گریه‌های مداوم، سعی بر نگه‌داشتن مادر یا پدر در هنگام خروج از منزل، ترس از تنهایی خوابیدن، امتناع از خاموش‌کردن برق و... تنها بخشی از علائم اختلال اضطراب جدایی در کودکان است که تا حد قابل‌توجهی این علائم در کودکان تا سن ۳ سالگی طبیعی است، اما عدم توجه به این علائم و ماندگاری آن‌ها می‌تواند زمینه بروز بسیاری از اتفاقات متعدد را فراهم کند که ازجمله ساده‌ترین آن‌ها می‌توان به تداخل در فعالیت روزانه کودک و عدم تمرکز او اشاره کرد. این اختلال در صورت عدم درمان می‌تواند در بزرگ‌سالی نیز زمینه بسیاری از بیماری‌های جسمی را فراهم کند. اکنون‌که در حال مطالعه این مقاله از سایت پزشک مغز هستید، این نوید را به شما می‌دهیم که در این مقاله سعی بر این داریم تا شما را علائم، عوارض و روش‌های درمان این بیماری که یکی از انواع اختلالات اضطرابی است، آشنا کنیم، خوشبختانه این اختلال قابل‌درمان است، برای شناخت بیشتر این بیماری این مقاله را از دست ندهید.
اختلال اضطراب جدایی چیست
اختلال اضطراب جدایی نوعی اختلال اضطرابی است که در آن فرد هنگام جدا شدن از افراد یا مکان‌هایی که به آن‌ها وابستگی عاطفی دارد، دچار ترس، نگرانی و ناراحتی شدید می‌شود. این اختلال بیشتر در کودکان دیده می‌شود، اما گاهی نوجوانان و بزرگسالان نیز با آن مواجه می‌شوند. افراد مبتلا به این اختلال هنگام دور شدن از والدین، مراقبان یا محیط‌های آشنا، احساس ناامنی شدیدی دارند و معمولا واکنش‌های هیجانی یا جسمی شدیدی نشان میدهند.
کودکان دچار اختلال جدایی معمولاً از رفتن به مدرسه یا مهدکودک امتناع می‌کنند، شب‌ها از تنها خوابیدن می‌ترسند یا هنگام جدایی از والدین، علائمی مانند گریه شدید، وحشت‌زدگی یا سردرد و دل‌درد را تجربه می‌کنند. این اضطراب اغلب به نگرانی‌های مداوم درباره از دست دادن والدین یا تصور وقوع اتفاقات بد برای آن‌ها تبدیل می‌شود. گاهی این کودکان کابوس‌هایی درباره جدایی دارند و به‌شدت به والدین خود وابسته می‌شوند.
اختلال اضطراب جدایی در نوزادان
ترس از جدایی امری بسیار رایج در نوزادان است، معمولاً نوزادان در سنین ۶ ماهگی الی ۳ سالگی به علت وابستگی به مادر یا پدر ممکن است، گریه کنند. این گریه‌ها زمانی تشدید می‌شوند که پدر یا مادر را در هنگام نیاز نبینند. در اغلب مواقع این موضوع امری بسیار طبیعی است و درواقع این بخشی از رشد کودک شناخته می‌شود. چراکه نوزاد هم‌زمان با شناخت اطراف می‌تواند با افراد خانواده ارتباط بگیرد و در صورت نبود آن‌ها احساس ناامنی کند. ضمن اینکه گریه‌های مداوم نوزاد در محیطی که همه برای او غریبه هستند، نیز امری کاملاً طبیعی است و نیاز به نگرانی چندانی ندارد، البته مشروط بر اینکه گریه کودک ناشی از بیماری‌هایی نظیر دل‌درد، سرماخوردگی و... نباشد.
اختلال اضطراب جدایی در کودکان
اختلال اضطراب جدایی یا (SAD) وضعیتی است که در آن کودک هنگام دوری از خانه یا جداشدن از یکی از عزیزان که معمولاً از او مراقبت می‌کند، دچار ترس و گریه شود. در برخی موارد این اختلال تا حدی شدید می‌شود که کودک بافکر جدایی از آن‌ها نیز دچار علائم فیزیکی مانند سردرد یا معده درد می‌شود. این اختلال در سنین بیش از ۶ سال می‌تواند تحت عنوان بیماری شناخته شود و باید برای درمان کودک تدبیری اندیشید. چراکه عدم توجه به این موضوع می‌تواند کودک را از فعالیت‌های عادی او مانند رفتن به مدرسه، بازی با کودکان دیگر، یافتن دوست جدید و... بازدارد.
اگرچه این اختلال در بین کودکان در هفته اول مدرسه نیز امری طبیعی شناخته می‌شود، اما اگر این امر بیش از ۴ هفته طول بکشد، می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های جسمی در کودک شود. این اختلال رایج معمولاً به طور مساوی بین دختران و پسران تأثیر می‌گذارد و می‌تواند تا مدت زیادی زندگی آن‌ها را دچار اختلال کند.
اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان
یک تحقیق علمی در سال ۲۰۱۳ نشان داد که برخلاف نظر روانپزشک ها که تصور می‌کردند ترس از جدایی تنها تا مقطع سنی نوجوانی می‌تواند زندگی یک شخص را مختل کند، اشتباه بوده است و این اختلال در صورت عدم درمان می‌تواند تا مقطع بزرگ‌سالی زندگی شخص را تحت شعاع قرار دهد. معمولاً اختلال اضطراب جدایی یا اختلالات روانی (DSM-5) در بزرگ‌سالی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد ترس یا اضطراب مفرط در مورد جدایی از کسانی که به آن‌ها وابسته است را تجربه می‌کند.
این اختلال و ترس از مرگ یا جدایی مادر، پدر، فرزند، شریک زندگی و... می‌تواند به طور قابل‌توجهی بر زندگی شخص تأثیر بگذارد تا جایی که بیمار دائماً در طول روزبه این می‌اندیشد که قرار است به‌زودی عزیزانش را از دست بدهد و همین تفکرات می‌تواند زمینه بروز سردرد، سرگیجه، تپش قلب، حملات پانیک و در برخی مواقع تشنج را برای او پدید آورد.
علت ترس از جدایی چیست؟
در یک نگاه کلی بسیار طبیعی است که کودک خردسال هنگام مواجهه با جدایی‌های معمول از والدین واکنش نشان دهد، همچنین نوجوانان و جوانان در هنگام جدایی از والدین باهدف سفر یا تحصیل در دانشگاه دچار یک دلهره خفیف شوند و این دلهره خفیف و ناراحتی ممکن است تا مدتی با آن‌ها همراه باشد.
اما در پاسخ به سؤال اضطراب جدایی چیست باید گفت که اگر علائم بیان‌شده بیش از اندازه باشد تا جایی که کودک از رفتن به مدرسه پشیمان شود و یا جوان از تحصیل در شهر یا کشور دیگری امتناع کند، اکنون می‌توان بیان کرد که فرد دچار اختلال ترس از جدایی است. متأسفانه موضوعی که اغلب والدین در چنین شرایطی گمان می‌کنند این است که فرزند کودک یا جوان آن‌ها عادت خواهد کرد! درصورتی‌که عدم درمان این بیماری می‌تواند موجب انتقال این بیماری به اطرافیان و افسردگی خود شخص شود. ضمن اینکه تداوم این اضطراب می‌تواند زمینه بروز بسیاری از بیماری‌های جسمی را برای شخص فراهم کند.
علائم اضطراب جدایی کدامند؟
گاهی اختلالات روانی و اضطراب از جدایی درست زمانی تشخیص داده می‌شود که کودک تا مدت زیادی با این علائم، بدون بروز زندگی کرده است و در سنین بزرگ‌سالی این اختلال را طبیعی می‌داند، حتی اگر این اختلال آثار بدی را بر زندگی و فعالیت روزانه او بگذارد؛ اما با تمام این تفاسیر والدین امروزی نباید نسبت به این اختلال بی‌توجه باشند و اگر فرزند دلبندشان دارای علائم زیر است، باید حتماً به روانشناس کودک مراجعه کنند.
بی‌خوابی
بی‌خوابی و مشاهده کابوس‌های تکراری و ترس کودک از اتاق‌خواب ازجمله رایج‌ترین علائم این اختلال شناخته می‌شود؛ اما این نکته را فراموش نکنید که در برخی مواقع نظیر تب، سرماخوردگی یا مشاهده فیلم نامناسب طبیعی بی‌خوابی کاملاً طبیعی است، اما اگر کودک دائماً برای خوابیدن مقاومت می‌کند، بهتر است او را نزد روانشناس ببرید.
کناره‌گیری اجتماعی
معمولاً افراد مبتلا به اختلال جدایی ممکن است از موقعیت‌های اجتماعی دوری کنند و از قضاوت خجالت بکشند و دائماً احساس بی‌کفایتی کنند. کمبود اعتمادبه‌نفس از دیگر علائم این اختلال شناخته می‌شود.
فوبیای خاص
ترس از آب، ترس از ارتفاع، حشره یا پرواز نیز از دیگر علائم این بیماری هستند، معمولاً این دسته از افراد از فعالیت‌هایی که دیگران از آن لذت می‌برند، واهمه دارند.
عرق، لرزش و شب ادراری در کودکان
اگرچه سه علائم فوق می‌تواند با برخی از بیماری‌های جسمی مشترک باشد، اما تداوم این سه علامت همراه با سایر علامت‌ها می‌تواند به‌عنوان یکی از راه‌های شناخت این اختلال محسوب شوند.
وحشت و مشکلات گوارشی
حالت تهوع، اسهال، معده درد، حملات پانیک، درد در قفسه سینه، تنگی نفس و... در صورت تداوم و اختلال در فعالیت‌های روزانه به‌عنوان علائمی شناخته می‌شوند که برای درمان آن باید به پزشک مراجعه کرد. نکته مهمی که در این بخش لازم است متذکر شویم این است که تحقیقات نشان می‌دهد منشأ اضطراب جدایی می‌تواند ژنتیکی باشد، پس اگر والدین این بیماری را در برهه‌ای از زندگی خود تجربه کرده‌اند، بهتر است بیشتر به علائم و فعالیت‌های کودک خود توجه کنند.
عوارض اضطراب جدایی
متأسفانه ترس از جدایی اگر به‌موقع درمان نشود، می‌تواند تأثیر بدی را در زندگی شخص بگذارد، ازاین‌روی بهتر است پس از شناخت عوارض این اختلال برای درمان آن چاره‌ای اندیشید. به‌طورکلی نشانه‌های زیر می‌توانند به‌عنوان عوارض اختلال اضطراب جدایی شناخته شوند.
- امتناع از تنها خوابیدن
- کابوس‌های تکراری با موضوع جدایی
- نگرانی مداوم
- فوبیا مرگ یا گم‌شدن اعضای خانواده
- امتناع از رفتن به مدرسه
- بی‌میلی نسبت به‌تنهایی
- شب ادراری در کودکان
پیشگیری از اضطراب جدایی
پیشگیری از اختلال جدایی با ایجاد محیطی امن و حمایت‌کننده برای کودک یا فرد در معرض این اختلال امکانپذیر است. یکی از مهم‌ترین روش‌ها، تقویت احساس امنیت و اعتماد در فرد است. اگر کودکان از سنین پایین یاد بگیرند که والدین یا مراقبانشان حتی در صورت دوری فیزیکی، همچنان در دسترس و حامی آن‌ها هستند، کمتر دچار این اختلال خواهند شد.
همچنین ایجاد برنامه‌ای منظم در زندگی روزمره نقش مهمی در افزایش احساس امنیت کودک دارد. تعیین زمان‌های مشخص برای خواب، تغذیه و بازی باعث می‌شود کودک پیش‌بینی‌پذیری بیشتری در زندگی خود داشته باشد و در نتیجه، اضطراب ناشی از جدایی در او کاهش یابد. علاوه بر این، جدایی تدریجی و کنترل‌شده به سازگاری بهتر کودک کمک می‌کند. به علاوه، والدین با فواصل کوتاه جدایی، مانند سپردن کودک به فردی مورد اعتماد برای مدت کوتاه، او را به‌مرور با این شرایط آشنا کرده و میزان وابستگی او را کاهش میدهند.
از روش‌های دیگر پیشگیری از اضطراب جدایی، صحبت کردن با کودک درباره جدایی و توضیح دادن اینکه بازگشت همیشه اتفاق می‌افتد نیز کمک بسزایی می‌کند. والدین نیز هنگام خداحافظی، با لحنی آرام و مطمئن به کودک اطمینان دهند که بعد از مدتی بازخواهند گشت. خداحافظی‌های طولانی و پرتنش، معمولاً اضطراب را در کودک تشدید می‌کند، بنابراین بهتر است خداحافظی کوتاه اما اطمینان‌بخش باشد.
تشویق کودک به استقلال از دیگر راهکارهای کلیدی در پیشگیری از ابتلا به این اختلال به شمار میرود. فراهم کردن فرصت‌هایی برای تصمیم‌گیری، ترغیب کودک به انجام کارهای شخصی و حمایت از بازی‌های مستقل، حس خودکفایی را در کودک تقویت می‌کند. علاوه بر این، ایجاد موقعیت‌هایی برای تعامل با دیگران، مانند بازی با همسالان یا شرکت در فعالیت‌های گروهی، وابستگی بیش‌ازحد به والدین را کاهش می‌دهد.
توجه داشته باشید که والدین نقش اساسی در مدیریت رفتارهای وابسته کودک دارند. نگرانی بیش‌ازحد یا نشان دادن اضطراب هنگام جدایی، این احساس را به کودک منتقل می‌کند. ازاین‌رو، والدین باید احساسات خود را مدیریت کرده و محیطی آرام و حمایت‌کننده فراهم سازند.
نحوه درمان اختلال اضطراب جدایی
اگر همواره دارای اضطراب، حملات پانیک، سر درد، سرگیجه، افسردگی، تپش قلب و... را تجربه می‌کنید، بهتر است بدانید که این اختلالات می‌تواند زمینه بسیاری از بیماری‌ها نظیر ضعف سیستم ایمنی، فشارخون، دیابت و... را افزایش دهد، ازاین‌روی بهتر است به‌جای انکار این اختلال در اولین فرصت به یک کلینیک روانشناسی معتبر مراجعه کنید و در مورد بیماری خود با روانپزشک صحبت کنید و تحت‌نظر او برای درمان این بیماری اقدام کنید. در برخی موارد نیز خودتان می‌توانید برای بهبود این اختلال روش‌های زیر را امتحان کنید.
- صحبت با خانواده یا دوست صمیمی
- استفاده از یک وبگاه یا شبکه مجازی برای بیان حالت خود
- نوشتن وضعیت خود روی کاغذ
- گنجاندن ورزش در روتین زندگی
- خواب کافی
- استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس
- تفریح کردن در طول هفته
- انجام کاری‌هایی که حالتان را خوب می‌کند.
- رژیم غذایی سالم و مناسب
- گوش‌دادن به موسیقی ملایم
- عمیق نفس‌کشیدن
سخن پایانی
در این مقاله توضیح دادیم که اختلال اضطراب جدایی در واقع یک ترس و اضطراب طبیعی در نوزادان نوپا است، اما وقتی این اضطراب در سنین بالاتر در رفتار کودک یا بزرگ‌سال مشهود باشد، می‌تواند منجر به اختلال در زندگی او شود. خوشبختانه این اختلال توسط متخصصین قابل درمان است، بنابراین اگر کودکتان دارای این اختلال است می‌توانید با خیال راحت به روانپزشک کودک و در صورتی که بزرگ سال هستید به روانپزشک مراجعه کنید. ترس از جدایی به کمک دارو و یا تکنیک‌های خاص قابل‌درمان است، پس جای نگرانی نیست.
از اینکه تا پایان یکی دیگر از مقالات این سایت با ما همراه بودید، بسیار سپاسگزاریم. حتماً تجربیات خود را درزمینه علائم اضطراب جدایی در بزرگ‌سالی و تجربه درمان آن با ما به اشتراک بگذارید.
پست قبلی
پست بعدی
ترس از جدایی بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود، اما گاهی در نوجوانان و بزرگسالان نیز رخ می‌دهد.
با حفظ آرامش، ایجاد محیطی امن و حمایت‌کننده و اجرای جدایی تدریجی، احساس امنیت کودک را تقویت می‌کنند.
چون پیش‌بینی‌پذیری بیشتری در کودک ایجاد کرده و احساس امنیت او را افزایش می‌دهد.
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید