اختلال شخصیت وابسته یا DPD یکی از متداول‌ترین اختلالات شخصیتی محسوب می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال شخصیتی اغلب احساس درماندگی می‌کنند و برای نیازهای احساسی و فیزیکی خود به دیگران متکی هستند. همچنین آن‌ها ممکن است نتوانند درباره ساده‌ترین مسائل مانند انتخاب لباس یا غذا به‌تنهایی تصمیم بگیرند. خوشبختانه، این اختلال با روان‌درمانی (گفتاردرمانی) قابل درمان است و داروها نیز می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند.
در این مطلب، شما را با هر آنچه که باید درباره این اختلال شخصیتی بدانید مانند انواع، علل، نحوه تشخیص و روش‌های درمان آن آشنا خواهیم کرد تا بتوانید بهترین تصمیم را برای افزایش کیفیت زندگی خود و اطرافیان بگیرید.
انواع اختلال شخصیت وابسته کدامند؟
طبق معیارهای تشخیصی رسمی برای اختلال DPD، این اختلال انواع یا زیرگروه‌هایی ندارد؛ ولی، روانشناسی به نام تئودور میلون که مطالب بسیاری درباره اختلالات شخصیتی و زیرگروه‌های آن‌ها نوشته است، عقیده دارد که 5 نوع اختلال شخصیت وابسته وجود دارد که عبارت‌اند از:
- آماده‌به‌خدمت: این نوع همیشه تلاش می‌کند دیگران را از خود راضی نگه دارند و مطیع آن‌ها باشد.
- پریشان: این نوع نیاز شدیدی به امنیت دارد و همیشه هراسان و بی‌قرار است.
- نابالغ: فرد مبتلا به این نوع همانند کودکان رفتار می‌کند و ممکن است در یادگیری و استفاده از مهارت‌های زندگی با مشکل روبه‌رو شود.
- بی‌کفایت: خستگی، بی‌حالی، بیان‌نکردن احساسات و افکار و همدلی و تقدیرگرایی از علائم افراد مبتلا به این نوع محسوب می‌شوند.
- ازخودگذشته: این نوع شبیه به نوع آماده‌به‌خدمت است؛ ولی، افراد مبتلا به نوع ازخودگذشته تلاش می‌کنند هویت خود را با هویت فرد دیگری ادغام کنند و تمایلی به داشتن هویت مستقل ندارند.
علائم اختلال شخصیت وابسته کدامند؟
فرد مبتلا به این اختلال دارای علائم بسیاری است که عبارت‌اند از:
- نمی‌توانند بدون توصیه دیگر افراد درباره ساده‌ترین کارهای روزمره خود مانند انتخاب لباس تصمیم‌گیری کنند
- نمی‌توانند کارهای خود را به‌تنهایی شروع کنند
- تصور می‌کنند نمی‌توانند کارهایشان را به‌تنهایی انجام دهند و از این موضوع به‌شدت می‌ترسند
- فعالیت‌های ناخوشایندی را برای به‌دست‌آوردن حمایت دیگران انجام می‌دهند
- به دیگران نیاز دارند تا مسئولیت جنبه‌های مختلف زندگی‌شان را به عهده بگیرند
- ازآنجاییکه از قطع رابطه با دیگران می‌ترسند، از بیان‌کردن احساسات و افکار مخالف با آن‌ها اجتناب می‌کنند
- زمانی که تنها هستند، احساس ناخوشایندی دارند
- از رهاشدن توسط دیگران می‌ترسند و هنگام پایان روابط دچار احساس درماندگی و ناامیدی می‌شوند
- تمایل دارند تنها با افرادی که به آن‌ها وابسته هستند، تعامل داشته باشند
- ازآنجاییکه نمی‌خواهد رابطه خود را با دیگران قطع کنند، ممکن است آزار جسمی، جنسی یا عاطفی را تحمل کنند
- اگر فرد دیگری مسئول تصمیم‌گیری باشد، احساس بهتری دارند
- به‌شدت به انتقاد دیگران حساس هستند
- تمایلی به امتحان‌کردن چیزهای جدید یا چالش‌برانگیز ندارند
- اعتمادبه‌نفس ندارند و بدبین هستند
عوامل بروز اختلال شخصیت وابسته
اختلالاتی مانند اختلال شخصیت وابسته یکی از ناشناخته‌ترین بیماری‌های روانی محسوب می‌شوند؛ ولی، محققان توانسته‌اند چند دلیل برای بروز اختلال DPD پیدا کنند که عبارت‌اند از:
- تجربه آزار جسمی، جنسی یا عاطفی: چنین افرادی بیشتر از دیگر افراد در خطر ابتلا به این اختلال شخصیتی قرار دارند
- ضربه روانی در کودکی: کودکانی که کودک‌آزاری (حتی آزار کلامی) یا بی‌توجهی والدین را تجربه کرده‌اند، ممکن است به این اختلال مبتلا شوند. همچنین افرادی که در سنین کودکی دچار بیماری‌های خطرناک شده‌اند، در خطر ابتلا به این اختلال قرار دارند
- ژنتیک: اگر یکی از اعضای خانواده دچار این اختلال یا دیگر اختلالات شخصیتی گروه C مانند وسواس OCD باشد، احتمال ابتلا به این اختلال افزایش می‌یابد
- برخی از رفتارهای فرهنگی، مذهبی و خانوادگی: فرهنگ‌ها یا دین‌هایی که افراد را به اعتماد یا تکیه بر افراد متخصص و باتجربه توصیه می‌کنند، ممکن است برخی از افراد را دچار این اختلال کنند
تفاوت اختلال شخصیت وابسته با اختلال شخصیت مرزی
مشکلات بین‌فردی و ترس از رهاشدن از علائم اختلال شخصیت مرزی و شخصیت وابسته محسوب می‌شوند؛ ولی این دو اختلال تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی دارای علائمی مانند نوسانات خلقی شدید، ناپایداری روابط، رفتارهای تکانشی و مشکل در مدیریت احساسات به‌ویژه خشم هستند؛ ولی، افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته معمولا علائمی مانند نوسانات شدید خلقی و رفتارهای تکانشی ندارند. ازآنجاییکه آن‌ها نمی‌خواهند رابطه خود را با دیگران قطع کنند، مطیع هستند.
روش های تشخیص اختلال DPD
شخصیت افراد در دوران کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرد؛ بنابراین، پزشکان معمولا اختلال شخصیتی را پیش از 18 سالگی تشخیص نمی‌دهند. آن‌ها باید مطمئن شوند الگوهای رفتاری افراد طولانی‌مدت هستند و در طول زمان تغییری نکرده‌اند. تشخیص اختلالات شخصیتی ممکن است دشوار باشند؛ زیرا، بیشتر افراد مبتلا به این اختلال تصور می‌کنند هیچ مشکلی در رفتار و تفکر آن‌ها وجود ندارد. آن‌ها اغلب به دلیل مشکلات روانی دیگری مانند اضطراب یا افسردگی به دکتر روانپزشک مراجعه می‌کنند.
روانپزشک برای تشخیص این اختلال شخصیتی، اغلب سؤالاتی درباره سوابق پزشکی، روابط، سوابق شغلی و داروهای مصرفی از مراجعه‌کننده می‌پرسد. سپس تلاش می‌کند بفهمد آیا فرد درک صحیحی از واقعیت دارد یا خیر. ازآنجاییکه فرد مبتلا تصور می‌کند دارای رفتارها و افکار صحیحی است، روانپزشکان اغلب سؤالاتی از خانواده یا دوستان او نیز می‌پرسند تا اطلاعات بیشتری درباره رفتارها و سوابق پزشکی و شغلی فرد به دست آورند.
روانپزشکان اختلال شخصیت وابسته را با کمک معیارهای تشخیصی فهرست راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یا DSM-5 تشخیص می‌دهند. اگر حداقل 5 مورد از رفتارهای زیر در فردی مشاهده شود، گفته می‌شود فرد دچار این اختلال شده است:
- نمی‌تواند بدون توصیه دیگران تصمیم بگیرد.
- به دیگران نیاز دارد تا مسئولیت بخش‌های مهم زندگی او را به عهده بگیرند.
- با دیگران مخالف نمی‌کند؛ زیرا، می‌ترسد حمایت و تایید آن‌ها را از دست بدهد.
- ازآنجاییکه به قضاوت و توانایی‌های خود اعتماد ندارد، کارها را به‌تنهایی شروع نمی‌کند.
- هر کاری حتی کارهای ناخوشایند را برای به‌دست‌آوردن حمایت دیگران انجام می‌دهد.
- زمانی که تنهاست، احساس ناامیدی می‌کند؛ زیرا، تصور می‌کند نمی‌تواند کارهای خود را به‌تنهایی انجام دهد.
- اگر رابطه‌ای صمیمی به پایان برسد، بلافاصله تلاش می‌کند رابطه جدیدی را برای به‌دست‌آوردن حمایت و تایید شروع کند.
- از رهاشدن برای انجام کارهای خود به‌شدت نگران است.
اختلال شخصیت وابسته چه عوارضی دارد؟
افراد مبتلا به DPD در معرض خطر ابتلا به افسردگی، اختلالات اضطرابی، فوبیاها (ترس‌های شدید و غیرمنطقی)، افکار خودکشی و سوءمصرف مواد مخدر یا دارو قرار دارند. ازآنجاییکه این افراد حاضر هستند هر کاری را برای حفظ رابطه خود انجام دهند، ممکن است در معرض خطر انواع آزارهای جنسی، جسمی و عاطفی قرار بگیرند. پزشک باید عوارض این اختلال را نیز شناسایی و همراه با خود اختلال درمان کند.
راه های پیشگیری از ابتلا به اختلال DPD
شما نمی‌توانید از ابتلا به این اختلال شخصیتی پیشگیری کنید؛ ولی با درمان آن می‌توانید مشکلات ناشی از آن را کاهش دهید. به عبارت دیگر، اگر با مشاهده اولین علائم برای درمان بیماری خود اقدام کنید، مشکلات کمتری در زندگی شما، اعضای خانواده و دوستانتان ایجاد خواهند شد.
نحوه درمان اختلال DPD
درمان این اختلال و سایر اختلالات شخصیتی دشوار است؛ زیرا، افراد مبتلا سال‌های زیادی را با الگوهای رفتاری و فکری ناسالم زندگی کرده‌اند. اگر افراد نزدیک به فرد مبتلا در طول درمان از او حمایت کنند، روش‌های درمانی بیشترین تأثیر را خواهند داشت. روش‌های درمان این اختلال عبارت‌اند از:
- روان‌درمانی پویشی: این درمان روی ریشه‌های روانی پریشانی عاطفی تمرکز می‌کند. در طول این درمان، شما توضیحاتی درباره روابط و الگوهای رفتاری مشکل‌ساز در زندگی خود به پزشک می‌دهید. این کار به شما کمک می‌کند خودتان را بهتر درک کنید و نحوه ارتباط با دیگران و محیط اطراف خود را تغییر دهید.
- رفتاردرمانی شناختی (CBT): در این روش، پزشک به شما کمک می‌کند نگاهی به افکار و احساسات خود بیندازید و بفهمید چگونه افکار روی رفتارها تأثیر می‌گذارند. در طول این درمان، الگوهای فکری سالم‌تری را یاد خواهید گرفت. رفتاردرمانی شناختی برای DPD روی بررسی ترس از استقلال و بیان احساسات و افکار با اعتمادبه‌نفس تمرکز می‌کند.
- گروه‌درمانی: شناسایی و درمان الگوهای فکری و رفتاری افراد در گروه‌درمانی آسان‌تر است. افراد در گروه می‌توانند از تجربیات، بحث‌ها و آموخته‌های دیگران برای تبدیل‌شدن به فردی سالم‌تر استفاده کنند.
- داروها: در حال حاضر، هیچ دارویی برای درمان اختلال‌های شخصیتی وجود ندارد؛ ولی، اگر فرد دچار افسردگی یا اضطراب نیز باشد، داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب می‌توانند درمان این اختلال را آسان‌تر کنند. برای درمان این اختلال، داروها باید همراه با روان‌درمانی تجویز شوند.
جمع‌بندی
اختلال شخصیت وابسته می‌تواند باعث شود اضطراب شدیدی را هنگام تصمیم‌گیری و تنهایی تجربه کنید. زندگی با این اختلال ممکن است دشوار باشد؛ ولی خوشبختانه قابل درمان است و با درمان آن می‌توانید اعتمادبه‌نفس خود افزایش دهید و مستقل‌تر شوید.
اگر به‌محض مشاهده علائم این اختلال در خود به مطب پزشک مراجعه کنید، می‌توانید مشکلات ناشی از آن را در زندگی خود و اطرافیان کاهش دهید؛ برای مثال، اعضای خانواده و دوستان افراد مبتلا به این اختلال اغلب استرس، افسردگی و انزوا را تجربه می‌کنند. متخصصان کلینیک‌های معتبری مانند کلینیک روان پزشکی کلینیک روان شناسی پزشک اول می‌توانند بیماری شما را به‌درستی تشخیص دهند و یک برنامه درمانی مناسب برای مدیریت افکار و رفتارهای شما تدوین کنند.
پست قبلی
پست بعدی
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید