همه حرکات فیزیکی انسان، از بلندکردن پا گرفته تا سر تکان‌دادن، در واقع از روابط پیچیده سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع)، اعصاب و ماهیچه‌ها ناشی می‌شوند. زمانی که انسان می‌خواهد هرگونه حرکتی بکند، اعصاب حرکتی او سیگنال‌های الکتریکی را به ماهیچه‌های او می‌فرستند. نوار عصب می‌تواند مشکلات مربوط به اعصاب حرکتی، عضلات یا ارتباط بین این دو را مشخص کند. یکی از انواع این تست‌ها، نوار عصب و عضله پا است که در این مقاله بیشتر درباره آن صحبت می‌کنیم.
افرادی که به تکرار برخی علائم مانند ضعف مداوم عضلانی یا سوزن‌سوزن‌شدن دست‌وپا را تجربه می‌کنند، باید حتماً توسط پزشک متخصص ویزیت شوند. متخصصان بسته به تاریخچه و سوابق پزشکی فرد ممکن است یک تست الکترومیوگرافی و هدایت عصبی را برای شناسایی علل بالقوه علائم تجویز کنند.
نوار عصب عضله که به‌اختصار EMG خوانده میشود، فعالیت الکتریکی درون ماهیچه‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. اگرچه میتوان این آزمایش را به‌طور جداگانه نیز انجام داد، ولی معمولاً پزشکان این آزمایش را در کنار مطالعات رسانایی یا هدایت اعصاب NCS قرار می‌دهند تا چگونگی حرکت سیگنال‌های الکتریکی در بدن به سمت اعصاب را به‌دقت بررسی کنند. مطالعات EMG و رسانایی عصب‌ها را میتوان مطالعات الکترودیاگنوستیک، تست EMG، الکترومیوگرام یا آزمایش سرعت هدایت عصبی نیز نامید.
در این مطلب از کلینیک پزشک اول، ضمن اینکه توضیح می‌دهیم نوار عصب پا چیست؟ همه اتفاقات و احتمالاتی را که در طول یک تست الکترومیوگرافی رخ می‌دهد را نیز با هم مرور می‌کنیم.
کاربردهای نوار عصب و عضله پا
نوار عصب پا یا الکترومیوگرافی پا، برای تشخیص طیف وسیعی از بیماری‌های عصبی عضلانی، مشکلات حرکتی، آسیب‌های عصبی، یا تحلیل‌رفتن و فاسدشدن ماهیچه‌ها به کار می‌رود. به‌عنوان‌مثال بیماری‌های زیر را میتوان با بررسی نوار عصب و عضله تشخیص داد:
- بیماری ALS یا همان اسکلروز جانبی آمیوتروفیک: یک اختلال تهاجمی و مهلک است که در گذشته با نام بیماری لوگریگ شناخته می‌شد. این اختلال به نورون‌های حرکتی و سلول‌های عصبی مغز و نخاع حمله می‌کند و روی تمام ماهیچه‌هایی که برای حرکت، صحبت‌کردن، خوردن و تنفس مورداستفاده قرار می‌گیرند، اثر می‌گذارد. علایم زودهنگام اسکلروز جانبی مواردی نظیر افتادن‌های مکرر، ضعف در دست‌ها و پاها، گرفتگی عضلات و انقباض، تکلم نامفهوم و اشکال در بلع را شامل میشود.
- اختلال عملکرد عصب سیاتیک: بیماری شایعی که علایم دردناک آن در کمر و کشاله‌های پا حس میشود. همچنین ضعف عضلانی و سوزش و بی‌حسی پا و کمر، برخی دیگر از علایم اختلال فوق هستند.
- اختلال عملکرد عصب رادیال: این بیماری از آسیب به عصب رادیال که در پشت بازو قرار دارد ناشی میشود و روی قابلیت حرکت و حس مچ دست و انگشتان تأثیر می‌گذارد.
- سندرم تونل کارپال: مشکلی است که روی اعصاب دست‌وپا اثر می‌گذارد و هرچند معمولاً جدی نیست، ولی می‌تواند دردناک باشد.
- فتق دیسک: بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از ستون فقرات شما به نام دیسک آسیب‌دیده باشد. فتق دیسک به ستون فقرات فشار وارد می‌کند و باعث درد و بی‌حسی میشود.
- سندروم گیلن باره: یک اختلال خودایمنی است که روی اعصاب تأثیر می‌گذارد و منجر به بی‌حسی، سوزن‌سوزن‌شدن اندام‌ها و فلج میشود. اکثر افراد مبتلا به این اختلال پس از درمان صحیح بهبود می‌یابند.
- دیستروفی عضلانی: یک بیماری ارثی است که ساختار و عملکرد ماهیچه‌ها را به‌طورجدی تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
- نوروپاتی محیطی: زمانی رخ می‌دهد که اعصابی که خارج از مغز و نخاع قرار دارند، آسیب می‌بینند. این بیماری معمولاً باعث مشکلاتی نظیر ضعف و بی‌حسی دست و پا میشود و می‌تواند سایر نواحی و عملکردهای بدن از جمله هضم و ادرار را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد.
- میاستنی گراویس: یک اختلال نادر که باعث خستگی و ضعف عضلانی میشود.
- سندروم شارکو ماری توث یک نقص عصبی ارثی است که باعث ایجاد ناهنجاری در اعصاب پا، ساق پا، دست و بازو میشود و هم‌زمان اعصاب حرکتی و حسی بیمار را دچار اختلال می‌کند.
- پلی‌میوزیت یا التهاب هم‌زمان عضلات متعدد
پزشک مغز و اعصاب از طریق بررسی نوار عصب و عضله پا به‌خوبی می‌تواند این بیماری‌ها، شدت آن‌ها و موقعیت دقیق آسیب‌های عصبی پا را تشخیص دهد و مناسب‌ترین روش‌ها را برای درمان هر یک از آن‌ها انتخاب کند. به این نکته مهم توجه داشته باشید که نوار عصب پا برای افرادی با عفونت در محل مورد نظر، افرادی با بیماری‌های پوستی شدید، افرادی با ضعف عضلانی بسیار شدید و افراد دارای دستگاه‌های الکترونیکی در بدن مناسب نیست.
مزایا و معایب نوار عصب و عضله پا
الکترومیوگرافی پا (EMG) به‌عنوان یک تست تشخیصی کم‌خطر مانند هر روش دیگری مزایا و معایبی دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت. نکته مهم در مورد عوارض احتمالی این تست این است که بگوییم نیازی به نگران شدن یا ترس از انجام آن نیست. این عوارض در همه افراد بروز نمی‌کند و حتی احتمال بروز آن‌ها بسیار کم است.
مزایا
- پی بردن به ریشه اصلی بیماری‌های پا
- ایجاد شرایط مناسب برای نگاه دقیق پزشکان به اعصاب و عضلات پا
- فراهم کردن امکان اندازه‌گیری عملکرد عضلانی پا
- کمک به پزشکان در تصمیم‌گیری‌های قبل و بعد از عمل جراحی پا
- مستندسازی درمان‌ها و رفتارهای آموزشی
- کمک به بیماران برای آشنایی بیشتر با عضلات پاهایشان
- مشخص‌کردن واکنش‌های عضلانی پا در مطالعات ارگونومیک
معایب (عوارض)
- درد یا کبودی نقاط ورود الکترودها به عضلات پا
- احساس گوفتگی عضلانی و درد
- گسترش کبودی پوست با گذر زمان
- خون‌مردگی و تورم موضعی
- عفونت، قرمزی و چرک کردن پوست در محل قرارگیری الکترودها
- ایجاد حساسیت شدید و خونریزی در نقاط ورود سوزن‌ها به پوست
- تداخل با شرایط پزشکی خاص
- نارسایی و آسیب عصبی در صورت استفاده نادرست از نوار عصب و عضله پا
- حساسیت به الکترودها
- اضطراب، ترس و بروز عصبانیت در برخی از بیماران
نوار عصب عضله پا چه زمانی انجام میشود؟
پزشک متخصص مغز و اعصاب زمانی نوار عصب و عضله پا را انجام می‌دهد که بیماران با علائم ناشی از وجود مشکلات در پاهای خود مواجه شده باشند. بسیاری از افراد با مشکلاتی مانند درد در ناحیه مچ پا، درد در نواحی اطراف زانو، احساس داغی و تورم در کف پا، احساس درد در پشت ران‌ها، بی‌حسی و مورمور شدن پاها، مشکل در راه‌رفتن، سوزن‌سوزن‌شدن پاها، از بین‌رفتن حس پاها، خستگی و ضعف عضلات پاها، سردی کف پا و... به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. زمانی که بیماران این علائم را به پزشک توضیح می‌دهند، پزشک برای اطلاع از درگیری‌های عصبی در بدن بیمار و تشخیص علت اصلی آن‌ها تست الگترومیوکرافی (EMG) یا نوار عضله پا را انجام می‌دهد.
الکترومیوگرافی پا چگونه انجام میشود؟
نحوه انجام تست الکترومیوگرافی یا نوار عصب و عضله پا به این‌صورت است که پزشک متخصص مغز و اعصاب یا تکنسین از بیمار درخواست می‌کند که روی تخت دراز بکشد. سپس الکترودهای محرک را روی قسمت‌هایی از پوست پا که دچار مشکل هستند، می‌چسباند. این تست نوار عصب (NCS) نام دارد و طی آن الکترودها پالس الکتریکی ملایمی را به پاها ارسال می‌کنند.
بیمار در زمان ارسال پالس‌های ملایم در پاهای خود حس سوزن‌سوزن شدن خفیفی را احساس می‌کند. در ادامه الکترودها پاسخ بدن به تحریک الکتریکی عصب پا را به ثبت می‌رسانند. به سرعت ارائه پاسخ به پالس‌های الکتریکی ارسال‌شده توسط الکترودها سرعت هدایت عصبی گفته میشود.
برای انجام نوار عضله پزشک متخصص مغز و اعصاب یک الکترود سوزنی ریز و کوچک را وارد عضله پا می‌کند تا فعالیت‌های الکتریکی عضله توسط الکترودهای چسبانده‌شده روی پوست پا در مانیتور اسیلوسکوپ به شکل موج ثبت شود. در مرحله بعدی پزشک از بیمار درخواست می‌کند که به‌آرامی عضله پای خود را منقبض کند و دوباره فعالیت‌های الکتریکی عضله در زمان انقباض نیز به ثبت برسد.
پزشکان با تست نوار عصب و عضله افرادی که از مشکلاتی نظیر کمر درد دائمی رنج می‌برند، به ریشه‌های اصلی بیماری آن‌ها پی می‌برند. مثلا فتق دیسک یا دررفتگی دیسک کمر می‌تواند دلیل اصلی کمردرد شدید بیمار تشخیص داده شود.
ازنقطه‌نظر علمی تست نوار عصب پا مزایای متعددی دارد؛ برای مثال:
- به پزشکان اجازه می‌دهد مستقیماً نگاه دقیقی به اعصاب و عضلات داشته باشند.
- امکان اندازه‌گیری عملکرد عضلانی را فراهم می‌کند.
- در تصمیم‌گیری‌های قبل و بعد از جراحی به پزشکان کمک می‌کند.
- درمان‌ها و رفتارهای آموزشی را مستند می‌کند.
- به بیماران کمک می‌کند با عضلات خود بیشتر آشنا شوند و آن‌ها را تمرین دهند.
- واکنش‌های عضلانی در مطالعات ارگونومیک را مشخص می‌کند.
الکترومیوگرافی پا چه عوارضی دارد؟
متداول‌ترین عارضه جانبی تست EMG یا الکترومیوگرافی پا، درد یا کبودی نقاطی است که الکترودها وارد عضله شده‌اند. گرچه هیچ عوارض بلندمدتی برای نوار عصب و عضله پا ثبت نشده، ولی اگر شاهد هر یک از علایم زیر بودید، با پزشک معالج خود در میان بگذارید:
- احساس کوفتگی عضلانی یا دردی که پس از چند روز از بین نرفته و کمتر نشده است.
- کبودی پوست که با گذشت زمان بدتر میشود یا گسترش می‌یابد.
- هر گونه علائم عفونت، مانند قرمزی پوست یا چرک کردن محل قرارگرفتن الکترودها.
- خونریزی یا ایجاد حساسیت شدید در نقاطی که سوزن‌ها وارد پوست شما شده است.
توصیه های مهم در رابطه با انجام نوار عصب پا
پزشک شما ممکن است با دیدن برخی علائم مانند مورمورشدن، بی‌حسی، ضعف عضلانی، درد یا گرفتگی مداوم ماهیچه‌های پا تشخیص دهد که باید تست نوار عصب عضله پا انجام دهید. در این صورت پیش از آزمایش به نکات زیر توجه کنید:
- پزشکتان را در جریان همه داروهایی مصرف می‌کنید، قرار دهید (چه داروهایی که پزشکان دیگر برایتان تجویز کرده‌اند و چه داروهایی که به نسخه نیاز ندارند.)
- اگر به هر دلیلی دچار اختلال خونریزی هستید، پزشکتان را مطلع کنید. همچنین اگر از دستگاه‌های ضربان‌ساز قلب یا الکتروشوک خودکار استفاده می‌کنید، پیش از تست نوار عصب باید این موضوع را با کلینیک مغز و اعصاب یا دکتر مغز و اعصاب خود مطرح کنید. ممکن است به دلیل هر یک از این بیماری‌ها نتوانید آزمایش الکترومیوگرافی را انجام دهید.
اگر مشکلات ذکر شده را ندارید و برای تست نوار عصب پا آماده می‌شوید:
- حداقل سه ساعت قبل از تست، سیگار نکشید.
- بدن خود را بشویید و مطمئن شوید هرگونه چربی را از سطح پوستتان پاک کرده‌اید. پس از آن نیز از هیچ مرطوب‌کننده یا کرمی استفاده نکنید.
- لباس‌ها و مخصوصاً شلوار راحتی بپوشید تا مانع از دسترسی دکتر به بخش‌های موردنظر نشود. هرچند به‌احتمال زیاد از شما خواسته میشود که لباس مخصوص کلینیک یا بیمارستان را بپوشید.
- ساعت، جواهرات و اکسسوری‌های مشابه را با خود به کلینیک نبرید.
- به‌طور کلی برای تست نوار عصب پا، نیازی به ناشتا بودن یا بی‌حسی موضعی نیست.
مدت‌زمان تست نوار عصب و عضله پا حتی اگر به همراه مطالعات هدایت عصبی باشد، بیش از یک ساعت طول نمی‌کشد. اگر پزشک معالج شما شخصاً این فرایند را انجام دهد، بلافاصله پس از اتمام کار می‌تواند نتایج را در کنار شما بررسی کند. ولی اگر به کلینیک خاصی مراجعه کرده باشید و تکنسین نوورولوژیست از شما نوار عصب گرفته باشد، نتیجه را به‌صورت کتبی یا دیجیتال دریافت می‌کنید.
پس از آن باید صبر کنید تا در ملاقات بعدی پزشک اصلی شما باتوجه‌به پرونده سوابقی که دارید، نتایج را مطالعه و بررسی کند و تشخیص نهایی خود را به شما اعلام نماید. بسته به سطح مشکلات یا بیماری تشخیص داده شده، راهکارهای مؤثری برای کنترل و درمان وجود دارد؛ مانند فیزیوتراپی، ورزش‌های مخصوص، دارودرمانی، تقویت عضلات، عمل جراحی یا ترکیبی از آن‌ها.
پس از انجام آزمایش می‌توانید فعالیت‌های سابق خود را از سر بگیرید، مگر اینکه پزشک مغز و اعصاب توصیه دیگری به شما بکند. بسته به شرایطی که در آن قرار دارید، ممکن است پزشک دستورالعمل‌های اضافی یا جایگزینی به شما ارائه دهد.
تفسیر نوار عصب و عضله پا
تفسیر نوار عصب و عضله پا توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب انجام میشود. پزشک با تفسیر این تست اختلالات عضلات پا را تشخیص می‌دهد؛ البته به این نکته توجه داشته باشید که تفسیر جواب نوار عصب پا کار ساده‌ای نیست و به دقت بالایی نیاز دارد. مواردی که پزشک در تفسیر این تست مورد بررسی قرار می‌دهد، عبارت‌اند از:
- دامنه یا ارتفاع موج
- سرعت حرکت تکانه الکتریکی در طول عصب
- مدت زمان شروع تا پایان سیگنال‌دهی عضله
- بلاک رسانس یا مسدودبودن انتقال سیگنال عصبی
- موج H یا رفلکس تکانه عصبی پا
- تاخیر شروع و تاخیر پیک
اگر پزشک بعد از تفسیر تست EMG تشخیص دهد که تست نتیجه نرمالی ندارد، با توجه به اعصاب و ماهیچه‌های تحت تاثیر و اختلال عصبی مربوط به پاها درمان بیمار را شروع می‌کند. بسیاری از بیماری‌های مربوط به اعصاب و عضلات پا با استفاده از روش‌هایی مانند کاردرمانی، فیزیوتراپی، دارودرمانی و جراحی قابل درمان هستند.
هزینه نوار عصب و عضله پا
عوامل مختلفی مانند شرایط بالینی فرد بیمار، تعداد عضلات درگیر پا، مهارت پزشک متخصص مغز و اعصاب و کلینیکی که این تست تشخیصی در آن انجام میشود، در هزینه نوار عصب و عضله پا تاثیرگذار هستند. به تمام بیماران توصیه میشود که این تست را در یک مرکز حرفه‌ای و دارای مجوز انجام دهند؛ زیرا مراکزی که بدون مجوز هستند، خدمات خود را با قیمت‌های بالاتری انجام می‌دهند. هزینه تست در تمام مراکز حرفه‌ای و معتبر مقداری ثابت است و در کل کشور باید اجرا شود. این مراکز با بیمه‌های مختلف قرار دارند و بیماران با ارائه دفترچه بیمه خود می‌توانند هزینه انجام این تست را کاهش دهند.
قبل از نوار عصب و عضله پا چه نکاتی را رعایت کنیم؟
برای اینکه نتایج دقیقی از انجام تست نوار عصب و عضله دریافت کنید، رعایت نکات زیر لازم است:
- دوش‌گرفتن یا حمام کوتاه برای چرب نبودن پوست
- عدم استفاده از لوسیون‌ها و کرم‌های چرب برای جلوگیری از بروز اختلال در نتایج تست
- در میان گذاشتن شرایط پزشکی خاص با پزشک متخصص مغز و اعصاب
- صادق بودن با پزشک درباره ابتلا به بیماری‌هایی مانند هموفیلی، کم‌خونی
- اطلاع به پزشک درباره وجود دستگاه‌های الکتریکی در بدن مانند پیس‌میکر، ضربان‌ساز قلب، دفیبریلاتور قلبی و غیره
- متوقف کردن مصرف برخی از داروها مانند آسپرین، وارفارین، ایبوپروفن و ناپروکسن طبق نظر پزشک برای جلوگیری از خونریزی هنگام استفاده از الکترودهای سوزنی
- عدم مصرف سیگار از چند ساعت قبل از انجام تست الکترومیوگرافی
- ننوشیدن و نخوردن نوشیدنی‌ها و غذاهای حاوی کافئین مانند چای، قهوه، نوشابه و شکلات
- پوشیدن لباس راحت و گشاد برای دسترسی راحت پزشک به نواحی مختلف پا
- به همراه نداشتن طلا، جوهرات و اکسسوری‌های مشابه به آن‌ها هنگام مراجعه به کلینیک برای انجام تست EMG
بعد از نوار عصب و عضله پا چه نکاتی را رعایت کنیم؟
نوار عصب و عضله جزء تست‌هایی است که بیمار بعد از انجام آن می‌تواند به فعالیت‌های روزانه خود ادامه دهد؛ البته به شرطی که پزشک محدودیتی برای انجام فعالیت برای او تعیین نکرده باشد. برای بهبودی سریع‌تر محل الکترودهای سوزنی بهتر است که:
- تا چند روز از انجام فعالیت‌های سنگین بدنی و ورزش حرفه‌ای پرهیز کنید
- غذاهای سالم و سبک بخورید
- مصرف مایعات را افزایش دهید
- بیماران باید تا چند روز بعد از انجام این تست سیگارکشیدن و استفاده از مصرف نوشیدنی‌های الکل‌دار را کنار بگذارند
کلینیک مغز و اعصاب پزشک اول
یکی از بهترین و معتبرترین مرکز نوار عصب و عضله، کلینیک پزشک اول است. در این کلینیک باکیفیت‌ترین خدمات به بیماران ارائه میشود. این کلینیک دارای مجوز رسمی و قانونی از سوی وزارت بهداشت و درمان است و از پزشکان متخصص و متعهد برای ارائه خدمات خود بهره می‌گیرد. تمام مراحل نوار عصب و عضله پا، تفسیر این تست و مراحل درمان پس از تشخیص نوع بیماری توسط بهترین پزشکان متخصص مغز و اعصاب پزشک اول و به‌صورت حرفه‌ای انجام میشود.
یکی دیگر از ویژگی‌های کلینیک پزشک اول مجهزبودن آن به پیشرفته‌ترین و به‌روزترین دستگاه‌ها و تکنولوژی‌هاست. اکثر بیمه‌های ایران با این کلینیک قرارداد دارند و بیماران با ارائه دفترچه بیمه خود می‌توانند هزینه‌های خود را کاهش دهند.
بیماران با خیال راحت و اطمینان از دریافت خدمات باکیفیت، بدون نگرانی بابت هزینه‌های درمانی می‌توانند به کلینیک مغز و اعصاب پزشک اول مراجعه کنند و روند مراحل تشخیص و درمان بیماری‌های مربوط به پای خود را پیش بگیرند. در این کلینیک علاوه بر خدمات نوار عصب عضله پا خدمات دیگری شامل بیوفیدبک، نوروفیدبک، نقشه‌برداری مغز (qEEG)، تحریک الکتریکی مغز (tDCS)، سونوگرافی مغز و تحریک مغناطیسی مغز (rTMS) نیز به بیماران ارائه میشود.
کلینیک پزشک اول
سوالات متداول
- نوار عصب و عضله پا برای تشخیص چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟
تست عصب و عضله پا برای تشخیص بیماری‌های مختلفی همچون ای ال اس، اختلالات سیاتیک، اختلال عصب رادیال، فتق دیسک، سندروم شارکو ماری توث، نوروپاتی محیطی، سندروم گیلن باره و ... کاربرد دارد.
- نکات مهم قبل از انجام تست عضب و عضله پا چیست؟
نکات مهمی که قبل از نوار عصب پا باید انجام شود عبارتند از: دوش‌گرفتن یا حمام کوتاه برای چرب نبودن پوست، عدم استفاده از لوسیون‌ها و کرم‌های چرب برای جلوگیری از بروز اختلال در نتایج تست، در میان گذاشتن شرایط پزشکی خاص با پزشک متخصص مغز و اعصاب، صادق بودن با پزشک درباره ابتلا به بیماری‌هایی مانند هموفیلی، کم‌خونی و ...
- برای انجام نوار عصب پا به کجا مراجعه کنیم؟
برای گرفتن نوار عصب و عضله پا باید به کلینیک‌های تخصصی و کلینیک مغز و اعصاب مجهز مراجعه نمایید. کلینیک پزشک اول با بهترین تجهیزات و متخصصان، گزینه‌ای عالی برای دریافت انواع خدمات همچون نوار عصب عضله، بیوفیدبک، نوروفیدبک، نوار مغز و ... می‌باشد. با مراجعه حضوری یا تماس تلفنی به راحتی برای دریافت نوبت اقدام کنید.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید