی مونترال یک ابزار سریع و آسان است که می‌تواند برای استفاده در محیط‌های بالینی انجام شود، پس از بررسی نتایج و امتیازدهی می‌توان وضعیت بیمار را به‌خوبی تفسیر کرد.
مصاحبه غربالگری زوال عقل AD8
این آزمون کوتاه و حدوداً ۳ دقیقه‌ای محسوب می‌شود که به‌عنوان یک ابزار غربالگری اطلاعاتی طراحی‌شده است، آزمون زوال عقل شامل هشت سؤال بله یا خیر در مورد تغییرات در تفکر، حافظه و رفتار فرد است. معمولاً از ترکیب با Mini-COG، AD8 برای تشخیص تغییرات شناختی استفاده می‌شود.
معاینه عصبی
معاینه عصبی به‌عنوان بخشی از یک معاینه فیزیکی، برای انجام برخی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. در طی پروسه معاینه وضعیت مغز، اعصاب، نخاع و... بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد. انجام این معاینات و آزمایش‌ها معمولاً برای افراد مبتلا به علائم بیماری پارکینسون، سکته مغزی، تومورها و... کاملاً ضروری است.
اختلال شناختی در کودکان
اختلالات شناختی در کودکان به مشکلاتی در عملکردهای ذهنی مانند یادگیری، حافظه، توجه، حل مسئله و مهارت‌های زبانی اشاره دارد که ممکن است بر رشد تحصیلی و اجتماعی آنها تأثیر بگذارد. این اختلالات می‌توانند به دلایل مختلفی مانند عوامل ژنتیکی، کمبودهای تغذیه‌ای، آسیب‌های مغزی، عفونت‌ها، یا قرار گرفتن در معرض سموم ایجاد شوند. کودکان با این اختلالات ممکن است در مدرسه با مشکلات یادگیری یا ضعف در برقراری ارتباط مواجه شوند. تشخیص زودهنگام و مداخله به‌موقع از طریق ارزیابی‌های تخصصی، گفتاردرمانی، کاردرمانی و برنامه‌های آموزشی می‌تواند به بهبود مهارت‌های شناختی و کیفیت زندگی آنها کمک کند. برخی از اختلال شناختی در کودکان عبارتند از: اختلال طیف اوتیسم، اختلال نقض توجه، اختلال یادگیری خاص و ...
پیشگیری از اختلال عصبی شناختی
جلوگیری از ابتلا به اختلالات شناختی تا حد زیادی به شیوه زندگی سالم و مدیریت عوامل خطر مرتبط با آن بستگی دارد. در حالی که برخی اختلالات شناختی مانند بیماری‌های ژنتیکی یا مرتبط با افزایش سن ممکن است به طور کامل قابل پیشگیری نباشند، می‌توان با رعایت توصیه‌های زیر، خطر ابتلا را کاهش داد و سلامت شناختی را تقویت کرد:
- تغذیه سالم و متعادل
- فعالیت جسمی منظم
- فعالیت ذهنی و یادگیری مداوم
- مدیریت استرس
- خواب کافی و باکیفیت
- اجتناب از مصرف الکل و مواد مخدر
- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای
- پیگیری سلامت روان
- استفاده از مکمل‌ها در صورت نیاز
درمان اختلالات شناختی
به‌طورکلی روش‌های درمان اختلالات شناختی می‌تواند وابسته به عوامل مختلفی نظیر جنسیت، سن، وضعیت شخص، شرایط، میزان پیشرفت بیماری و... متفاوت باشد، اما ازجمله مؤثرترین روش‌های درمانی که برای مقابله با استرس، زوال عقلی، عملکرد بهتر مغز و... می‌توان استفاده کرد، هیدروژن درمانی مولکولی است، در این روش می‌توان با تقویت پاسخ‌های آنتی‌اکسیدانی و ضد تا حد زیادی به عملکرد مغز بهبود بخشید.
دارو درمانی اختلالات شناختی
ازجمله مؤثرترین و کم‌هزینه‌ترین روش‌های درمان اغلب بیماری‌ها مانند اختلال عصبی شناختی، می‌توان به دارودرمانی اشاره کرد، اگرچه امروزه هیچ دارویی برای درمان زوال عقل و اختلالات روانشناختی وجود ندارد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی از داروها می‌توانند علائم این بیماری را بهبود دهند؛ اما در کنار مصرف دارو توصیه‌های دیگر نیز وجود دارند که در ادامه آنها را بررسی خواهیم کرد، برای آشنایی با داروها و روش‌های بهبود اختلالات روانشناختی توصیه می‌کنیم این بخش از مقاله را بادقت مطالعه کنید.
دونپزیل، ریواستیگمین و گالانتامین
اگرچه در ابتدا این امید وجود داشت که داروهایی مانند دونپزیل، Aricept، ریواستیگمین، گالانتامین و... تا حد قابل‌توجهی می‌توانند در درمان بیماری‌هایی مانند زوال مغز، آلزایمر و... مؤثر باشند، اما متأسفانه پس از آزمایش‌های متعدد عدم تأثیر این داروها روی بیماران مبتلا به اختلالات روانشناختی مشخص شد.
بازی
تحقیقات نشان می‌دهد که انجام بازی‌هایی نظیر پازل، جدول، سودوکو و غیره نیز می‌توانند تا حد قابل‌توجهی اختلال زوال مغز را مهار کنند، پس از بازی‌های فکری غافل نشوید.
سبک سالم زندگی
جالب است بدانیم که پیروی از یک سبک زندگی سالم، خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش می‌دهد. همچنین ترک سیگار، عدم مصرف الکل، انجام ورزش، فعالیت‌های بدنی، حفظ تناسب وزن و... نیز می‌توانند تا حد قابل‌توجهی در درمان این اختلالات مؤثر باشند. به بیان ساده‌تر می‌توان گفت: پیروی از یک سبک سالم زندگی در کنار عدم مصرف مواد مخدر تا حد قابل‌توجهی می‌تواند از بروز این اختلال جلوگیری کند، ضمن اینکه امکان ابتلا به این بیماری‌ها را کاهش می‌دهد. پس به‌منظور عدم ابتلا بیماری‌های روانشناختی و بهبود آنها پیروی از یک لایف‌استایل سالم را جدی بگیرید.
مصرف داروهای دیابت و کنترل فشارخون
متأسفانه تحقیقات نشان می‌دهد افراد مبتلا به دیابت یا فشارخون در صورت عدم مهار بیماری خود و عدم مصرف دارو می‌توانند بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌های روانشناختی باشند، ازاین‌روی بهتر است این دسته از افراد برای بهبود حافظه و عدم ابتلا به این اختلالات حتماً داروهای خود را به‌موقع و به‌اندازه مصرف کنند.
فعالیت اجتماعی
خود را به یک محل مشخص و یک روتین خاص محدود نکنید و تنها زمان خود را به کار و تحصیل اختصاص ندهید، بلکه استراحت و انجام کارهایی که از آن لذت ببرید نیز بخشی از فرایند زندگی شما شناخته می‌شود، پس حتماً تفریح، سرگرمی، دیدارهای دوستانه و... را در برنامه ماهانه یا هفتگی خود بگذارید، چراکه این دسته فعالیت‌های اجتماعی و استراحت‌های به‌موقع می‌توانند نقش بزرگی را در بهبود عملکرد مغز شما ایفا خواهند کرد.
جمع‌بندی
متأسفانه اختلالات شناختی و افسردگی به شدت باهم مرتبط هستند و بسیاری از بیماری‌های مرتبط با افسردگی در صورت عدم درمان می‌توانند زمینه بروز بسیاری از بیماری‌ها ازجمله آلزایمر و زوال مغز را فراهم کنند، از این‌روی می‌توان با تغییر سبک زندگی، مراجعه به کلینیک روانپزشکی و کلینیک روان شناسی و... تا حد قابل‌توجهی این بیماری را مهار کرد. از اینکه پزشک مغز را برای شناخت اختلالات روانشناختی انتخاب کردید، بسیار خرسندیم و امیدواریم که توانسته باشیم اطلاعات کلی لازم برای شناخت این بیماری را در اختیار شما قرار داده باشیم.
مخاطب گرامی حتماً تجربیات و نظریات خود را درزمینهٔ علائم اولیه این بیماری با سایت پزشک مغز به اشتراک بگذارید و همچنین اگر درزمینه انواع تست‌های شناخت بیماری‌های روانشناختی اطلاعات و تجربیات تازه‌تر و بیشتری دارید، آن را برای ما و دیگر مخاطبان سایت بنویسید.
پست قبلی
پست بعدی
اختلالات شناختی به مشکلاتی در توانایی‌های ذهنی و عملکردهای شناختی مانند حافظه، توجه، تفکر، حل مسئله و زبان اشاره دارد. این اختلالات می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند، از جمله آسیب مغزی، بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر، یا مشکلات روانی و اجتماعی. اختلالات شناختی می‌توانند بر کیفیت زندگی افراد تاثیر گذاشته و توانایی‌های آنها در انجام وظایف روزانه را کاهش دهند.
اختلالات شناختی می‌توانند به دلایل متعددی از جمله عوامل ژنتیکی، آسیب‌های مغزی، بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر یا پارکینسون، کمبودهای تغذیه‌ای، اختلالات روانی، یا قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی ایجاد شوند. عوامل محیطی و اجتماعی نیز می‌توانند بر عملکرد شناختی تأثیر بگذارند. برای پیشگیری از اختلالات شناختی، مراقبت از سلامت عمومی، تغذیه مناسب و انجام فعالیت‌های ذهنی مفید ضروری است.
درمان اختلالات شناختی بستگی به نوع و شدت اختلال دارد. در برخی موارد مانند اختلالات شناختی ناشی از بیماری‌هایی مانند آلزایمر، درمان‌ها ممکن است به کاهش علائم و کند کردن پیشرفت بیماری کمک کنند، اما درمان قطعی وجود ندارد. در سایر موارد، مداخلات پزشکی، روانشناسی، گفتاردرمانی و کاردرمانی می‌توانند به بهبود وضعیت شناختی فرد کمک کرده و کیفیت زندگی او را ارتقا دهند. تشخیص زودهنگام و شروع درمان می‌تواند تأثیر زیادی در مدیریت اختلالات شناختی داشته باشد.
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید