اگر شما هم به مباحث روان‌شناسی و ساختار مغز علاقه‌مند باشید یا به پزشکان متخصص این حوزه مراجعه کرده باشید، به‌احتمال زیاد درباره نقشه برداری مغز و تفسیر نقشه مغزی چیزهایی شنیده‌اید. نقشه برداری مغز یا QEEG یک روش تشخیصی است که از الکتروانسفالوگرافی (EEG) که یک روش غیرتهاجمی است، برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی مغز استفاده می‌کند.در ادامه این مقاله به تفسیر QEEG و کاربردهای آن می‌پردازیم.
انواع نقشه مغزی کدامند؟
قبل از آنکه به بررسی و تفسیر نقشه مغزی بپردازیم، بهتر است با انواع این روش درمانی آشنا شوید. انواع نقشه مغزی بر اساس شرایطی که آزمایش در آن انجام می‌شود، تقسیم‌بندی می‌شوند. به‌طورکلی، سه نوع نقشه مغزی وجود دارد:
- نقشه مغزی معمولی (QEEG): در حالت بیداری و آرامش انجام می‌شود.
- نقشه مغزی در حالت خواب (Sleep QEEG): در حالت خواب عمیق انجام می‌شود.
- نقشه مغزی در حین فعالیت (Task QEEG): در حین انجام یک فعالیت خاص، مانند خواندن، محاسبه یا بازی، انجام می‌شود.
در ادامه، هر یک از انواع نقشه مغزی را به طور خلاصه توضیح می‌دهیم:
نقشه مغزی معمولی (QEEG)
این آزمایش روش تشخیصی است که از الکتروانسفالوگرافی (EEG) برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی مغز در حالت بیداری و آرامش استفاده می‌کند. این نوع نقشه مغزی برای تشخیص طیف گسترده‌ای از اختلالات مغزی استفاده می‌شود، از جمله:
- تشنج
- اختلالات یادگیری
- اختلالات خلقی
- اختلالات خواب
- آسیب مغزی
- تومور مغزی
- بیماری آلزایمر
نقشه مغزی معمولی معمولاً در یک مرکز پزشکی یا کلینیک انجام می‌شود. بیمار روی یک صندلی یا تخت دراز می‌کشد و الکترودهای کوچکی روی پوست سر او قرار می‌گیرند. او به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در حالت آرام قرار می‌گیرد.
نقشه مغزی در حالت خواب (Sleep QEEG)
در این روش از الکتروانسفالوگرافی (EEG) برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی مغز در شرایط خواب عمیق استفاده می‌شود. این نوع نقشه مغزی برای تشخیص اختلالات خواب، مانند آپنه خواب/وقفه تنفسی در خواب، کاربرد دارد. این آزمایش معمولاً در یک کلینیک مغز و اعصاب انجام می‌شود. بیمار در یک اتاق‌خواب آرام قرار می‌گیرد و الکترودهای کوچکی روی پوست سر او قرار می‌گیرند. فرد به مدت ۶ تا ۸ ساعت در حالت خواب قرار می‌گیرد. داده‌های EEG از طریق کامپیوتر جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل می‌شوند.
نقشه مغزی در حین فعالیت (Task QEEG)
در این آزمایش نیز از الکتروانسفالوگرافی (EEG) برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی مغز در حین انجام یک فعالیت خاص استفاده می‌کند. این نوع نقشه مغزی برای تشخیص اختلالات یادگیری، اختلالات خلقی و سایر اختلالات که با عملکرد شناختی مرتبط هستند، استفاده می‌شود.نقشه مغزی در حین فعالیت معمولاً در یک مرکز پزشکی یا کلینیک انجام می‌شود. بیمار یک فعالیت خاص، مانند خواندن، محاسبه یا بازی، انجام می‌دهد. در حین انجام فعالیت، الکترودهای کوچکی روی پوست سر او قرار می‌گیرند.
باندهای فرکانسی در تفسیر نقشه مغزی
باندهای فرکانسی از مهم‌ترین ابزار برای ثبت و نهایتاً تفسیر نقشه مغزی هستند. در ادامه به معرفی انواع باندهای فرکانسی و تفاوت‌های آنها می‌پردازیم.
- باند دلتا (۱-۴ هرتز): با خواب عمیق مرتبط است.
- باند تتا (۴-۸ هرتز): با خواب سبک، خواب REM، یادگیری و حافظه مرتبط است.
- باند آلفا (۸-۱۳ هرتز): با استراحت و آرامش مرتبط است.
- باند بتا (۱۳-۳۰ هرتز): با توجه، تمرکز و پردازش اطلاعات مرتبط است.
- باند گاما (۳۰-۱۰۰ هرتز): با پردازش اطلاعات پیچیده، یادگیری و آگاهی مرتبط است.
معنی رنگ ها در تفسیر نقشه مغزی
در تفسیر نقشه مغزی، رنگ‌ها برای نشان‌دادن میزان فعالیت الکتریکی در مناطق مختلف مغز استفاده می‌شوند. به‌طورکلی، رنگ‌های سبز و زرد نشان‌دهنده فعالیت طبیعی هستند، درحالی‌که رنگ‌های قرمز و آبی نشان‌دهنده فعالیت غیرطبیعی هستند.
- رنگ سبز نشان‌دهنده فعالیت طبیعی مغز در یک منطقه خاص است. این رنگ معمولاً برای نشان‌دادن فعالیت مغز در حالت استراحت یا آرامش استفاده می‌شود.
- رنگ زرد نشان‌دهنده فعالیت بالای مغز در یک منطقه خاص است. این رنگ معمولاً برای نشان‌دادن فعالیت مغز در حالت توجه، تمرکز یا پردازش اطلاعات استفاده می‌شود.
- رنگ قرمز نشان‌دهنده فعالیت غیرطبیعی بالا در یک منطقه خاص است. این رنگ معمولاً برای نشان‌دادن فعالیت مغز در شرایطی مانند تشنج، اختلالات یادگیری یا اختلالات خلقی استفاده می‌شود.
- رنگ آبی نشان‌دهنده فعالیت غیرطبیعی پایین در یک منطقه خاص است. این رنگ معمولاً برای نشان‌دادن فعالیت مغز در شرایطی مانند آسیب مغزی، سکته مغزی یا بیماری آلزایمر استفاده می‌شود.
انحراف استاندارد در خواندن نقشه مغزی
در تفسیر QEEG انحراف استاندارد یک ابزار مهم برای مقایسه فعالیت الکتریکی مغز در افراد مختلف است که معمولا با استفاده از مقیاس Z نشان داده می‌شود که مشخص می‌کند میزان فعالیت الکتریکی در یک منطقه خاص از مغز تا چه حد از میانگین فاصله دارد. مقیاس Z یک مقیاس استاندارد است که مقادیر را از ۰ تا ۳ اندازه‌گیری می‌کند و مقادیر منفی نشان‌دهنده فعالیت کمتر از حد متوسط و مقادیر Z مثبت نشان‌دهنده فعالیت بیش از حد متوسط است.
تشخیص چه بیماری‌هایی با نقشه مغزی امکانپذیر است؟
تحلیل نقشه مغزی برای تشخیص طیف گسترده‌ای از اختلالات مغزی استفاده می‌شود، از جمله:
- تشنج: برای تشخیص تشنج و تعیین نوع تشنج
- اختلالات یادگیری: برای تشخیص اختلالات یادگیری مانند ADHD، اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی، و اختلال خواندن.
- اختلالات خلقی: برای تشخیص اختلالات خلقی مانند افسردگی و اضطراب.
- اختلالات خواب: برای تشخیص اختلالات خواب مانند آپنه خواب.
- آسیب مغزی: برای تشخیص آسیب مغزی مانند سکته مغزی یا ضربه‌مغزی.
- تومورهای مغزی: برای تشخیص تومورهای مغزی.
- بیماری آلزایمر: برای تشخیص بیماری آلزایمر.
نقشه مغزی افراد دارای اضطراب
تفسیر نقشه مغزی فرد اضطراب ممکن است نشان‌دهنده تغییراتی در فعالیت الکتریکی مغز در مناطق مختلف مغز باشد. این تغییرات می تواند شامل موارد زیر باشد:
- افزایش فعالیت امواج بتا در مناطقی از مغز که مسئول پردازش اطلاعات و پاسخ به استرس هستند.
- کاهش فعالیت امواج آلفا در مناطقی از مغز که مسئول آرامش و توجه هستند.
- تغییرات در هماهنگی فعالیت الکتریکی بین دو نیمکره مغز.
این تغییرات می تواند منجر به بروز علائم اضطراب شوند، مواردی مانند:
- تپش قلب
- تعریق
- تنگی نفس
- لرزش
- احساس تهوع
- احساس بی‌قراری
- مشکل در تمرکز
نقشه QEEG افراد افسرده
تفسیر نقشه QEEG افراد افسرده ممکن است نشان‌دهنده جزئیاتی در فعالیت الکتریکی مغز در مناطق مختلف مغز باشد. نقشه مغزی فرد افسرده می تواند شامل موارد زیر باشد:
- کاهش فعالیت امواج آلفا در مناطقی از مغز که مسئول آرامش و توجه هستند.
- افزایش فعالیت امواج بتا در مناطقی از مغز که مسئول پردازش اطلاعات و پاسخ به استرس هستند.
- کاهش فعالیت امواج گاما در مناطقی از مغز که مسئول پردازش احساسات هستند.
این تغییرات می تواند منجر به بروز علائم افسردگی شود، مانند:
- احساس غم و اندوه
- ازدست‌دادن علاقه به فعالیت‌های موردپسند
- احساس بی‌ارزشی
- احساس بی‌انگیزگی
- مشکل در تمرکز
نقشه مغزی افراد دارای اوتیسم
مطالعات متعددی نشان داده‌اند که نقشه مغزی افراد دارای اوتیسم (ASD) می تواند شامل موارد زیر باشد:
- افزایش فعالیت امواج آلفا در مناطقی از مغز که مسئول پردازش اطلاعات حسی هستند.
- کاهش فعالیت امواج بتا در مناطقی از مغز که مسئول پردازش اطلاعات اجتماعی و عاطفی هستند.
- افزایش هماهنگی فعالیت الکتریکی بین دو نیمکره مغز.
این تغییرات ممکن است منجر به بروز علائم اوتیسم شود، مانند:
- مشکل در پردازش اطلاعات حسی
- مشکل در برقراری ارتباط و تعاملات اجتماعی
- علایق محدود و رفتارهای تکراری
نقشه QEEG افراد دارای اختلال دو قطبی
تفسیر QEEG افراد دارای اختلال دو قطبی (Bipolar disorder) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افزایش فعالیت امواج بتا در مناطقی از مغز که مسئول پردازش اطلاعات و پاسخ به استرس هستند.
- کاهش فعالیت امواج آلفا در مناطقی از مغز که مسئول آرامش و توجه هستند.
- تغییرات در هماهنگی فعالیت الکتریکی بین دو نیمکره مغز.
این تغییرات می تواند منجر به بروز علائم اختلال دو قطبی شود، مانند:
- افزایش فعالیت و انرژی
- افزایش تحریک‌پذیری
- افزایش خلاقیت
- افزایش ریسک‌پذیری
نقشه مغزی افراد بیش فعال
تفسیر نقشه مغزی افراد دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- افزایش فعالیت امواج بتا در مناطقی از مغز که مسئول توجه و تمرکز هستند.
- کاهش فعالیت امواج آلفا در مناطقی از مغز که مسئول آرامش و توجه هستند.
- تغییرات در هماهنگی فعالیت الکتریکی بین دو نیمکره مغز.
این تغییرات می تواند منجر به بروز علائم ADHD شود:
- مشکل در تمرکز و توجه
- بی‌قراری
- عدم توانایی در نشستن طولانی‌مدت در یک جا
- مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها
- مشکل در سازماندهی و مدیریت زمان
- مشکل در انجام تکالیف
نقشه QEEG بیماران اسکیزوفرنی
نقشه QEEG بیماران اسکیزوفرنی نشان چنین تغییراتی است:
- افزایش فعالیت امواج بتا و گاما در مناطقی از مغز که مسئول پردازش اطلاعات و پاسخ به استرس هستند.
- کاهش فعالیت امواج آلفا و تتا در مناطقی از مغز که مسئول آرامش و توجه هستند.
- تغییرات در هماهنگی فعالیت الکتریکی بین دو نیمکره مغز.
این تغییرات می تواند منجر به بروز علائم اسکیزوفرنی شوند:
- توهمات
- هذیان
- اختلال در تفکر و پردازش اطلاعات
- اختلال در روابط اجتماعی
نقشه مغزی بیماران وسواسی
نقشه مغزی وسواس و بیماران مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی (OCD) تغییرات بسیاری را در ساختار الکتریکی مغز نشان می‌دهد:
- افزایش فعالیت امواج بتا در مناطقی از مغز که مسئول پردازش اطلاعات و پاسخ به استرس هستند.
- کاهش فعالیت امواج آلفا در مناطقی از مغز که مسئول آرامش و توجه هستند.
- تغییرات در هماهنگی فعالیت الکتریکی بین دو نیمکره مغز.
این تغییرات می تواند منجر به بروز علائم OCD شود:
- وسواس فکری
- وسواس عملی
- دغدغه در مورد اشتباه‌کردن
- اضطراب
- افسردگی
جمع‌بندی
در این مقاله به تفسیر نقشه مغزی پرداختیم. رنگ‌هایی که در این نقشه نمایش داده می‌شوند را بررسی کردیم و انواع روش‌های انجام این آزمایش را به شما معرفی کردیم. فراموش نکنید تشخیص بیماری و شدت آن تنها توسط متخصص امکانپذیر است. برای دریافت اطلاعات بیشتر و راهنمایی کامل در خصوص گرفتن نقشه مغزی میتوانید با ما تماس بگیرید.
کلینیک پزشک اول
سوالات متداول
- برای نقشه برداری از مغز به کجا مراجعه کنیم؟
اگر شما نیز به تجویز پزشک باید برای نقشه برداری مغز اقدام کنید. بهترین کلینیک تخصصی برای انجام این کار، کلینیک پزشک اول است. شما با مراجعه به این کلینیک علاوه بر آنکه میتوانید از خدمات متنوع آن استفاده کنید، میتوانید برای تفسیر نقشه مغزی به پزشکان مربوطه مراجعه نمایید تا به طور دقیق به مشکل خود پی برده و درمان را شروع کنید.
- باندهای فرکانسی برای تحلیل نقشه مغزی کدام است؟
چندین باند فرکانسی مجزا برای خواندن نقشه مغزی وجود دارد. این باندها عبارتند از: باند دلتا، باند تتا، باند آلفا، باند بتا، باند گاما. که هر کدام معنا و مفهوم خاص خود را دارند.
- چه بیماری‌هایی به کمک نقشه مغز قابل تشخیص است؟
بیماری‌های مختلفی همچون تشنج، تومور مغزی، آلزایمر، اختلالات خواب، اختلالات خلقی، اختلالات یادگیری و اختلالات خواب به کمک این روش قابل تشخیص هستند.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید